سوار ماشین زمان بشوید؛ رسم عجیب قلیان و گرز جواهرنشان در مراسم سلام قاجار

شایانیوز- حتما گوش شما نیز با عنوان مراسم سلام در دربار قاجار آشناست. مراسمی که در دوران چهار پادشاه نخستین قاجار گسترش و شکوه فراوانی پیدا کرد و آیین ها و مناسک آن با جزئیات زیادی همراه شد. مراسم سلام قجری در زمان خودش بسیار طرفدار داشت و برای شاه و اطرافیانش پر از اوقات خوش بود. حال آنکه امروزه بسیاری از افراد یا نام مراسم سلام را از مطالعه ی تاریخ به ذهن سپرده اند و یا به واسطه ی فیلم جیران به کارگردانی حسن فتحی نوع دیگری از انواع آن را شناخته و احتمالا در خصوص این دست مراسمات کنجکاو شده اند.

انواع مراسم سلام در دربار قاجار

مراسم سلام در دربار قاجار انواع داشت اما به طور کلی همه ی آنها به مراسمات سلام عام و خاص تبدیل می شدند. مراسم سلام خاص مخصوص شاه و خواصش بود و مراسم سلام عام نیز همانگونه که از نامش پیداست برای شرکت عموم به آن پرداخته می شد. یکی از پر آوازه ترین مراسمات سلام اما مراسم سلام نوروزی بود. که در آن درباریان، فرماندهان نظامی، سفرای خارجی و در مواردی که بیشتر در دوران فتحعلی شاه رواج داشت عموم مردم به خدمت شاه می آمدند و مطابق با رسومات دقیق نسبت به وی ادای احترام کرده و نوروز را تبریک می گفتند.

رسوم جالب مراسم سلام در دربار قاجار با تاج کیانی

مراسم سلام همواره بسیار مهم و با شکوه برگزار می شده و در دوران سی و هشت ساله سلطنت فتحعلی ‌شاه، اگر فصل و هوا مناسب و شاه در تهران بود، این مراسم در ایوان تخت مرمر برگزار می ‌گردید و تشریفاتی بسیار مفصل و متنوع داشت. در این مراسم شاه بر تخت مرمر جلوس می ‌نمود و از ضروریات این جلوس بر سر گذاشتن تاج  کیانی بود.

گرز مرصع در مراسم سلام دربار قاجار

از دیگر ملزومات اجرایی مراسم سلام در دربار قاجار می توان به بستن بازوبندهای دریای نور و تاجماه و آویختن حمایل‌ های مروارید درشت و بستن کمربند شرابه ‌دار سلطنتی, شمشیر و خنجر جواهر نشان و در دست گرفتن گُرز جواهرنشان اشاره کرد. سایر وصله‌ های مرصع و جواهر نشان سلطنتی را به دست پسرها و جهانگیر خان گرجی و ابراهیم‌خان گرجی، دامادهای شاه، می ‌دادند. سپر مرصع نیز مخصوص سپهدار بود که در دست می ‌گرفت و همه اینها بطور نیم دایره در دور تخت شاه در جای مخصوص خود می ‌ایستادند

رسم عجیب قلیان مرصع در مراسم سلام 

یکی از رسوم مراسم سلام عام فتحعلی ‌شاه در تخت مرمر این بود که پیشخدمت ‌باشی سلام، میرزا اسماعیل، قلیان مخصوص سلام را در پهلوی تخت در دست می ‌گرفت و نی پیچ آن را به دست شاه می‌داد که گاهی پکی به آن بزند. این قلیان که به قلیان سلام معروف بود از طلا ساخته شده و تمام قسمت‌های آن با جواهر مختلف ترصیع شده بود. شرکت دادن این وسیله ی جالب در مراسم سلام عام نوروزی تقریبا به یک امر واجب تبدیل شده بود. به طوری که در دوره‌ های بعد که استعمال قلیان در اینگونه مراسمات کم کم رو به منسوخ شدن نهاده بود و شاه دیگر نی پیچ آن را در دست نمی گرفت باز هم پیشخدمت باشی سلام به صورت نمادین در جای مخصوص خود قلیان بدست می ‌ایستاد و این تشریفات را تا پایان مراسم به انجام می ‌رسانید.

مراسم سلام با قلیان یا بدون قلیان مساله این است

البته همانگونه که گفته شد رسم قلیان در مراسم سلام به مرور زمان رو به خاموشی رفت و پادشاهان بعدی دیگر قلیان سلام را نی‌ پیچ در دست نمی‌ گرفتند، اما با همه این اوصاف وظیفه پیشخدمت قلیان سلام این بود که تا پایان هر مراسمی (‌رسمی ‌و غیررسمی) ‌قلیان به دست حضور داشته باشد تا اگر دل ملوکانه شاه هوس کرد، فی‌ الفور بتواند پکی به قلیانش بزند! اکنون سوار بر ماشین زمان بشوید تا با عبور از مراسم سلام نوروزی دربار قاجار شاهد شکوه از دست رفته ای باشیم که سالیان مدیدی است  در دل تاریخ به خوابی عمیق فرو رفته است.

مراسم سلام در دربار محمدشاه به همان شیوه ای که در دربار فتحعلی‌ شاه معمول بود در ایوان تخت مرمر اجرا می‌ گردید

در زمان ناصرالدین شاه آیین سلام مفصل‌ تر و با شکوه‌ تر برگزار می‌ شد

تصویری از مراسم سلام در زمان ناصرالدین شاه

سفره آرایی مراسم سلام

حاضر شدن در مراسم سلام نوروزی ناصرالدین شاه

رجال و درباریان برای عرض سلام به خدمت شاه زمان خود آمده اند

نمایی دیگر از مراسم سلام در زمان ناصرالدین شاه

حضور انبوه مردم برای عرض سلام

برای سوار شدن به ماشین زمان و گشتن در کوچه پس کوچه های گذشته، مهمان تاریخانه ما باشید.