روش اعدام ناجوانمردانه در امریکا؛ داعیه‌دار حقوق بشر و اعدام به شیوه خفه کردن!

شایانیوز- در تاریخ ۲۳ اکتبر ۲۰۲۵، ایالت آلابامای امریکا نخستین اعدام با استفاده از گاز نیتروژن را در سطح ملی اجرا کرد. آنتونی بوید، ۵۴ ساله، که از سال ۱۹۹۵ در صف اعدام قرار داشت، به اتهام مشارکت در قتل گریگوری هیگولی در سال ۱۹۹۳، که بر سر بدهی ۲۰۰ دلاری مواد مخدر رخ داده بود، محکوم شده بود. این اعدام در زندان ویلیام سی. هولمن در ساعت ۶:۳۳ عصر به وقت محلی انجام شد.

روش گاز نیتروژن، که از سال ۲۰۲۴ در آلاباما برای اعدام محکومان به کار گرفته می‌شود، به‌ عنوان جایگزینی برای تزریق مواد کشنده معرفی شده است. این روش با قطع اکسیژن و جایگزینی آن با نیتروژن خالص، موجب خفگی محکوم می‌شود. مقامات ایالتی این روش را «انسان‌دوستانه‌تر» از تزریق کشنده می‌دانند. با این حال، شاهدان عینی در اعدام بویِد گزارش دادند که وی دچار لرزش شدید و تنفس دشوار برای بیش از ۱۵ دقیقه شد. مشاور روحانی وی نیز این روند را «غیرانسانی» توصیف کرد.

واکنش‌های داخلی و بین‌المللی؛ صدای اروپا هم  درآمده

خبر اجرای این اعدام، با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی نهادهای حقوق بشری، اتحادیه اروپا و حتی شماری از اعضای کنگره آمریکا مواجه شد. سازمان عفو بین‌الملل آن را «نقض آشکار معیارهای جهانی منع شکنجه» خواند. چند کشور اروپایی نیز در بیانیه‌هایی اعلام کردند که استفاده از گاز خفه ‌کننده، صرف‌نظر از ادعای بی‌درد بودن، یادآور روش‌های اعدام در رژیم‌های توتالیتر قرن بیستم است. در آمریکا نیز برخی کارشناسان حقوق کیفری هشدار دادند که نبود داده‌های علمی درباره آثار واقعی این روش بر بدن انسان، می‌تواند موجب مرگ‌های طولانی و دردناک شود؛ اتفاقی که با روح قانون اساسی این کشور و منع «مجازات‌های بی‌رحمانه و غیرمعمول» مغایرت دارد.

در مقابل، برخی مقامات آلاباما تأکید کردند که این شیوه، «پاسخی فناورانه به نیاز عدالت کیفری» است و هدف از آن، «کاهش درد و رنج نه تنها قربانیان جرم، بلکه اجرای سریع عدالت برای خانواده‌های آنان» است. این استدلال‌ها، اما در فضای عمومی چندان قانع ‌کننده نبودند. رسانه‌های مستقل از جمله The Washington Post و NBC News در گزارش‌هایی مفصل، به بررسی فنی این روش پرداختند و یادآور شدند که حتی در میان دامپزشکان، استفاده از نیتروژن برای پایان دادن به زندگی حیوانات هم بحث‌برانگیز است و معمولاً به ‌عنوان گزینه‌ای غیراخلاقی شناخته می‌شود.

همچنین سه قاضی لیبرال دیوان عالی امریکا، شامل سونیا سوتومایور، النا کاگان و کتانجی براون جکسون، در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که استفاده از گاز نیتروژن «مجازات بی‌رحمانه و غیرمعمول» است و با متمم هشتم قانون اساسی آمریکا مغایرت دارد. آن‌ها این روش را مشابه خفگی طولانی‌مدت دانستند و خواستار توقف آن شدند. با این حال، درخواست‌های آن‌ها رد شد و اعدام بویِد اجرا گردید.

در سطح بین‌المللی، سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر این روش را محکوم کردند و آن را نقض حقوق بشر دانستند. اتحادیه اروپا نیز از ایالات متحده خواست که به تعهدات بین‌المللی خود در زمینه حقوق بشر پایبند بماند و استفاده از روش‌های غیرانسانی را متوقف کند.

