نامزدهای اولیه اسکار 2025 معرفی شدند؛ ایران در لیست نیست!
آکادمی اسکار فهرست اولیه نامزدهای جوایز را برای ۱۲ بخش رقابتی منتشر کرد. نمایندهٔ رسمی ایران در این لیست حضور ندارد.
شایانیوز- آکادمی اسکار در ۲۵ آذر ۱۴۰۴ (۱۶ دسامبر ۲۰۲۵) فهرست اولیه نامزدها را برای ۱۲ بخش رقابتی منتشر کرد؛ شامل بخشهای مهمی چون بهترین فیلم بینالمللی، موسیقی متن، ترانه اورجینال، صدابرداری، فیلمبرداری، مستند، مستند کوتاه و جلوههای ویژه.
این فهرست در واقع مرحلهٔ میانی و بسیار تأثیرگذار در فرآیند انتخاب نامزدهای رسمی است و تنها آثاری را نشان میدهد که در مرحلهٔ «پیشانتخاب رأیگیری» اعضای آکادمی واجد شرایط شناخته شدهاند. نامزدهای رسمی این رقابتها در تاریخ ۲۲ ژانویهٔ ۲۰۲۶ اعلام خواهند شد و مراسم نهایی نیز در ۱۵ مارس ۲۰۲۶ برگزار میشود.
این تفکیک بین «فهرست اولیه» و «نامزدهای رسمی»، ساختار رسمی و حقوقی روند انتخاب برندگان اسکار، بخشی از فرآیندی است که نشان میدهد ورود به مرحلهٔ نهایی نیازمند عبور از چند فیلتراسیون بسیار رقابتی و ارزیابی تخصصی است.
فهرست اولیه به معنای آن است که این آثار از فیلتر اولیه آکادمی اسکار عبور کرده و امکان تبدیل شدن به نامزدهای نهایی را دارند.
حذف نمایندهٔ رسمی ایران در بخش بینالملل
فیلم «علت مرگ: نامعلوم» به کارگردانی علی زرنگار، پس از انتخاب رسمی به عنوان نمایندهٔ ایران در بخش بهترین فیلم بینالملل اسکار ۲۰۲۶، به Shortlist راه نیافته است. این فیلم که توسط کمیتهای متشکل از کارشناسان سینمایی ایران (از جمله پانتهآ پناهیها و ابراهیم حقیقی) از میان پنج فیلم نهایی انتخاب و به آکادمی معرفی شد، روایت درام اجتماعیِ تنیده شده با پیچیدگیهای روانشناختی و نمادهای بصری صریح را در بیابان لوت به تصویر کشیده و پیشتر در جشنوارهٔ فیلم شانگهای ۲۰۲۳ نمایش داشته است.
این حذف، نشانهٔ روشنی است از اینکه استانداردها و معیارهای رقابت در اسکار، بسیار فراتر از انتخاب ملی و محلی فیلمها تعریف میشود و نیازمند مجموعهای از عوامل متقاطع است که فراتر از کیفیت هنری محض اثر عمل میکنند.
دلایل حذف «علت مرگ: نامعلوم» از فهرست اولیه
برای فهم دقیق علل عدم راهیابی نمایندهٔ ایران، باید به سه لایهٔ بنیادین توجه کرد:
۱. رقابت شدید جهانی برای راهیابی به فهرست اولیه
در این دوره، بیش از ۹۰ کشور فیلمهایی را برای بخش بهترین فیلم بینالمللی ارسال کردهاند؛ رقابتی بیسابقه که سطح توقعات و استانداردهای آثار را به طور نمایانی بالا برده است.
در چنین فضایی، حدود ۱۵ فیلم از میان صدها اثر انتخاب شدهاند تا در مرحلهٔ بعدی رأیگیری قرار گیرند. انتخاب در این مرحله تنها مبتنی بر کیفیت هنری اثر نیست؛ بلکه مجموعهای از عوامل فرهنگی، تاریخی، رسانهای و حتی سیاسی در سطح جهانی نیز نقش کلیدی ایفا میکنند که در بسیاری از مواقع رأیدهندگان آکادمی را در جهت انتخاب آثاری سوق میدهند که پوشش گسترده جشنوارهای و بازتاب رسانهای جهانی داشتهاند.
۲. اهمیت دیده شدن در جشنوارههای معتبر جهانی
آثار راه یافته به فهرست اولیه اغلب از پوشش قوی جشنوارهای در سطح کن، برلین، ونیز، تورنتو و سایر رویدادهای معتبر سینمایی برخوردار بودهاند؛ عواملی که به رأیدهندگان آکادمی کمک میکند تا پیش از رایگیری، اثر را دیده، تحلیل و مقایسه کنند.
به عنوان مثال، فیلم Homebound از هند و The Voice of Hind Rajab از تونس نه تنها از نظر هنری قوی ارزیابی شدهاند، بلکه در ساختار پوشش رسانهای و حضور جشنوارهای نیز توجه جهانی را به خود جلب کردهاند. عنصری که در رأیگیری مرحلهٔ Shortlist نقشی اساسی و تعیین کننده ایفا میکند.
