پادشاه عاشق که همسرش را به جرم زنای با محارم سر برید!
هنری هشتم پادشاه انگلستان عاشق زنی به نام «آن بولین» شد و چون طبق قوانین کلیسا نمیتوانست همسرش را طلاق دهد، ساختار کلیسا را تغییر داد.
شایانیوز- ماجرای آن بولین و هنری هشتم صرفاً یک داستان عاشقانه یا رقابت درباری نیست، بلکه تبدیل به بحرانی نهادی و سیاسی شد که مسیر انگلستان را به سوی جدایی از رم و شکلگیری یک کلیسای ملی مستقل هدایت کرد.
«آن بولین» در حدود سال ۱۵۰۱ میلادی در خانوادهای اشرافی و با نفوذ به دنیا آمد؛ پدرش، توماس بولین، دیپلماتی برجسته و مادرش، الیزابت هاوارد، از خاندان سرشناس هاوارد بود و این موقعیت اجتماعی به آن اجازه داد از همان کودکی با مناسبات دربار و سیاستهای اشرافی آشنا شود. بخش مهمی از جوانی او در دربارهای فرانسه و هلند گذشت، تجربهای که نه تنها او را با آداب و رسوم رنسانسی و زبانهای اروپایی آشنا کرد، بلکه مهارتهای سیاسی و شبکهای از ارتباطات با خانوادههای بانفوذ اروپایی در اختیارش قرار داد؛ این ویژگیها بعدها موجب شد تا آن در دربار هنری هشتم، از بسیاری از زنان دیگر متمایز شود و به عنوان زنی تحصیلکرده، خوشسخن و آشنا با فنون سیاسی و درباری مطرح گردد، چیزی که نقش کلیدی در موفقیت و نفوذ او در معادلات دربار ایفا کرد.
ورود به رابطه با هنری هشتم: عشق، سیاست و جاهطلبی
هنری هشتم، پادشاهی که پس از بیست سال ازدواج با کاترین آراگونی شاهدخت اسپانیایی، هنوز فرزند پسر و وارث نداشت، به محض دیدار آن بولین، شیفتهٔ هوش، جذابیت و رفتار ظریف او شد. اما «آن» برخلاف بسیاری از زنان دربار به راحتی تسلیم خواستههای پادشاه نشد و با حفظ کرامت زنانه و بازی ظریف در رفتار و به اصطلاح با قاعده با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن، پادشاه را بیش از پیش شیفتهٔ خود کرد. اما این رابطه همزمان نمایانگر تقابل میان خواستههای شخصی پادشاه و محدودیتهای ساختار سیاسی و مذهبی اروپا و انگلستان بود، زیرا طلاق در شریعت مسیحی ممنوع بود و کلیسا هرگز آن را به رسمیت نمی|شناخت. طلاق دادن کاترین به معنای مقابله با نفوذ پاپ و مصالح دیپلماتیک خاندانهای اروپایی، به ویژه اسپانیا و امپراتوری هابسبورگ (جایی که کاترین به آن تعلق داشت) بود.
مسیر طلاق: از درخواست ساده تا جدایی از رم
فرآیند طلاق و تلاش برای اعلام بطلان ازدواج هنری و کاترین، مجموعهای پیچیده و چندمرحلهای از اقدامات حقوقی، سیاسی و دیپلماتیک بود. نخست، هنری این درخواست را از پاپ داشت، اما با پیچیدگیهای مذهبی و کلیسایی و فشارهای سیاسی روبهرو شد؛ سپس کاردینال وُلزی، وزیر مقتدر او، مأمور رسیدگی شد اما در نهایت شکست خورد و از قدرت ساقط گردید. ظهور توماس کرامول، مشاور سیاسی و حقوقی هنری، مسیر تازهای باز کرد و با استفاده از استراتژیهای قانونی داخلی و پارلمانی، در نهایت به جدایی کامل کلیسای انگلستان از رم انجامید. سرانجام، ازدواج هنری با آن بولین اعلام شد و تاج ملکه را در سال ۱۵۳۳ بر سر او نهادند، امری که از منظر قوانین داخلی توانستند به آن مشروعیت ببخشند اما از منظر کل اروپا و ساختار کلیسا کاملاً غیر قابل قبول بود.