تاریخچه و پیشینه اعدام در ایالات متحده

مجازات مرگ در ایالات متحده از نخستین روزهای شکل‌گیری مستعمرات اروپایی ریشه دارد. در قرن هفدهم، اعدام عمدتاً به روش‌های ابتدایی مانند حلق‌آویز کردن یا تیرباران انجام می‌شد. در قرن بیستم، با رشد اندیشه‌های اصلاح‌گرایانه، ایالت‌ها به ‌تدریج روش‌های «مدرن‌تری» همچون صندلی الکتریکی و سپس تزریق مرگ را جایگزین کردند. اما از دهه ۱۹۷۰ تا کنون، روندی دوگانه در کشور شکل گرفته است: در حالی که بسیاری از ایالت‌ها از جمله کالیفرنیا، ایلینوی و نیویورک اجرای حکم اعدام را متوقف کردند، ایالت‌های جنوبی مانند تگزاس، فلوریدا و آلاباما همچنان آن را بخش ضروری نظام عدالت کیفری خود می‌دانند.

به گفته کارشناسان، این دوگانگی نه ‌تنها بازتابی از تفاوت‌های فرهنگی و سیاسی در آمریکا است، بلکه به شکاف‌های عمیق تاریخی میان ایالت‌های شمالی و جنوبی نیز مربوط می‌شود. ایالت‌هایی مانند آلاباما با پیشینه‌ای در محافظه‌کاری مذهبی و اعتقاد به عدالت کیفری سختگیرانه، اعدام را ابزار حفظ نظم اجتماعی می‌دانند. در حالی که ایالت‌های شمالی با گرایش لیبرال‌تر، بر اصلاح مجرمان و ارزش جان انسان تأکید دارند.

تحلیل حقوقی و اخلاقی

استفاده از گاز نیتروژن برای اعدام، پرسش‌های حقوقی و اخلاقی متعددی را به همراه دارد. منتقدان این روش معتقدند که خفگی ناشی از آن می‌تواند موجب رنج و عذاب محکوم شود و با متمم هشتم قانون اساسی آمریکا که مجازات‌های «بی‌رحمانه و غیرمعمول» را منع می‌کند، مغایرت دارد. برخی نیز بر این باورند که این روش به‌ عنوان یک «آزمایش» بر بدن انسان تلقی می‌شود و از نظر اخلاقی نادرست است.

از سوی دیگر، حامیان این روش بر این عقیده‌اند که گاز نیتروژن روشی سریع و بدون درد برای اعدام است و می‌تواند جایگزین مناسبی برای تزریق کشنده باشد. آن‌ها همچنین بر این نکته تأکید می‌کنند که استفاده از این روش به‌ دلیل کمبود داروهای تزریقی ضروری است.

بحث اخلاقی و فلسفی

فراتر از جنبه‌های قانونی و سیاسی، مسأله اعدام در آمریکا به یک جدال اخلاقی و فلسفی نیز بدل شده است. مدافعان آن معتقدند که برخی جنایت‌ها چنان هولناک‌اند که تنها مجازات مرگ می‌تواند عدالت را برقرار کند. مخالفان اما پاسخ می‌دهند که دولت، با گرفتن جان انسان حتی اگر مجرم باشد، در واقع همان خشونتی را بازتولید می‌کند که مدعی حذف آن است. افزون بر این، ده‌ها مورد مستند از محکومان    اعدامی که سال‌ها بعد بی‌گناهی‌شان اثبات شد، بی‌اعتمادی عمومی به نظام قضایی را افزایش داده است.

به ‌ویژه در جامعه‌ای که نابرابری نژادی و طبقاتی همچنان پررنگ است، بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند اعدام بیش از آن‌که «عدالت» را محقق کند، بازتاب «قدرت» و «تعصب» در ساختار قضایی آمریکاست.

اعدام آنتونی بویِد با استفاده از گاز نیتروژن، نقطه عطفی در تاریخ مجازات مرگ در ایالات متحده به ‌شمار می‌رود. این رویداد نه ‌تنها پرسش‌های حقوقی و اخلاقی جدیدی را مطرح کرده، بلکه نشان ‌دهنده چالش‌های موجود در نظام قضائی آمریکا در زمینه مجازات اعدام است. با توجه به واکنش‌های داخلی و بین‌المللی، به ‌نظر می‌رسد که این موضوع همچنان در کانون توجهات قرار خواهد داشت و ممکن است منجر به تغییرات در سیاست‌های ایالتی و فدرال در زمینه مجازات اعدام و حتی سایر مجازات‌ها شود.