خروج از برجام چه خطری دارد؟

داوود هرمیداس باوند: در روزهای گذشته شاهد اتفاق دیگری در خصوص توافق هسته ای بودیم که طی آن سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه طی بیانیه ای در بروکسل مکانیسم حل اختلاف در برجام، موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کردند.

این مکانیسم که بخش نهایی از از ساز و کار حل اختلاف ذیل برجام تلقی می شود، قادر است قطعنامه‌های پیشین سازمان ملل را که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شده بودند، بازگرداند. به عبارتی ساده تر ساز و کار حل اختلافات در بندهای 36 و 37 توافق هسته ای است که می تواند به بازگشت خودکار تحریم های بین المللی علیه ایران منجر شود. اما در رویدادی دیگر شاهد هستیم که انگلستان نیز در روزهای اخیر مواضع همسوتری با آمریکا پیدا کرده است. چنین تحولاتی در حالی رخ می دهد که اروپایی ها با تداوم انفعال نتوانسته اند از زمان خروج ایالات متحده آمریکا از برجام به انتظارات ایران پاسخ دهند. عدم تشکیل سازوکاری برای مراودات تجاری اروپا با ایران موجب شد تا جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد موازنه گام هایی را در راستای کاهش تعهدات برجامی بردارد. چنین شرایطی احتمال رفتن پرونده ایران به شورای امنیت را افزایش خواهد داد. از سوی دیگر خروج از NPT یا همان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته ای و یا حتی خروج از برجام نمی توانند گزینه های مطلوبی برای ایران تلقی شوند. چرا که تحقق هر کدام از این گزینه موجب تقویت موضع دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا خواهد شد و متحدان اروپایی نیز به طور علنی از او حمایت خواهند کرد.در همین راستا دو کشور دوست و نزدیک ایران یعنی روسیه و چین نیز در بهترین حالت ممکن است که انتقادهایی نسبت به این روند داشته باشند اما در نهایت با آمریکا و متحدانش همراهی خواهند کرد. در صورت رفتن پرونده ایران به شورای امنیت نیز اجماعی علیه ایران شکل خواهد گرفت و شاهد مواضع همسان اروپا و آمریکا خواهیم بود.

حتی در زمان اعلام خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران شاهد بودیم که سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه با انتشار بیانیه ای خواستار توقف برنامه تولید موشک های بالستیک ایران شدند و در ادامه با طرح ادعاهایی ایران را متهم به حمایت از تروریسم و دخالت در امور منطقه کردند و از ایران خواستند تا از حمایت از محور مقاومت دست بردارد که در واقع طرح این سه موضوع آن چیزی بود که در 12 شرط آمریکا برای ایران نیز موجود بود.

در ادامه روند نیز به خوبی شاهد بودیم که علی رغم انتقادهای اروپا به آمریکا بابت خروج از توافق هسته ای آنها هیچ گاه حاضر نشدند تا برای حفظ این توافق هزینه ای پرداخت کنند و وارد تنش با آمریکا شوند.

اگر ایران ریسک کند و از توافق هسته ای خارج شود، مذاکرات جدید به تهران تحمیل خواهد شد و این خواسته اصلی ایالات متحده آمریکا است. چنین شرایطی فشارها و جنگ روانی را برای اینکه به دنیا بگوید ایران قصد ساخت سلاح هسته ای را دارد افزایش خواهد داد. موضوعی که نخست وزیر انگلیس یعنی بوریس جانسون نیز بدان اشاره کرد و در دیدار با رئیس جمهور فرانسه یعنی امانوئل مکرون از ضرورت یک چارچوب درازمدت برای جلوگیری از دست یابی ایران به سلاح هسته ای سخن گفت که ممکن است دو کشور دیگر یعنی فرانسه و آلمان نیز چنین مواضعی را نسبت به ایران داشته باشند. از همین رو وقتی که چنین موضوعاتی بین این کشورهای مورد بحث، بررسی و توافق قرار گیرد، دیگر کشورهای اروپایی نیز کم و بیش با چنین مواضعی همراهی خواهند کرد که چنین فرآیندی به ضرر ایران تمام خواهد شد.

اروپا در حال حاضر در تلاش است تا چارچوب جدیدی برای مذاکرات با ایران شکل گیرد تا در نهایت آنچه که مطلوب ایالات متحده آمریکا است تحقق یابد. اگرچه اروپا بارها پایبندی خود به برجام را اعلام کرده اما ایران از مزایای اقتصادی آن بهره مند نشده و تصمیم گرفت تا اقدامات قانونی هشدارآمیز در چارچوب توافق را به پیش ببرد که با برداشته شدن گام پنجم، اروپا تصمیمی تازه گرفت تا گمانه زنی ها برای رفتن پرونده ایران به شورای امنیت افزایش یاید؛ اقدامی که به هیچ وجه به نفع ایران نخواهد بود و شکل گیری این فرآیند با اجماع بین المللی علیه ایران و پذیرش تعهدات تحمیلی جدید در زمینه تکنولوژی هسته ای خواهد بود و آزادی عمل ایران را محدودتر خواهد کرد.