ایران سرزمینی طلایی با توریسم خاک خورده؛ ترکیه و امارات در صدر درآمدهای گردشگری
صنعت گردشگری در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه در شرایط مطلوب و قابل قبولی قرار ندارد.
شایانیوز- در دنیای امروز، گردشگری نه تنها یک صنعت اقتصادی پُر رونق است، بلکه ابزاری استراتژیک برای دیپلماسی فرهنگی، توسعه پایدار، اشتغال‌زایی و تصویرسازی جهانی کشورها در عرصه بین الملل محسوب می‌شود. در دو دهه اخیر، کشورهای آسیایی به ویژه خاورمیانه و غرب آسیا، بیش از پیش به اهمیت این صنعت پی برده‌اند. در این میان، ایران با داشتن سابقه هزاران ساله در تمدن، فرهنگ، معماری، طبیعت متنوع و موقعیت ژئوپلیتیک ویژه، پتانسیلی بی‌رقیب در صنعت گردشگری دارد؛ اما با وجود همه اینها، در رقابت با رقبای منطقه‌ای مثل ترکیه و امارات متحده عربی به وضوح عقب مانده است. پرداختن به موضوع گردشگری و مقایسه ایران با کشورهای منطقه، نه صرفاً از منظر آمار و ارقام بلکه به عنوان تحلیلی از فرصت‌سوزی‌های مزمن و آسیب‌شناسی توسعه‌نیافتگی در یکی از کلیدی‌ترین حوزه‌های اقتصاد بدون نفت، ضروری است. بررسی علل موفقیت رقبا، دلایل عقب‌ماندگی ایران و راهکارهای احتمالی می‌تواند در کمک به پیکر صنعت گردشگری ایران که حالا ضعیف و ناتوان است، مفید باشد.
مقایسه نابرابر، چرا گردشگری ترکیه و امارات پررونق‌ترند؟
ترکیه، با ترکیبی از تاریخ عثمانی، برنامه‌ریزی منسجم توریستی، زیرساخت‌های توسعه‌یافته و ثبات نسبی سیاسی، سال‌هاست جایگاه خود را به عنوان یکی از ده مقصد برتر گردشگری جهان تثبیت کرده است. امارات نیز با الگوبرداری از مدل‌های غربی، تزریق سرمایه در حوزه گردشگری لوکس و نمایش قدرت تکنولوژیک و مدرن، توانسته خود را به قطب جدیدی در خاورمیانه بدل کند. در مقابل، ایران با وجود ظرفیت‌های عظیم، همچنان با مشکلات ساختاری، زیرساختی، سیاسی و ارتباطی مواجه است.
۱. زیرساخت‌های حمل‌ونقل
ترکیه و امارات سال‌هاست که با سرمایه‌گذاری سنگین، زیرساخت‌های مدرن حمل و نقل، هتل‌داری، خدمات فرودگاهی، سیستم‌های رزرواسیون مدرن و .... مدیریت گردشگری را توسعه داده‌اند.
ترکیه دارای بیش از ۶۰ فرودگاه بین‌المللی و منطقه‌ای است و سیستم حمل‌ونقل در شهرهایی چون استانبول، آنتالیا و آنکارا بسیار پیشرفته است.
امارات با فرودگاه بین‌المللی دبی که از پرترددترین فرودگاه‌های جهان است، خطوط مترو مدرن، جاده‌های بی‌نقص و سیستم حمل و نقل عمومی هوشمند، گردشگران را به راحتی جذب می‌کند.
در مقابل، ایران با وجود جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی بی‌نظیر، از ضعف زیرساختی رنج می‌برد. فرودگاه‌ها، قطارها، جاده‌ها و حتی امکانات بهداشتی در بسیاری از مناطق گردشگری استانداردهای جهانی را ندارند.
۲. سیاست‌گذاری و نگاه استراتژیک به گردشگری
ترکیه از دهه ۹۰ میلادی گردشگری را یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد خود قرار داد. با تبلیغات جهانی، تسهیل ویزا، آزادی‌های اجتماعی در شهرهای توریستی، و تمرکز بر برندینگ مقصد، خود را به عنوان مقصد گردشگری اروپایی-آسیایی تثبیت کرده است.
امارات نیز با درک اهمیت تنوع اقتصادی، دبی و ابوظبی را به قطب‌های گردشگری، تجاری، نمایشگاهی و تفریحی تبدیل کرده. آن‌ها از برندینگ هوشمند، فستیوال‌ها، نمایشگاه‌ها و رویدادهای بین‌المللی در جهت جذب توریست استفاده کرده‌اند.
اما در ایران، گردشگری هنوز در اولویت سیاست‌گذاری‌ها نیست. نهادهای موازی، عدم انسجام مدیریتی، نگاه امنیتی و فرهنگی محافظه‌کارانه به گردشگر خارجی و فقدان سیاست واحد توسعه گردشگری، مانع پیشرفت این صنعت شده‌اند.
