مدودوف و ترامپ روی هم شمشیر کشیدند!
انگشت دو ابر قدرت روی دکمه تسلیحات هستهای! شبح جنگ هستهای در جهان پرسه میزند!
تنشهای اخیر میان امریکا و روسیه شدت گرفته و بازار گمانهزنی درباره اینکه جنگ هستهای رخ خواهد داد یا خیر داغ شده است.
شایانیوز- در هفتههای اخیر، تنش میان روسیه و امریکا بار دیگر به نقطهای حساس رسیده است. اظهارات هشدار دهنده دیمیتری مدودف و واکنش تند دونالد ترامپ، فضای رسانهای و سیاسی جهان را ملتهب کرده است. در شرایطی که تهدیدهای متقابل شدت گرفته، این پرسش بنیادین مطرح میشود: آیا جهان در آستانه یک رویارویی هستهای میان دو قدرت اصلی قرن بیست و یکم قرار گرفته است؟
تنش لفظی میان مدودف و ترامپ
در روزهای اخیر تنش میان ایالات متحده و روسیه وارد مرحلهای نگران کننده شد، زمانی که دیمیتری مدودف، رئیس جمهور سابق و نایب رئیس کنونی شورای امنیت روسیه، در واکنش به تهدیدات اقتصادی ترامپ درباره اوکراین، تلویحاً خطر وقوع جنگ هستهای را مطرح کرد و با اشاره به سامانه بازدارنده «دِد هند» (Dead Hand)، هشدار داد که پاسخ روسیه در صورت بروز جنگ، بیدرنگ خواهد بود. سخنی که بازخوانی قدرت گذشته و یا سیستم پاسخ خودکار هستهای تلقی شد و به طور گسترده به مثابه سیگنال هشدار جدی تلقی گردید . در ادامه، ترامپ در پاسخ اعلام کرد که دستور داده دو زیر دریایی هستهای آمریکا به موقعیتهای «مناسب» نزدیک روسیه منتقل شوند تا پیام روشنی فرستاده باشد: آمریکا آماده پاسخ است؛ حرکتی که تحلیلگران آن را بیشتر نمایش رسانهای و بازدارندگی نمادین ارزیابی کردهاند تا اقدامی عملیاتی و فوری. این تهدید لفظی، که در بستر تنشهای اوکراین رخ داده، اگرچه سقف خطر را تعریف نکرده، اما فضای روانی را به شدت متشنج کرد و خطر برداشت نادرست یا واکنشهای ناخواسته را تشدید کرد.
احتمال وقوع جنگ هستهای: واقعیت یا نمایشی بیخطر؟
زمینه ژئوپلیتیک: ساختار بازدارندگی در سایه بحرانها
در زمینه ژئوپلیتیک جهانی، بحران اوکراین، خروج آمریکا و روسیه از پیمانهای کنترل تسلیحات مثل INF و START، و ظهور رقابت تسلیحاتی جدید در حوزه هوافضا و هایپرسونیک، نشان میدهد فضای بازدارندگی کلاسیک در حال فروپاشی است. با این حال، تحلیلگران همچنان معتقدند که خطر جنگ هستهای تمامعیار بسیار پایین است. اما بر اساس پارادوکس ثبات ناپایداری (stability–instability paradox) که پیشنهاد میکند موجودیت زرادخانههای هستهای از وقوع جنگ بزرگ جلوگیری میکند، اما احتمال درگیریهای محدود یا تصادفی افزایش یافته، احتمال تصادف محاسباتی یا استفاده محدود از سلاح هستهای، نرخ هوشیاری را بالاتر برده است .
دامنه زرادخانهها و دکترین بازدارندگی
هر دو کشور آمریکا و روسیه دارای زرادخانههای هستهای قدرتمندند که در حالت آمادهباش بالا نگهداری میشوند. سامانههایی مانند زیردریاییهای حامل موشک ترایدنت (هر کدام تا ۲۴۰ کلاهک) به عنوان ستون فقرات «بازدارندگی دو وجهی» عمل میکنند. اما تصمیم ترامپ به انتقال این زیردریاییها، به رغم کارکرد نمادین، برخی کارشناسان مانند مایکل کلارک این تصمیم را از نظر نظامی غیرحرفهای و کاهش دهنده قابلیت پنهانکاری زیردریاییها دانستهاند که اساس عملکرد بازدارندگی است .
