پیشنهاد آمریکا می‌تواند بن‌بست برجام را بشکند

دیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری به تحلیل شرایط اخیر پیرامون برجام و آینده به این توافقنامه پرداخت و نقش سند چشم انداز راهبردی ایران و چین را در مواجه با غرب بررسی کرد.

دیاکو حسینی در گفت‌گو با خبرنگار ایلنا در خصوص ادعای نشریه پولیتیکو درباره پیشنهاد جدید بایدن برای کاهش تحریم‌ها در قبال کاهش غنی‌سازی ۲۰ درصد از سوی ایران، اظهار داشت: مواضع ایران درباره بازگشت ایالات متحده به برجام صریح بوده است و نشریه پولتیکو نیز موضوع را در حد یک خبر مطرح کرده که البته می‌تواند به شکسته شدن بن‌بست موجود منجر شود اما جزئیات آن را نمی‌دانیم و باید منتظر باشیم و ببینیم که این پیشنهاد دقیقاً چه خواهد بود.

وی افزود: با این حال با توجه به انتظار بالای ایران نسبت به اینکه ایالات متحده به سرعت به برجام بازگردد، فکر نمی‌کنم این پیشنهادها اگر این سطح از انتظار ایران را برآورده نکند، بتواند به راهگشایی موثری منجر شود.

مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در پاسخ به این سوال که اگر پیشنهادی از سوی آمریکا ارائه شود، آیا ایران آن را خواهد پذیرفت، یادآور شد: ما هنوز نمی‌دانیم که پیشنهاد چیست اما اگر بتواند چشم‌انداز روشنی را برای اینکه گامی کامل و فوری در بازگشت آمریکا به برجام ارائه دهد، در آن صورت به طور جدی مورد بررسی قرار می‌گیرد اما صرفاً اگر پیشنهادی باشد که ما را وارد یک دوره طولانی از گفت‌وگو‌ و چانه زنی‌ها کند با توجه به مباحث اخیر که رهبری نیز طرح کردند شانس چندانی ندارد.

وی درباره اینکه آیا سند همکاری‌های جامع ایران و چین می‌تواند ایالات متحده را در بازگشت به برجام ترغیب کند، تصریح کرد: این قرارداد برای آمریکایی‌ها سورپرایز نبود، آنها می‌دانند که رابطه ایران و چین در حال عمیق شدن است و موضوع جدیدی نیست اما در عین حال از این موضوع هم مطلع هستند که با وجود ادامه تحریم‌ها همکاری اقتصادی ایران و چین آنگونه که امروز گفته می‌شود آسان، سریع و موثر نخواهد بود. بنابراین این قرارداد به طور مشخص یک تغییر دهنده عمده در نگاه آمریکا نبوده است.

این کارشناس ارشد مسائل آمریکا و اروپا خاطر نشان کرد: تغییر دهنده مهم این است که در میان مدت روابط ایران و چین به طور مرتب در حال عمیق شدن است و به رغم موانعی که ممکن است به واسطه تحریم‌ها و FATF وجود داشته باشد، در نهایت این لوکوموتیو در حال حرکت است و آمریکایی‌ها به خوبی متوجه هستند که افزایش نفوذ چین از طریق ایران در این منطقه در میان مدت می‌تواند برای ایالات متحده تا اندازه زیادی چالش عمده ایجاد کند.

وی ادامه داد: بنابراین فارغ از این قرارداد، نفس ارتباطات گسترده ایران و چین و چشم اندازی که با افزایش نفوذ چین در این منطقه ترسیم شده است، برای ‌آمریکایی‌هایی که به دنبال رقابت جهانی با چین در مناطق مختلف جهان هستند، اهمیت خواهد داشت و اگرعقلانیت خوبی به خرج دهند، طبیعتاً آمریکا نباید درگیر مسائل کوتاه‌مدتی باشد که اساساً منافع آمریکا نیست و دیکته شده منافع عربستان سعودی است.

وی افزود: بنابراین اگر در مقیاس بزرگتر نگاه کنیم، این قرارداد ۲۵ ساله و اگر این را نیز لحاظ کنیم که یکی از منافع کلیدی آمریکا مهار نفوذ چین است، همین موضوع انگیزه کافی ایجاد می‌کند که دولت آقای بایدن تجدید نظر اساسی انجام دهد، به برجام بازگردد و شکل روابط با ایران را تصحیح کند.

وی درباره واکنش اروپایی‌ها نسبت به سند همکاری ۲۵ سال ایران و چین آن هم با توجه به علاقه‌مندی آنها به سرمایه‌گذاری در ایران گفت: اروپایی‌ها نیز به اندازه آمریکایی‌ها نگران نفوذ چین در این منطقه و عقب افتادن از این گردونه رقابت هستند؛ آنها بیش از آمریکایی‌ها مشتاق هستند که برجام اجرا شود تا وارد فاز تازه‌ای از بحران در روابطشان با ایران نشوند. 

این تحلیلگر ارشد مسائل روابط بین‌الملل اضافه کرد:‌ اما درباره اینکه آنها انگیزه بیشتری برای اینکه کاری را صورت دهند، تردید وجود دارد چرا که به دلیل اینکه از توانایی کافی برای مذاکره با آمریکا برخوردار نیستند اما در نهایت با تغییراتی که رخ داده، ممکن است اروپایی‌ها بیشتر مشتاق باشند که به نحوه احیای برجام سرعت بدهند و مانع از این شوند که احیای برجام از آن چیزی که هست دشوارتر شود.

وی در پایان تاکید کرد: بنابراین در مجموع اروپایی‌ها از یک انگیزه بالاتری برای اینکه به روند اجرای برجام سرعت داده ‌شود، برخوردار هستند؛ با این حال بن‌بست موجود آن قدر عمیق است که ممکن است احیای برجام برای اروپایی‌ها نیز آنقدر ساده نباشد.