تلاشی برای احیای توافق برجام

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(نهاد ناظر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران)، روز شنبه 2 اسفند وارد تهران شده است تا با مقام‌های ارشد ایرانی دیدار و مذاکره کند.

سفر گروسی به تهران در پی لغو اجرای پروتکل الحاقی

سفر گروسی به تهران در حالی انجام می‌شود که هفته گذشته ایران طی‌نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد در صورت لغو نشدن تحریم‌های آمریکا از 23 فوریه (5 اسفند) اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در چارچوب برجام را لغو خواهد کرد. 

پروتکل الحاقی به بازرسان آژانس اجازه می‌دهد تا به فوریت از مراکز اتمی ایران بازدید و بازرسی انجام دهند و در صورت مشکوک شدن به فعالیت اتمی در یک مرکز غیراتمی، با نمونه‌برداری از محیط اطراف آن، از فعالیت‌های مرتبط با مواد راکتیو در آن مرکز مطلع شوند.

اقدام به لغو اجرای پروتکل الحاقی توسط ایران در چارچوب «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» انجام می‌شود که در 12 آذر به تصویب مجلس رسیده  و در صورت لغو نشدن تحریم‌ها، دولت مکلف به محدود کردن همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است.

رافائل گروسی پیش از عزیمتش به تهران در توییتی درباره اهداف سفرش به ایران نوشت: «به تهران سفر خواهم کرد تا دیداری با مقامات ارشد ایرانی به منظور پیدا کردن راه‌حل دو جانبه قابل قبول با قوانین ایران داشته باشم تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند به فعالیت‌های راستی آزمایی ضروری در ایران ادامه دهد. امیدوارم موفق شوم، این به نفع همه است.»

واکنش‌ها به سفر گروسی به ایران

میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین با اعلام خبر سفر گروسی به ایران ضمن ابراز امیدواری برای موفقیت مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در توییترش نوشت: «امروز رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران سفر می‌کند تا معیارهای فعالیت‌های بازرسی آژانس در پرتو قانون جدید ایرانیان را مشخص کند؛ قانونی که محدودیت‌های قابل توجهی بر بازرسی‌ها اعمال می‌کند. ما امیدواریم هر دو طرف مذاکرات موفقیت‌آمیزی داشته باشند.»

البته مقامات ایرانی درباره دلیل سفر رافائل گروسی به ایران اظهارت مختلفی داشته‌اند؛ از جمله بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره هدف سفر گروسی به ایران گفته است: «این سفر در ارتباط با چگونگی اجرای مفاد نامه 27 بهمن ایران(مبنی بر لغو اجرای پروتکل الحاقی) به آژانس در راستای اجرای ماده 6 قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران و به درخواست مدیرکل آژانس انجام می‌شود.» کمالوندی محور گفتگوها در سفر گروسی به ایران را حول موضوعات فنی و ترتیبات اجرایی توقف نظارت‌های فراتر از پادمان و پروتکل الحاقی و نحوه ادامه همکاری‌های دوطرف عنوان کرده است.

علی خرم، نماینده سابق ایران در سازمان‌های بین‌المللی و مقر اروپایی سازمان ملل در وین می‌گوید از آن جایی که با لغو اجرای پروتکل الحاقی، دیگر آژانس قادر به نظارت‌های سرزده و فراگیر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران نخواهد بود، بنابراین گروسی با سفر به ایران «به دنبال هماهنگی در مورد روند تداوم نظارت‌های آژانس و ترتیبات کاهش دسترسی‌های آژانس و اطمینان و تضمین از ادامه همکاری است.» به اعتقاد خرم، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «برای دست یافتن به یک توافق ولو شفاهی و گرفتن تضمین برای تداوم نظارت‌های آژانس و توقف ایران در همین سطح از کاهش نظارت‌ها» است.

اقدامات مثبت آمریکا در هفته گذشته

از طرف دیگر با اعلام توقف اجرای پروتکل الحاقی توسط ایران، علاوه بر سفر رافائل گروسی به تهران، 3 اقدام جدید از سوی دولت جدید ایالات متحده انجام شده که با واکنش مثبت مقامات ایرانی روبرو شده است؛ دولت بایدن در چند روز گذشته علاوه بر بازگشت به مذاکرات گروه پنج به علاوه یک، از اقدام دولت ترامپ جهت فعال کردن مکانیسم ماشه برای برگشت تحریم‌های سازمان ملل عقب‌نشینی کرده و البته محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک را لغو کرده است.

همچنین آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا هفته گذشته در گفتگویی اعلام کرد که راه دیپلماسی با ایران بر سر توافق هسته‌ای 2015 همچنان باز است اما تاکید کرد که ابتدا ایران باید دوباره مفاد برجام را اجرا کند تا آمریکا هم به برجام برگردد.

همزمان با اقدامات مثبت واشنگتن برای هموار کردن راه بازگشت به برجام و سفر رافائل گروسی به ایران، جمعه شب خبرگزاری رویترز در گزارشی اعلام کرد که بازرسان آژانس در دو سایت غیرهسته‌ای ایران، آثار ذرات اورانیوم یافته‌اند. براساس این گزارش اورانیوم یافت شده، غنی نشده بود اما حاکی از فعالیت‌های اعلام نشده به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران است. به نظر برخی تحلیل‌گران سیاسی گزارش کشف ذرات اورانیوم در این دو سایت ممکن است تلاش‌های جدید آمریکا برای بازگشت به برجام را با مشکل مواجه کند.