تولد یک شکاف: تکوین کلیسای انگلیس و قانونگذاری جدید
جدایی از رم به تدریج به تغییرات نهادی و مذهبی منجر شد که سه محور کلیدی داشت: نخست، قضاییسازی و پارلمانی کردن مسئله، به طوری که پادشاه به عنوان «سرپرست عالی کلیسای انگلستان» شناخته شد و از آن به بعد بالاترین مرجع دینی داخلی نه پاپ بلکه تاج و تخت سلطنت بود؛ دوم، کنترل داراییها و مصادرهٔ گستردهٔ املاک و ثروتهای کلیسایی، که زمینهساز فرآیند معروف «دیسالوشن» یا برچیدن صومعهها شد؛ و سوم، تأیید حقوقی طلاق و ازدواج مجدد از طریق قوانین داخلی و احکام مذهبی محلی، امری که پیشتر نیازمند موافقت رسمی کلیسای رم بود. نتیجهٔ این سه اقدام ترکیبی، نه تنها تقویت سلطنت بریتانیا بلکه کاهش نفوذ رم در مسائل داخلی انگلستان بود و یک انقلاب نهادی و مذهبی عمیق را رقم زد.
نقش «آن بولین» در تحول مذهبی
آن بولین در عین حال که گرایشهایی به اصلاحات پروتستانی داشت و مبلغان مذهبی نوگرا را در دربار حمایت میکرد، به طور پیچیدهای در ساختار سیاسی نیز نفوذ داشت. او از یک سو به عنوان ابزاری برای مشروعیتبخشی به جدایی از رم به کار گرفته شد و از سوی دیگر، نه یک مصلح مذهبی رادیکال بود و نه محافظهکار مطلق. در حقیقت، او شتاب دهندهٔ جدایی از رم بود اما عامل اصلی انقلاب مذهبی محسوب نمیشود و حضور او بیشتر مشروعیت اجتماعی و سیاسی به اقدامات هنری هشتم و مشاورانش بخشید.
مقاومت و واکنشها
تغییرات مذهبی و سیاسی در انگلستان واکنشهای گستردهای در اروپا و داخل کشور به دنبال داشت. امپراتوری هابسبورگ، به ویژه چارلز پنجم، به عنوان خویشاوند کاترین، از این تحولات نگران شد و فشار دیپلماتیک بر انگلستان افزایش یافت؛ در داخل، شورشهایی در شمال انگلستان علیه سیاستهای مذهبی و مصادرهٔ صومعهها شکل گرفت. همچنین برخی اسقفها و نخبگان محلی به اجبار با سیاستهای جدید همراه شدند و برخی مقاومت خاموش یا آشکار داشتند. جدایی از رم نه فقط یک اقدام شخصی، بلکه یک بحران ملی و اروپایی بود.
سقوط «آن بولین»: محاکمه و گردن زدن
عاقبت پس از چند سال «آن» نتوانست پسری به دنیا بیاورد. اما دختری آورد به نام «الیزابت».
بهار۱۵۳۶ میلادی، فقدان وارث مرد، دشمنان درباری و تمایل هنری به ازدواج با زنی به نام جین سیمور، موجب توطئهچینی علیه «آن بولین» شد. دسیسهها تا جایی پیش رفت که آن بولین متهم به توطئه علیه پادشاه و قصد جان وی، زنای با محارم و ارتباط نامشروع با برادرش شد. محاکمهٔ او، که بسیاری مورخان آن را نمایشی سیاسی میدانند، با شتاب و بدون رعایت شواهد کافی برگزار شد و حکم به اعدام وی داده شد. چند تن از متهمان مرد نیز اعدام شدند. البته بسیاری اقرارها تحت فشار و دستکاری به دست آمد. «آن بولین» با شمشیر فرانسوی سر بریده شد؛ روشی که نسبت به اعدام با تبر که آن زمان رایجبود، نسبتاً انسانیتر به شمار میرفت.
میراث بلند مدت «آن»
دختر او، الیزابت یکم، که در ابتدا به نظر میرسید شانسی برای آینده ندارد و به زودی از دربار حذف خواهد شد، بعدها به سلطنت رسید و دوران طلایی فرهنگی و سیاسی انگلستان را رقم زد.
میراث مادرش در مشروعیت او به عنوان اولین ملکه زن در انگلستان که رسماً به جای پادشاه نشست و سلطنت کرد، و ایجاد ساختار دولت مرکزی قویتر، مشهود است. تمرکز قدرت در دربار و انتقال منابع کلیسایی به سلطنت، شالودهٔ دولت مدرن انگلستان را شکل داد و قطع وابستگی به کلیسای رم، مسیر تغییر هویت مذهبی این کشور را آغاز کرد، به گونهای که انگلستان در قرون بعدی هویتی ملی را در زمینه مذهب شکل داد و راه و مکتب پروتستان را اتخاذ نمود که تأثیر آن تا امروز باقی است.
تاریخنگاری و تصویر عمومی
مورخان تصویر آن بولین را به سه شکل ارائه دادهاند: نخست، قهرمان اصلاحات مذهبی؛ دوم، زن فریبنده و عامل آشوب؛ و سوم، قربانی بازیهای درباری و سیاست مردانه. واقعیت تاریخی احتمالاً ترکیبی از هر سه دیدگاه است؛ «آن» بازیگری فعال بود، اما در ساختاری مردسالار.
دیدگاه تان را بنویسید