خاص ترین روایت کسی که می خواهد بگوید شیاطین چگونه اند

شایانیوز- نام داستایوفسکی، برای تمام آنهایی که به مطالعه و گشت و گذار در دنیای بی نهایت ادبیات علاقه دارند، نامی آشنا و البته محبوب است. اثر نویسنده ای که غالب آثارش را زندگی کرده و برای سرگرمی مخاطب از بیرون گود کلمات را پشت هم ردیف نمی کند، قابل ارزش گذاری و تحسین است. پیش از این؛ اغلب آثار این نویسنده را در شایانیوز مورد بررسی قرار داده ایم. اما شاهکاری که امروز قصد معرفی آن را داریم، عنوانی متفاوت نسبت به دیگر کتاب های اوست. داستایوفسکی در این اثر قلم را در دنیای سیاست چرخانده و از ملتی سخن می راند که شناخت اصولی از زندگی اجتماعی خود ندارد. لذا با همین ایدئولوژی افسار گسیخته، خود را به تنگنای تباهی کشانده اند.

چه شد که شیاطین نوشته شد؟

همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، اغلب آثار داستایوفسکی، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، ریشه در جریانات زندگی واقعی وی داشته اند. بر همین اساس شیاطین نیز به سبب یک رخداد واقعی نوشته شد که او را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده بود.

در اوایل 1870، وقتی روسیه در ابتدای مسیر صنعتی شدن قرار داشت، بخش بزرگی از مردم در گودال فقر دست و پا می زدند. در اواخر دهه 1860 نیز نا آرامی های سیاسی ناشی از جنبش های دانشجویی که ایده انقلابی خود را از اروپای غربی وام گرفته بودند، در روسیه شکل گرفتند. اواخر همان دهه، دانشجویی با نام ایوانف، در پی مخالفت با آرمان های خشونت آمیز و ریاکارانه مسکو، به دست هم تیمی های خودش کشته شد.

گمان می رود همین قتل، ایده اولیه شکل گیری کتاب شیاطین را در ذهن داستایوفسکی رقم زد. البته ناگفته نماند که تجربه کار در اردوگاه سیبری که بخش بزرگی از حافظه ی داستایوفسکی را به خود اختصاص داده بود نیز در شیوه پرداخت این اثر بی تاثیر نبود. کما اینکه همین مورد دوم، بارها او را بر آن داشته بود که کتاب مقدس را مورد مطالعه قرار دهد. چرا که در آن زمان تنها کتابی بود که داستایوفسکی اجازه ی ورق زدنش را داشت! همین موضوع روی ایدئولوژی های وی تاثیری عمیق گذاشت و اگر بخواهیم تمام موارد ذکر شده را کنار هم قرار دهیم، خالی از ربط نیست اگر مجموعه ی آنها را، منبعی برای خلق کتاب شیاطین بدانیم.

بسیاری از منتقدین بر این عقیده هستند که داستایوفسکی مخالف رادیکالیسم بود و اعتقاد داشت کلید نجات روسیه، در دستان کلیسای ارتدکس و مجلس رومانوف است. لذا تا جایی که توانست، برای نهادینه کردن این باور، قلم در دست گرفت و کوشید.

رادیکالیسم!

رادیکالیسم که آن را با نام رادیکال گرایی نیز می شناسند، نوعی طرفداری از دگرگونی های بنیادی جامعه و نهاد های اجتماعی است. 

به بیانی دیگر، رادیکالیسم به اندیشه ای اطلاق می شود که خواهان اقداماتی تند و سخت گیرانه در راستای بهبود جامعه باشد. پیروان این مکتب، در امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، به دنبال ایجاد دگرگونی های بنیادی هستند.

چرا کتاب شیاطین ارزش خواندن دارد؟

داستایوفسکی در کتاب شیاطین نسبت به روسیه تعصبی عمیق نشان می دهد و قصد دارد اثبات کند که اگر یک ایدئولوژی خود را یکه و مطلق بداند، محکوم به سقوط و فناست. شما با خواندن اثر شیاطین، علاوه بر دست یابی به شناختی اصولی و دلنشین، از بخش مهم تاریخ روسیه، با ایدئولوژی های حاکم بر آن دوران نیز آشنا خواهید شد. حال آنکه اثر آنقدر روان و پخته پیش رفته که ورق زدنش با کمترین درنگ، رقم خواهد خورد.

اثری که آن خشکی و دلزدگی رایج در آثار سیاسی و تاریخی را نداشته اما شما را به جهانی قابل استناد و خواندنی پرت می کند. در نتیجه اغراق نکرده ایم اگر بگوییم دانش شما بعد از خواندن آخرین صفحه ی کتاب شیاطین، با زمانی که اولین فصل آن را مورد مطالعه قرار داده بودید، غنی تر خواهد شد. لذا اساسا رسالت کتاب، چیست جز همین؟! کما اینکه جای جای این اثر درخشان، شما را سرگرم کرده و این سرگرمی قابل ستایش است. زیرا کارکردی مطلق ندارد.