ارزیابی کارشناسان امنیتی
به رغم هیاهوی رسانهای، بسیاری از تحلیلگران امنیت ملی حرکت ترامپ را بیش از آنکه عملیاتی باشد، یک پیام سیاسی هدفمند ارزیابی کردهاند. جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا، آن را «بیمسئولیت» خواند، زیرا ممکن است روسها برداشت غلطی از قصد حمله کنند و پاسخ احتمالی خود را غیر دقیق فعال کنند . مدودف نیز در موضعی کنایهآمیز ترامپ را با اشاره به سریال The Walking Dead مسخره کرد، که تحلیلگران آن را بیشتر نمایشی و پوپولیستی دانستند تا بیانیه استراتژیک.
سناریوهای جنگ احتمالی و آثار فاجعهبار آن
از درگیری محدود تا تبادل اتمی گسترده
احتمالات مختلفی برای حالت وقوع جنگ هستهای بین روسیه و آمریکا قابل تصور است. در اولین سناریو، ممکن است استفاده تاکتیکی یا محدود از سلاحهای هستهای در حوزهای مرزی به قصد اقناع طرف مقابل رخ دهد. اما سناریوی دوم بسیار ترسناکتر است: جنگ هستهای گسترده با هدف تخریب متقابل شهرها و زیرساختهای حیاتی کشورهای طرف که پیامدهای انسانی، اقتصادی و زیستمحیطی گستردهای در پی دارد.
پیامدهای انسانی و زیستمحیطی
برآوردهای پژوهشگران دانشگاه پرینستون و مؤسسات بینالمللی حاکی است که یک جنگ هستهای محدود میتواند منجر به مرگ مستقیم حدود ۹۰ میلیون نفر و آسیب میلیونها نفر دیگر شود. همچنین اثراتی مانند زمستان هستهای میتواند باعث گرسنگی جمعیتهای پهناور و فروپاشی عملکردهای اجتماعی گردد . این فاجعه بعد از حملات Hiroshima/Nagasaki، هنوز بهطور کامل تصورناپذیر است.
پیامدهای ژئوپلیتیکی و نظم جهانی
اگر چنین جنگی رخ دهد، نظم بینالمللی که مبتنی بر سازمان ملل، پیمانهای کنترل تسلیحات، و هژمونی غرب بود، فرو خواهد ریخت. چین احتمالاً قدرت نوظهوری را بهدست خواهد آورد و آمریکا و روسیه در انزوای جهانی قرار میگیرند. اقتصاد جهانی متوقف میشود، بازارها فرو میریزند و زیرساختهای پزشکی و اجتماعی دچار نابودی شدید خواهند شد.
از نمایش لفظی تا انفجار مرگبار
با توجه به بررسیهای فوق، میتوان گفت:
وقوع جنگ هستهای تمامعیار بین روسیه و آمریکا همچنان چندان محتمل نمینماید. زیرا هزینه آن برای تمام طرفها بسیار گزاف خواهد بود و بنای بازدارندگی همچنان پابرجاست.
با این حال، احتمال تصادف محاسباتی، سوءبرداشت یا استفاده محدود از سلاحهای هستهای در شرایط بحران واقعی افزایش یافته است.
سخنان نمایشی مدودف و واکنش ترامپ بیشتر برای ارسال پیام بازدارنده، بازی رسانهای و نمایش قدرت هستند، نه مقدمات واقعیِ حمله هستهای.
اما با تمام اینها تجربه نشان داده که هر لحظه ممکن است عقلانیت کنار رود و بشریت به لبه فاجعه برسد.
دیدگاه تان را بنویسید