سونامی خودکشی سربازان اسرائیلی بالاخره ارتش اسرائیل را غرق می‌کند؟

شایانیوز- از آغاز جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳، ارتش اسرائیل با بحرانی روانی مواجه شده است که ابعاد آن نه تنها در حوزه سلامت فردی سربازان، بلکه در کل ساختار اجتماعی و روانی ارتش و حتی بازتاب‌های رسانه‌ای داخلی و بین‌المللی محسوس است: خودکشی تکرار شونده در میان نظامیان اسرائیل.

تجربه مواجهه با خشونت‌های بی‌وقفه، دیدن مرگ هم‌رزمان و غیر نظامیان بی گناه، و مسئولیت تصمیم‌گیری‌های اخلاقی دشوار، مجموعه‌ای از فشارهای روانی پیچیده ایجاد کرده است که بسیاری از سربازان را به لبه بحران‌های روانی کشانده و برخی از آنها را به خودکشی وامی‌دارد.

تحقیقات داخلی ارتش اسرائیل نشان می‌دهد که بیشتر خودکشی‌ها ناشی از تجربیات روانی ناشی از جنگ، از جمله استقرار طولانی ‌مدت در مناطق جنگی، مشاهده صحنه‌های دلخراش و از دست دادن دوستان بوده است. طبق گزارش‌ها، از شروع جنگ غزه تاکنون بیش از 50 سرباز اسرائیلی دست به خودکشی زده‌اند که این آمار نشان ‌دهنده افزایش چشمگیر نسبت به سال‌های گذشته است. در سال ۲۰۲۳، ۱۷ سرباز، در سال ۲۰۲۴، ۲۴ سرباز و در سال ۲۰۲۵ تا کنون ۱۶ سرباز اسرائیلی دست به خودکشی زده‌اند. 

کمبود منابع روان‌ درمانی و ناکارآمدی سیستم 

با وجود افزایش موارد خودکشی، ارتش اسرائیل با کمبود شدید روان‌پزشکان، روان‌شناسان و مددکاران اجتماعی مواجه است. این کمبود منابع، به‌ ویژه در دوران جنگ با غزه، موجب شده بسیاری از سربازان نتوانند به‌ موقع خدمات درمانی دریافت کنند. طبق گزارش‌ها، تنها ۱۰۰۰ روان‌پزشک در ارتش اسرائیل فعالیت می‌کنند که این تعداد برای پاسخگویی به نیازهای روانی کل سربازان و نظامیان کافی نیست. این کمبود منابع درمانی منجر به افزایش فشار روانی و در نهایت خودکشی در میان سربازان شده است.

بحران هویت پس از جنگ

پس از پایان جنگ، بسیاری از سربازان با مشکلاتی مانند بی‌خوابی، کابوس‌های شبانه و قطع ارتباط با خانواده مواجه می‌شوند. این مشکلات، همراه با احساس بی‌هویتی و ناتوانی در بازگشت به زندگی عادی، می‌تواند منجر به بحران‌های روانی و در نهایت خودکشی شود. طبق گزارش‌ها، در ژوئن ۲۰۲۴، یک سرباز اسرائیلی که ۱۸۷ روز در غزه خدمت کرده بود، دو روز قبل از بازگشت به خدمت، دست به خودکشی زد. مادر این سرباز اظهار داشت که او پس از بازگشت از غزه تغییر کرده بود و نمی‌توانست به زندگی عادی بازگردد. عدم توانایی جهت فراموش کرن صحنه‌ها و جنایات دیده شده در جنگ، قطعاً به این بحران دامن می‌زند.