این نکته، فراتر از «برتری فیلمی بر فیلمی دیگر» است؛ این یک واقعیت مهم است که بدون دیده شدن گسترده در فضای جشنوارهای و رسانهای بینالمللی، حتی آثار برجسته ملی نیز ممکن است در فرآیند انتخابِ آکادمی کنار گذاشته شوند.
۳. فرآیند رأیگیری تخصصی آکادمی و سلیقهٔ اعضا
نوع و ساختار رأیگیری در مرحلهٔ Shortlist نیز نقش مهمی در خروجی دارد. اعضای شاخهٔ بهترین فیلم بینالمللی آکادمی، پیش از هر چیز تحت تأثیر دیدگاههای حرفهای، تجربهٔ جهانی، انتظارات رسانهای و چارچوبهای تحلیلیِ رایج در فضای سینمایی بینالمللی رأی میدهند.
آکادمی اسکار نه بر اساس معیارهای فرهنگیِ داخلی ایران، بلکه بر اساس معیارهای جهانی سینما و ارزشگذاریِ رایدهندگان حرفهای به آثار امتیاز میدهد و معیارهایش با انتخابهای ملی متفاوت است و همین تفاوت باعث میشود برخی فیلمها با وجود رضایت افکار عمومی داخلی، در رایگیری اولیه اسکار کمتر دیده شوند.
حواشی و بازتاب رسانهای
بسیاری از منتقدان و مخاطبان در رسانهها و شبکههای اجتماعی، حذف نمایندهٔ ایران را نماد شکست کلی سینما یا ضعف انتخاب ملی دانستند؛ اما تحلیل عمیقتر نشان میدهد که این رویداد تنها بازتابی از چالشهای ساختاری رقابتهای جهانی است، نه قضاوتی نهایی دربارهٔ کیفیت هنری سینمای ایران.
بسیاری از تحلیلگران بینالمللی نیز معتقدند سینمای ایران نیازمند پشتیبانی ساختاری از فیلمها در سطح جهانی، حضور هدفمند در رویدادهای معتبر و استراتژی پخش گسترده است تا آثارش در رقابتهای بینالمللی بهتر دیده شوند.
حضور سینماگران ایرانی در فهرستهای اولیه دیگر: نمود پتانسیل جهانی
چند حضور مرتبط با سینمای ایران یا سینماگران ایرانی در فهرستهای اولیه اسکار ۲۰۲۶ دیده میشود؛ نشانهای روشن از قدرت و پتانسیل سینمای این کشور در سطوح دیگر رقابت جهانی:
«یک تصادف ساده» (It Was Just an Accident) به کارگردانی جعفر پناهی، فیلمی که توسط فرانسه به عنوان نمایندهٔ این کشور در بخش بهترین فیلم بینالملل معرفی شده و در میان ۱۵ فیلم نهاییِ فهرست اولیه قرار دارد، و از نگاه منتقدان جهانی و آکادمی به عنوان یک اثر شاخص و جدی در مسیر نامزدی نهایی ارزیابی شده است.
«اوزاک یوللار»، مستند بلند از سارا خاکی و محمدرضا عینی در فهرست اولیه بخش بهترین مستند بلند قرار گرفته و حضورش گویای این واقعیت است که مسیرهای غیر روایتمحور نیز برای دیده شدن در اسکار باز هستند.
این حضورها نشان میدهد که سینمای ایران، حتی زمانی که در ساختار رسمی انتخاب در یک بخش خاص موفق نیست، میتواند از مسیرهای جایگزین و همکاریهای بینالمللی وارد رقابتهای سطح بالا شود؛ چیزی که خود نمادی از انعطاف و ظرفیت خلاقانهٔ سینماگران ایرانی در مواجهه با فضای جهانی است.
پیامدهای حذف و چشمانداز آینده برای سینمای ایران
حذف از فهرست اولیه نقطهٔ بازتعریف چگونگی حضور سینمای ایران در صحنهٔ جهانی است و چند پیام کلیدی به همراه دارد:
بازنگری در راهبرد انتخاب فیلمها برای رقابتهای جهانی، نه فقط بر اساس معیارهای ملی، بلکه با توجه به قابلیت دیده شدن جهانی و ارتباط با شبکههای جشنوارهای معتبر.
نیاز به پشتیبانی گستردهتر از آثار در سطح جهانی، شامل کمپینهای رسانهای بینالمللی، برنامههای پخش حرفهای و ارتباط با رسانههای معتبر سینمایی جهانی.
ضرورت تقویت حضور فیلمهای مستند، مستقل و مشارکتی بینالمللی، که این روزها میتوانند موفقیتهای تحلیلی و توجه رسانهای بیشتری در فرآیند رأیگیری آکادمی کسب کنند.
سینمای ایران، اگرچه در مسیر رسمی بعضی بخشها با چالش روبهرو شده اما توانسته از مسیرهای دیگر، حضور خود را در فضای سینمای جهان تثبیت کند؛ نشانهای از پتانسیل گسترش دامنهٔ سینمای ملی در بستر فرهنگ جهانی.
