تبعات حذف زندان برای مهریه بالاتر از 5 سکه چیست؟

به تازگی طرحی در مجلس شورای اسلامی توسط برخی نمایندگان تدوین شده که براساس آن قرار است مجازات زندان برای مهریه بیشتر از 5 سکه حذف شود.

چندی پیش حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس ضمن اعلام خبر تدوین این طرح در مجلس، درباره دلایل مجلس برای پیشنهاد آن گفت: اعضای کمیسیون قضایی معتقدند که زندان جای بزهکار است نه بدهکار. از این رو بدهکار مهریه اگر توان پرداخت آن را ندارد نباید روانه زندان شود چرا که بدهکاران مهریه به جای زندان باید آزاد باشند تا بتوانند کار کنند و مهریه خود را پرداخت کنند.» حسن نوروزی همچنین با اشاره به بالا رفتن قیمت سکه درسال گذشته و گذشتن آن از مرز 10 میلیون  تاکید کرد که بدهکاران مهریه نمی‌توانند این مبلغ گزاف را بپردازند.

در سال‌های گذشته افزایش تعداد پرونده‌های مربوط به مهریه و زندانیان این پرونده‌ها، به یکی از مشکلات مهم قوه قضاییه تبدیل شده است. مجلس نیز در این سال‌ها برای حل این معضل، طرح‌های مختلفی را تدوین و تصویب کرده است که یکی از آخرین طرح‌های مصوب مجلس، حذف مجازات زندان برای مهریه بالای 110 سکه بود. حالا دوباره مجلس با طرح جدیدش درصدد است که مجازات زندان را برای مهریه بیش از 5 سکه لغو کند. طرح جدید مجلس با واکنش فعالان حقوق زنان روبرو شده و موجب انتقاد بسیاری از فعالان و حتی وکلای دادگستری شده است. به عقیده بسیاری طرح جدید مجلس مانند طرح‌های قبلی، مشکل مهریه را حل نکرده و فقط موجب تضییع حداقل حقوق قانونی زنان ایرانی در ازدواج می‌شود.

در این مطلب می‌خواهیم به مهم‌ترین چالش‌ها و پیامدهای طرح جدید مجلس در حذف مجازات زندان برای مهریه کمتر از 5 سکه از دیدگاه مخالفان آن بپردازیم.

1) زنان تنها اهرم قدرت حقوقی خود را از دست می‌دهند

 به عقیده بسیاری از حقوق‌دان‌ها، زنان ایرانی بر روی مهریه به عنوان تنها حمایت قدرتمند در ازدواج حساب می‌کنند. در واقع یکی از مهم‌ترین دلایل مبالغ بالای مهریه توسط خانواده‌ها، داشتن پشتوانه‌ای قوی برای حمایت از دختران‌شان در آینده است.

در قوانین فعلی کشور حقوق متعددی مانند حق طلاق، حق انتخاب مسکن، حق حضانت فرزندان و حتی محرومیت زن از اشتغال به صورت یک‌طرفه به مردان داده شده است. در نتیجه طبق قوانین حقوقی خانواده، مردان کاملا بر زنان مسلط هستند؛ بنابراین تنها ابزار و اهرم فشار زنان ایرانی فقط مهریه است و با حذف آن، زنان تنها حمایت حقوقی خود را از دست خواهند داد.

2) زنان تنها پشتوانه مالی خود را بعد از طلاق از دست می‌دهند

 بسیاری از کارشناسان علوم اجتماعی اعتقاد دارند مهریه، پشتوانه مالی زنان بعد از طلاق محسوب می‌شود. امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس با اشاره به این مطلب به یکی از رسانه‌ها می‌گوید: «در جامعه ما به زنان این‌طور القا می‌شود که اشتغال برای زن غیرضروری است و بر همین اساس زنان فرصت‌های اندکی برای اشتغال دارند. به این ترتیب راهی که برای امرار معاش پیش پای زنان گذاشته می‌شود، این است که ازدواج کنند.»

از طرف دیگر در قوانین بسیاری از کشورها زنان بعد از ازدواج، شریک اموال و دارایی همسرشان محسوب شده و در هنگام طلاق هم صاحب نصف دارایی همسر می‌شوند. اما در کشور ما شراکت زن در اموال شوهر به عنوان یکی از شروط ضمن عقد باید به امضای زوج برسد و اجرای این شرط در هنگام طلاق هم به عوامل زیادی بستگی دارد؛ در نتیجه این شرط ضمن عقد درباره شراکت در دارایی، حمایت چندانی از حقوق مالی زنان نمی‌کند. بنابراین زنان تنها پشتوانه‌ای که برای امرار معاش بعد از طلاق دارند، استفاده از مهریه است.

3) محروم کردن زنان از مهریه خلاف قانون است

به گفته حقوقدانان، مهریه تعهد زوج نسبت به زوجه و جزو حقوق طبیعی زن است و قانو‌ن‌گذار نمی‌تواند زن را از حقش محروم کند. یکی از فعالان حقوق زنان در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها به اصل 10 قانون مدنی اشاره و می‌گوید «این ماده به اصل آزادی قراردادها اشاره دارد؛ مطابق با این ماده، قانون‌گذار نمی‌تواند محدودیتی در قراردادها ایجاد کند.» در نتیجه براساس قرارداد ثبت شده در ابتدای ازدواج، زوج باید مهریه را به زوجه بپردازد. بنابراین قانون‌گذار حتی در صورت حذف مجازات زندان برای نپرداختن مهریه، باید مجازات‌های جایگزینی پیش‌بینی کند تا مردان به تعهد قانونی خود عمل کنند.

البته بسیاری از حقوق‌دان‌ها و وکلا پیش‌بینی می‌کنند که در صورت تصویب طرح مجلس در حذف زندان برای بالاتر از 5 سکه، بسیاری از دختران و خانواده‌ها موارد دیگری مانند سند ماشین، ملک و امثالهم را جایگزین سکه در مهریه خواهند کرد و همچنان شاهد کشمکش بر سر مهریه در خانواده‌های ایرانی خواهیم بود. تنها راهی که می‌تواند منجر به حل مشکل مهریه در خانواده‌ها شود اصلاح قوانین تبعیض‌آمیز و دادن حقوقی برابر با مردان به زنان در ازدواج است.