سوار ماشین زمان بشوید؛ تردد مرکب شیطان در پایتخت قاجار !

شایانیوز- مرکب شیطان با آن دو چرخ عجیب و غریبش، اولین بار در میدان مشق دیده شد. مرکبی که سواران آن دو نوجوان 15 و 16 ساله بودند که با شلوارهای کوتاه تا بالای زانو، در خیابان جولان می دادند. حال آن که این شیء عجیب الخلقه، توسط انگلیسی ها وارد پایتخت قاجار شده بود و در تهران قدیم، عوام، نام مرکب شیطان را روی آن گذاشته بودند. 

وقت مرکب شیطان در معابر راه می رفت مردم بسم الله می گفتند

مردم کوچه و بازار نمی توانستند باور کنند که یک وسیله ی نقلیه بتواند روی دو چرخ خود راه برود. برهان آنان نیز این بود که این مرکب اگر در حالی که یک نفر را بالای خود تحمل می کند قادر است پیچ و تاب بخورد و پایاپای تعادلش نیز حفظ شود، بی شک توسط بچه شیطان رانده و مدیریت می شود! خرافه های مرتبط با این وسیله چنان پیش رفت که افراد پیر و سالمند، وقتی این مرکب را در گوشه و کنار شهر نظاره می کردند، گویی که جن و آل دیده باشند، زیر لب بسم الله می گفتند و آن را نشانه ی آخرالزمان و ظهور می پنداشتند. اما این وسیله، نه مرکب شیطان بود و نه به جن و امثالهم ارتباطی داشت. این همان دوچرخه ی امروزی ما بود که این روزها دیگر آنقدر جایش باز شده که کسی به چشم قدیم به آن نمی نگرد. هرچند همان موقع ها هم که عوام با دیدن دوچرخه پا به فرار می گذاشتند، پسرهای اعیان و اشراف یک دل نه صد دل عاشقش شده بودند. لذا اگر خانواده ای نیز پیدا می شد که آنقدر دستش به دهانش برسد تا بتواند این وسیله ی عجیب و شیء غریبه را برای فرزندش تهیه کند، دریغ نمی کرد.

رواج استفاده از مرکب شیطان در شهر

چندی که از ورود دوچرخه به پایتخت گذشت کم کم مردم بر این باور دست یافتند که نه تنها دست شیطان در ساخت و راندن این وسیله به میان نیست، بلکه حتی می تواند عصای کار و بارشان نیز باشد. بنابراین آهسته آهسته خرید و کرایه دوچرخه به عنوان وسیله ای برا تفریح و سرگرمی فرزندان اعیان در معابر رواج پیدا کرد و در ادامه به یک وسیله نقلیه الزامی، برای بسیاری از مشاغل رایج آن دوران، مانند دوره گردان، دست فروشان،  تعمیرکاران قفل و کلید، حمال های ماست و حاملان چلوکباب تبدیل شد.

این جریان تا جایی وسعت گرفت که بر حسب پیشنهاد اداره تشکیلات نظمیه و تصویب وزارت داخله، در ۲۳ مرداد ۱۳۰۵، نظامنامه دوچرخه‌ سواری طی شرح ۲۰ ماده، در روزنامه‌ های کثیرالانتشار تهران به چاپ رسید. 

ماده های قانونی استفاده از مرکب شیطان در شهر

به موجب این نظامنامه، احدی بدون جواز تصدیق نمی‌ توانست با دوچرخه در شهر و حومه حرکت کند، اشخاص زیر ۱۳ سال مطلقا حق سواری نداشتند و از ۱۳ تا ۱۸ سالگی کرایه کردن دوچرخه ممنوع بود، طبق این نظامنامه، دوچرخه‌ ها باید دارای بوق و زنگ می بودند که صدای آن‌ ها تا فاصله ۵۰ ذرع شنیده شود و از غروب آفتاب، چراغ جلوی دوچرخه با نور سفید تا ۱۰ ذرع از مسافت را روشن کند همچنین می بایست چراغ عقب با نور قرمز روشن باشد. علاوه بر تمام اینها، دوچرخه‌ سوار‌ان می بایست در محل‌های پرجمعیت، سر پیچ‌ ها و محل تلاقی خیابان‌ ها آهسته حرکت می کردند و مجاز نبودند به هیات اجتماع وارد شوند مگر اینکه پشت سر هم و به فواصل معین باشد. حرکت از میان دسته‌ های پیاده، سواری در پیاده‌ رو و مسابقه در خیابان‌ها نیز ممنوع شد و اگر کسی قصد مسابقه داشت، تنها مجاز به انجام آن در نقاط معین شده بود و حتی وظیفه داشت که از قبل، نظمیه را مطلع کرده و از او کسب اجازه نماید. 

اکنون سوار ماشین زمان بشوید که به همراه یکدیگر مهمان کوچه و خیابان های تهران قدیم باشیم. دورانی که در آن دوچرخه مرکب شیطان تلقی می شد و رفته رفته به عضوی ماندگار در زندگی بسیاری از مردم جامعه تبدیل شد.

دوچرخه‌ های نخستینی که در تهران مورد استفاده قرار می‌ گرفتند از مارک‌ های هرکوس، رالی، بی‌.اس.آ و بیرمنگام همگی ساخته کشور انگلستان بودند

قیمت‌ بهترین، بادوام‌ ترین و خوش رکاب‌ ترین نوع دوچرخه از ۱۰ تومان شروع می‌ شد و به ۱۵ تومان می‌ رسید

 قیمت لوازم اضافی آن از جمله، قاب، ترک‌ بند، بوق و امثال آن شامل دو تومان می‌ شد

دوچرخه‌ سازی یا دوچرخه فروشی جزو چشمگیر‌ترین مشاغل در تهران قدیم محسوب شد

کرایه دوچرخه ساعتی ۱۰ شاهی بود و پنچرگیری هم ۱۰ شاهی

روغن‌ کاری دو شاهی و دیگر تعمیرات که شامل جوشکاری، شکست ‌و ‌بست، پره‌ بندی‌ ها، شل و سفت کردن زنجیر بود روی هم پنج، شش قران می‌ شد

خرید و کرایه دوچرخه در ابتدا برای تفریح و وسیله بازی پسران پولدار رواج یافت اما کمی بعد همگانی شد

برای سوار شدن به ماشین زمان و گشتن در کوچه پس کوچه های گذشته، مهمان تاریخانه ما باشید.