روایت‌های فردی و تراژدی‌های شخصی

در میان داده‌های آماری و تحلیل‌های سیستماتیک، آنچه بیش از همه فشار روانی و پیچیدگی بحران خودکشی سربازان اسرائیلی را روشن می‌کند، روایت‌های شخصی و تجربیات فردی است. هر سرباز یک دنیای جداگانه و مجموعه‌ای منحصر به فرد از فشارها و آسیب‌ها دارد که در قالب اعداد و آمار نمی‌گنجد. به ‌عنوان مثال، گزارش‌ها از یک سرباز ذخیره نشان می‌دهد که او پس از حضور ۱۸۷ روز در غزه، روزهای پایانی خدمت خود را در کابوس‌های شبانه سپری می‌کرد و از ارتباط با خانواده طفره می‌رفت؛ وضعیت روانی او به حدی وخیم شد که دو روز قبل از بازگشت رسمی به خدمت، دست به خودکشی زد. روایت مادر او، که تأکید می‌کرد فرزندش «تغییر کرده و دیگر نمی‌توانست به زندگی عادی بازگردد»، نمایانگرچالش روانی و بحران هویت پس از جنگ است. این روایت نمونه‌ای کوچک از هزاران داستان مشابه است که نشان می‌دهد فشارهای جنگ، حتی پس از بازگشت سربازان، همچنان بر روان و زندگی آنها سنگینی کرده و آنان را دچار فروپاشی روانی می‌کند.

سرباز دیگری، که در واحد پیاده ‌نظام فعال بود، روایت می‌کند که فشار ناشی از دیدن مرگ هم‌رزمان و غیر نظامیان، احساس گناه و مسئولیت اخلاقی سنگینی ایجاد کرده است. او بیان می‌کند که «هر شب با یاد صحنه‌هایی که نمی‌توانم فراموش کنم به خواب می‌روم و هر روز احساس می‌کنم مسئول مرگ آنها هستم.» این نوع آسیب اخلاقی، که در روان‌شناسی نظامی به آن Moral Injury گفته می‌شود، نشان می‌دهد که خودکشی‌ها صرفاً ناشی از استرس جنگی نیست، بلکه محصول ترکیبی از فشارهای اخلاقی، روانی و اجتماعی است.

رسانه‌ها اغلب با تمرکز صرف بر آمار و ارقام، این تجربیات شخصی و انسانی را نادیده می‌گیرند. علاوه بر این، نبود شبکه‌های حمایتی مستمر برای ترمیم صدمات روحی پس از جنگ، از جمله جلسات روان‌درمانی فردی، گروه‌های هم‌یاری و برنامه‌های آموزشی برای بازگشت به زندگی غیر نظامی، باعث شده است که بسیاری از این روایت‌ها به خودکشی ختم شود.

از میدان جنگ تا واکنش رسانه‌ها

رسانه‌های داخلی اسرائیل، مانند هاآرتص و تایمز اسرائیل، به‌ طور مداوم به افزایش خودکشی‌ها پرداخته و بر لزوم اصلاحات در سیستم سلامت روان ارتش تأکید کرده‌اند. در سطح بین‌المللی، رسانه‌هایی مانند سی‌ان‌ان نیز به موضوع سلامت روان سربازان اسرائیلی پرداخته‌اند، اما این پوشش با انتقاداتی مواجه شده است که آن را به ‌نوعی "سفیدسازی" جنایات جنگی و کم‌ اهمیت جلوه دادن رنج فلسطینیان می‌دانند.

بحران خودکشی در میان سربازان اسرائیلی تنها نتیجه مستقیم جنگ نیست، بلکه ترکیبی از عوامل روانی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه‌ای است. از یک سو، فشارهای جنگی و آسیب‌های احساسی منجر به بحران‌های روانی شده است. آنچه بیش از هر چیز روان سربازان اسرائیلی را می‌فرساید، رنجی است که ارتش اسرائیل به ناحق بر فلسطینیان وارد کرده و این سربازان یا عامل آن بوده و یا از نزدیک این روند را مشاهده کرده‌اند. در اغلب موارد، صحنه‌هایی در ذهنشان ثبت شده که به گزارش بسیاری از آنان هنگامی که از جنگ برمی‌گردند و تصمیم دارند به زندگی عادی بازگردند، از خاطرشان پاک نمی‌شود و رنجشان می‌دهد. از سوی دیگر، کمبود منابع درمانی و ناکارآمدی سیستم سلامت روان ارتش، این بحران را تشدید کرده است. در نهایت، بازگشت به جامعه و احساس بی‌هویتی و ناآرامی وجدان، چالش روانی عمیقی را برای آنان به همراه دارد.

پوشش رسانه‌ای نیز که اغلب به ‌جای اشاره به دلایل زمینه‌ای و اصلی و موشکافی عوامل مؤثر، در گزارش‌های خبری خود تنها به عبارت «آسیب طبیعی و متداول ناشی از جنگ» بسنده می‌کند، به این بحران دامن زده است.