اصلاح نرم پارادایم جمهوری اسلامی
باهنر: یک قدم تا حذف حجاب از قانون؛ وضع کنونی: پافشاری تندروها و نرمش میانهروها
محمدرضا باهنر از اعضای مجمع تشخیص مصلحت، در سخنانی جنجالی از تغییر سیاست حاکمیت در قبال مسئله حجاب خبر داد.
شایانیوز- محمدرضا باهنر، از چهرههای با سابقه جریان اصولگراست که به عنوان دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین و عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام مشغول فعالیت است. او همچنین نماینده مجلس شورای اسلامی در دورههای دوم، سوم، چهارم، پنجم، هفتم و هشتم و نهم بوده است. وی در اظهارنظری تازه اعلام کرده است که لایحه حجاب دیگر جنبه قانونی و الزامآور ندارد و به تدریج به طور نرم از «پارادایم جمهوری اسلامی» حذف شده است. این سخنان در حالی مطرح میشود که طی سالهای اخیر، موضوع حجاب اجباری به یکی از چالشهای جدی نظام سیاسی ایران تبدیل شده است.
باهنر که خودش نیز هم اکنون با کمی تغییر موضع سیاسی به عنوان یکی از سیاستمداران میانهرو در جناح راست شناخته میشود، همواره نقش میانجی و تحلیلگر سیاسی در بزنگاهها داشته و معمولاً دیدگاههایش نشانهای از تغییرات تدریجی در بدنه حاکمیت تلقی میشود. اینکه چنین شخصیتی به طور علنی از «خروج حجاب اجباری از پارادایم جمهوری اسلامی» سخن میگوید، خود نشان دهنده تغییری مهم در گفتمان رسمی سیاست فعلی کشور است.
دلایل چرخش و تناقض موجود
این تحول با یک تناقض بنیادین همراه است: مجلس لایحه حجاب و عفاف را تصویب کرده بود، اما دولت مسعود پزشکیان از اجرای آن سر باز زد. این تناقض دو تفسیر و دلیل احتمالی دارد:
1. امتناع دولت پزشکیان از اجرا
پزشکیان و کابینهاش که بیشتر رویکردی عملگرا و تعدیلگر دارند، به وضوح از اجرای این قانون اجتناب کردند. آنها میدانند که اعمال فشار بیشتر در شرایط کنونی میتواند موجب تشدید بحران اجتماعی شود. این سر باز زدن میتواند آگاهانه بوده باشد، به ویژه برای مدیریت فضای سیاسی و جلوگیری از انفجار نارضایتیها؛ و نیز میتواند وابسته به نگاه فردی شخص رئیس جمهور و موضع و خط فکری اعضای کابینهاش باشد.
2. فشارهای موجود: اقتصادی، اجتماعی و هراس از جنگ
ایران در شرایطی قرار دارد که فشارهای اقتصادی ناشی از تحریمها، نارضایتیهای اجتماعی، و تهدیدهای منطقهای به شدت افزایش یافتهاند. در چنین فضایی، حاکمیت به خوبی میداند که افزودن یک فشار جدید مثل اجبار سختگیرانه و ضرب الاجلی در مسئله حجاب میتواند جرقه اعتراضات وسیعتر باشد. عقبنشینی نرم از این سیاست میتواند اقدامی پیشگیرانه برای کاهش تنشهای داخلی باشد.
این تناقض، عملاً بیانگر گسست میان نهاد قانونگذار (مجلس) و نهاد اجرا (دولت) است. مجلس همچنان در چارچوب سنتی و ایدئولوژیک میاندیشد، اما دولت و بخشی از حاکمیت بهناچار وارد فاز واقعگرایی سیاسی شدهاند.
چشمانداز آینده: ثبات یا بازگشت؟
سؤال کلیدی این است که آیا این عقبنشینی نرم، یک تغییر پارادایمی پایدار است یا صرفاً تاکتیکی موقت برای عبور از بحران؟
اگر دولتهای آینده، به ویژه پس از پزشکیان، بخواهند دوباره لایحه حجاب را با اجبار و سختگیری اجرا کنند، این به معنای بازگشت به همان پارادایم قدیمی و کلاسیک نظام خواهد بود. در این حالت، جامعه که یکبار طعم عقبنشینی حکومت را چشیده است، به مراتب واکنش شدیدتری نشان خواهد داد و مقاومت گستردهتری خواهد کرد.
اما اگر عقبنشینی کنونی دستگاه حاکمیت به عنوان یک چرخش پایدار در گفتمان حاکمیت تثبیت شود، آنگاه میتوان گفت «حجاب اجباری» همانند برخی دیگر از آموزههای انقلابیِ نخستین جمهوری اسلامی، به تدریج جایگاه خود را از دست داده و به حاشیه رانده میشود.
در هر دو حالت، سخنان باهنر نشان میدهد که پارادایم جمهوری اسلامی در حال پوستاندازی است؛ یعنی از یک نظام ایدئولوژیک سختگیر در حال حرکت به سمت یک نظامی است که از برخی شعارهای بنیادی خود صرفنظر کند.
در مجموع میتوان گفت: اظهارات محمدرضا باهنر، نه فقط یک موضعگیری شخصی، بلکه نشانهای از تغییر گفتمان رسمی است. اینکه حجاب اجباری از «پارادایم جمهوری اسلامی» حذف شود، اگر تثبیت گردد، یکی از بزرگترین عقبنشینیهای ایدئولوژیک در تاریخ جمهوری اسلامی خواهد بود. البته که هستند افراد و گروهی که همچنان روی اجرای قانون و لایحه حجاب اصرار دارند و بلافاصله بعد از وایرال شدن صحبت های باهنر دست به کار شدند و از تریبون های مختلف از جمله مجلس شوای اسلامی از لزوم اجرایی شدن لایحه حجاب گفتند و حتی به باهنر هم خرده گرفتند و نماینده پیشین مجلس را متهم کردند که آب در آسیاب دشمن می ریزد و از روسای قوا خواستند که هر چه زودتر لایحه حجاب را در کشور ساری و جاری کنند.
دیدگاه تان را بنویسید