سوار ماشین زمان بشوید؛ سرنوشت دلقک بازی در دربار قاجار

اگرچه پس از مرگ کریم شیره ای سه روز عزای عمومی اعلام شد اما در زمان خفقان سیاسی، وی با کنایه و لحنی تند از سفرهای شاه قاجار انتقاد می‌ کرد.

لینک کوتاه کپی شد

شایانیوز- چه حسی می تواند از آوردن خنده بر لب مردمان رنج کشیده شیرین تر باشد؟! هنری که از گذشته تا امروز همیشه قشر وسیعی از مردم جامعه را به تماشا دعوت کرده است.

رسم روزگار اما با اتفاقات جدی پیوندی عمیق خورده است. این پیوند هر روز با هنگامه ی صبح آغاز شده و تا شب که چشم بر هم می گذاریم محکم تر می شود. با این همه مواجه شدن با مشکلات زندگی با تمام صراحتی که از دیرباز داشتند، گاهی چنان کام بشر را تلخ کردند که او را به پیدا کردن راه چاره ای برای فرار از آن همه رنج حقیقت ترغیب کرد. همین امر زمینه ساز به میان آمدن افرادی شد که جدیت را زیرکانه در هاله ی لطیفی از طنز پیچیدند. آن ها از این طریق علاوه بر اینکه دامنه ی انتقاد را وسیع ساختند و مشکلات زندگی را نیز به گونه ای که قابل پذیرش باشد به نمایشی جذاب تبدیل کردند. حال آنکه اگر همان مفاهیم با پیکره ی زمخت خودشان ارائه می شدند، از شدت صراحتی که ماهیتشان بود، هیچ بعید نبود سر تهیه کنندگان خود را به باد فنا بدهند. به هر شکل این امر مسبب به وجود آمدن شغل جالبی شد که در ابتدا به آن تلخک گفته میشد. تلخک ها که همان دلقک های آینده یا طنزپردازان امروزه ی ما بودند، از آنجایی که در ابتدا قادر به باز کردن جای خود در میان عموم مردم نشدند به دربار راه یافتند و در آنجا نزد شخص پادشاه خدمت آغاز کردند. این تلخک ها چنان زیرک بی پرده سخن می گفتند که حتی بزرگان هم از نیش انتقادات آن ها که در لایه ای از شوخی پیچیده می شد در امان نبودند. اما به مرور صاحب هویتی مقبول در جامعه گردیدند.

آزادی بیان مخصوص دلقک ها به ندرت سرشان را بر باد می داد

دلقک ها که دوران اوجشان در زمان قاجار بود، نه تنها نزد پادشاهان بلکه به جهت تلطیف فضا در مهمانی های ترتیب یافته توسط اعیان و درباریان نیز دعوت می شدند. جالب است بدانید که این تلخک ها یا دلقک ها، نسبت به باقی مردم دارای آزادی بیانی فراوان بودند تا جایی که خود شاه نیز از تیغ انتقاد طنز آمیز آنها در امان نبود. به عنوان مثال می توان به دلقک محبوب ناصرالدین شاه کریم شیره ای اشاره کرد که اگرچه سلطنت قاجار پس از مرگ او سه روز عزای عمومی اعلام کرد، اما در زمان خفقان سیاسی ناصرالدین شاه، وی با ایهام و کنایه و لحنی تند اما آمیخته با طنز، از سفرهای شاه قاجار که در آن زمان هزینه‌ های زیادی را در پی داشت، انتقاد می‌ کرد. اما بدون متحمل شدن ثانیه غضب از جانب شاه. وی نه تنها خاطر شاه را مفرح می ساخت بلکه باعث شادی شاهزادگان و درباریان نیز می شد. همینطور از دیگر دلقکان محبوب و معروف آن دوران می توان به نام هایی نظیر عباس گنده، اسماعیل بزاز، حاجی کربلایی و شیخ شیپور نیز اشاره کرد.

اکنون با ما همراه شوید تا اینبار به دل دربار و و مراسم فرح بخش آن در حضور تلخک ها و درباریان معروف برویم. آنان که چیز زیادی از جزئیات زندگی شان برای نسل ما باقی نمانده جز همین نام و آوازه ای که یادآور طرح شیرین لبخند بر صورت مردمان روزگارشان است.