۳. محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی
گردشگران غربی به طور معمول آزادی‌های فردی، امکان مصرف الکل، پوشش آزادانه و تفریحات شبانه را بخشی از تجربه سفر خود می‌دانند. ترکیه این فضا را با انعطاف فرهنگی مهیا کرده و امارات نیز علی‌رغم ساختار سنتی، در دبی و ابوظبی فضایی لیبرال ایجاد کرده است.
در ایران، محدودیت‌هایی همچون ممنوعیت الکل، محدودیت‌های تفریحی و نظارت‌های فرهنگی شدید، باعث کاهش جذابیت سفر برای گردشگران خارجی شده است.
۴. برندینگ و تبلیغات بین‌المللی
ترکیه و امارات سالانه صدها میلیون دلار صرف برندینگ جهانی، ساخت تیزرهای تبلیغاتی، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، و کمپین‌های دیجیتال مارکتینگ می‌کنند.
در مقابل، ایران در سطح بین‌المللی تقریباً هیچ‌گونه حضور تبلیغاتی مؤثری ندارد. بسیاری از گردشگران حتی از وجود چنین ظرفیت‌هایی در ایران آگاه نیستند. زبان انگلیسی در تبلیغات گردشگری داخلی نیز بسیار ضعیف است.
۵. ثبات سیاسی و تصویر جهانی
تصویر ایران در رسانه‌های جهانی اغلب با بحران‌های سیاسی، تحریم‌ها، ناآرامی‌ها و فضای ناآشنا همراه است. این مسئله باعث ترس و نگرانی گردشگران می‌شود.
ترکیه و امارات با اینکه گاهی با چالش‌های منطقه‌ای روبه‌رو بوده‌اند، اما با کنترل روایت رسانه‌ای و تلاش برای ایجاد تصویر مدرن و امن، موفق شده‌اند اعتماد گردشگران را جلب کنند.
سلطه عثمانی‌ها بر توریسم منطقه، رکوردشکنی در جذب گردشگر و درآمدزایی
تعداد گردشگران در سال ۲۰۲۴: ۵۲.۶ میلیون نفر
درآمد حاصل از گردشگری در سال ۲۰۲۴: ۶۱.۱ میلیارد دلار (افزایش ۸.۳٪ نسبت به سال ۲۰۲۳)
درآمد سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۴: ۱۳.۷۹ میلیارد دلار (افزایش ۱۴.۵٪ نسبت به مدت مشابه سال قبل)
سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۵: پیش‌بینی می‌شود به ۱۲٪ برسد، معادل ۵.۲ تریلیون لیر ترکیه
ترکیه با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری، توسعه حمل‌ونقل هوایی و بازاریابی مؤثر، توانسته است جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مقاصد برتر گردشگری جهان تثبیت کند.
امارات متحده عربی: رشد پایدار در صنعت گردشگری
تعداد گردشگران در دبی در سال ۲۰۲۴: ۱۸.۷۲ میلیون نفر (افزایش ۹٪ نسبت به سال ۲۰۲۳)
درآمد حاصل از هتل‌ها در سال ۲۰۲۴: ۱۲.۳ میلیارد دلار (۴۵ میلیارد درهم)، افزایش ۳٪ نسبت به سال قبل
رتبه در شاخص توسعه سفر و گردشگری ۲۰۲۴: رتبه اول منطقه‌ای و هجدهم جهانی
امارات با تمرکز بر گردشگری لوکس، برگزاری رویدادهای بین‌المللی و توسعه زیرساخت‌های مدرن، به ویژه در دبی و ابوظبی، توانسته است گردشگران زیادی را جذب کند.
ایران: بهبود نسبی، اما همچنان دارای فاصله با رقبا
تعداد گردشگران در سال ۲۰۲۴: ۷.۴ میلیون نفر (افزایش ۲۴٪ نسبت به سال قبل)
درآمد حاصل از گردشگری در سال ۲۰۲۳: ۱۱.۳ میلیارد دلار
پیش‌بینی برای سال ۲۰۲۸: ۱۲.۲ میلیارد دلار
سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۴: حدود ۲.۲٪
با وجود افزایش نسبی در تعداد گردشگران، ایران همچنان با چالش‌هایی مانند زیرساخت‌های ناکافی، محدودیت‌های فرهنگی و سیاسی و کمبود تبلیغات بین‌المللی مواجه است که مانع از رقابت مؤثر با کشورهای همسایه می‌شود.
ایران با دارا بودن گنجینه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی بی‌نظیر، ظرفیت آن را دارد که به یکی از قطب‌های گردشگری منطقه تبدیل شود. اما برای رسیدن به جایگاه کشورهای رقیب، نیازمند تحول بنیادین در زیرساخت‌ها، سیاست‌گذاری، برندینگ، رویکرد فرهنگی، آموزش نیروی انسانی و تصویرسازی بین‌المللی است.
ترکیه و امارات نشان داده‌اند که گردشگری تنها «جاذبه» نمی‌خواهد، بلکه «استراتژی»، «سرمایه‌گذاری»، و «روایت‌سازی» می‌طلبد.
دیدگاه تان را بنویسید