واکاوی صلح حماس و اسرائیل
یک پیمان صلح و هزار معنا؛ حماس آرمان مقاومت را جلوی پای منافع ملی فلسطین سر برید؟
پیمان صلح حماس و رژیم صهیونیستی نهایی شد و حماس بدون اشاره به ایران، از ترامپ، قطر، ترکیه و مصر تشکر کرد.
شایانیوز- طرح صلح دونالد ترامپ برای ایجاد آتش بس پایدار میان حماس و اسرائیل عاقبت توسط طرفین درگیر، پذیرفته شد. این توافق صلح که به میانجیگری قطر، مصر و ترکیه با حضور ترامپ امضا شد، بازتاب گستردهای در رسانههای منطقهای و جهانی داشته است. نکتهای که بیش از همه جلب توجه میکند، سکوت آشکار حماس نسبت به ایران است؛ گروهی که ایران سالها با تمام توان و با هزینههای بسیار، اعم از ارسال تجهیزات نظامی، موشک، پهپاد، آموزش نیرو و حتی تحمیل تحریمهای بینالمللی، دست از حماینتش برنداشته بود. نماینده حماس در جلسه انعقاد پیمان صلح، به طور ویژه از ترامپ و کشورهای میانجی تشکر کرد اما کوچکترین اشارهای به ایران و حمایتهایش نکرد. این سکوت، تلنگری هشدار دهنده برای سیاست خارجی ایران محسوب میشود. رسانهها و تحلیلگران منطقهای، این اقدام حماس را نشانهای از تغییر موازنه سیاسی در نوار غزه و کاهش نفوذ ایران در محور مقاومت تعبیر کردهاند؛ حرکتی که پیامدهای عمیقی برای آینده تعاملات تهران با گروههای مقاومت در سراسر منطقه خواهد داشت و شواهدی از ناکارآمدی دیپلماسی ایران ارائه میدهد.
بیوفایی سیاسی حماس یا ناکارآمدی سیاست خارجی ایران
واقعیت آن است که ایران سالها منابع مالی و نظامی عظیمی را در اختیار این گروه گذاشته، به شکل مستقیم و غیر مستقیم هزینههای سنگینی متحمل شده و حتی زیر فشار تحریمهای بینالمللی قرار گرفته است. نمونه آخرش، جنگ 12 روزه ایران با رژیم صهیونیستی بود که به طور غیر مستقیم به دلیل حمایت ایران از حماس به عنوان بازوی مهم مقاومت، صورت گرفت. حتی فعال شدن مکانیسم ماشه و سایر تحریمهای مرتبط با پرونده هستهای در باطن امر به دلیل حمایت از حماس و گروههای مقاومت فلسطین رخ داده است. اگر دشمنی با اسرائیل و هم راستایی با آرمان مقاومت و آزادی فلسطین نبود، هرگز مخالفت جهانی با پیشبرد برنامه هستهای ایران وجود نمیداشت؛ و لذا تحریمی هم در کار نبود. جامعه جهانی بارها به ایران هشدار داده که در صورت ادامه حمایت از محور مقاومت، هزینه سنگینی خواهد پرداخت، اما ایران علیرغم همه هشدارها و تهدیدها، به حمایت صادقانه و همدلانه خود ادامه داده است. حالا، پس از این همه سال حمایت و لطف سیاسی، اکنون حماس بدون کوچکترین اشارهای به ایران، با اسرائیل و ترامپ دست دوستی داده و از سیاستمداران غربی تشکر کرده است. اما نقدی وارد نیست و نمیتوان خردهای به این گروه گرفت. رفتار کنونی حماس، اگرچه در نگاه عوام، بیوفایی آشکار به نظر میرسد، اما با نگاه عمیقتر، کارآمدی دستگاه سیاست خارجی ایران و ابزارهای تاثیرگذاری آن بر متحدان منطقهای را زیر سؤال میبرد. تشکر از ترامپ بدون اشاره به ایران که یار دیرین مقاومت است و برادریاش را ثابت کرده، نشان میدهد که ایران در مقایسه با میانجیگران جهانی، حتی در نگاه متحدانش نقش تعیینکنندهای ندارد. حتی حمایتهای گسترده ایران از سوریه، حزبالله و دیگر محورهای مقاومت نتوانسته وفاداری سیاسی حماس را تضمین کند؛ واقعیتی که میتواند نقطه عطفی در بازنگری راهبرد ایران در منطقه باشد.
منطق حماس: تقدم منطقی منافع ملی بر هر نوع وفاداری
در عین حال، تصمیم حماس به پذیرش صلح با اسرائیل، از منظر سیاست بینالمللی کاملاً منطقی و حتی اجتنابناپذیر است. گروهی که دو سال است مردم تحت امرش، در محاصره اقتصادی، گرسنگی وسیع، حملات هوایی و زمینی مرگبار و محدودیتهای داخلی ویرانگر قرار دارد، ناگزیر است در چنین مقطع حیاتی، منافع ملی و بقا را بر هر گونه وفاداری ایدئولوژیک یا اخلاقی مقدم بداند. جهان سیاست، جهان روابط فردی، رفاقت یا اخلاقیات نیست؛ اینجا همه چیز تابع منافع ملی، محاسبههای لحظهای و ضرورت بقاست. حتی کشورهای ظاهراً متحد ایران مانند روسیه و چین نیز این واقعیت را بارها اثبات کردهاند که هیچ دوستی استراتژیک دائمی وجود ندارد و هر گونه تعامل سیاسی بسته به منافع ملی لحظهای سنجیده میشود. در این زمینه، ساختار سیاسی حاکم باید بپذیرد که حمایتهای چند ساله و تن دادن به تحریمها و هزینههای سیاسی گزاف، هیچ تضمینی برای وفاداری همیشگی متحدان ایجاد نمیکند و این واقعیت تلخ، نیازمند بازنگری اساسی در سیاست خارجی و ابزارهای نفوذ منطقهای است.
پیامدها و افق آینده
سکوت حماس نسبت به ایران و تشکر آشکارش از ترامپ و کشورهای میانجی، نه تنها یک رفتار سیاسی لحظهای، بلکه نمادی از تغییر موازنه قدرت در محور مقاومت است. خاورمیانه حقیقتاً در حال پوستاندازی است و ایران اکنون در موقعیتی قرار گرفته که باید میان هزینه و فایده حمایتهایش تجدیدنظر کند و ابزارهای دیپلماسی و چهارچوب سیاست خارجی خود را بازطراحی کند، در غیر این صورت، ممکن است شاهد تکرار چنین رفتارهایی از سوی متحدان دیگر از جمله روسیه و چین نیز باشد. واقعیت این است که در عالم سیاست، هیچ دوست ابدی و هیچ وفاداری دائمی وجود ندارد و هر گونه هزینه سیاسی و نظامی بدون تضمین واقعی، روزی به چنین شکستی منجر خواهد شد. گرچه روز بعد حماس در بیانیهای مشترک با جنبش جهاد اسلامی و سایر گروههای مقاومت، از ایران نیز تشکر کرد، اما این بیشتر جنبه تشریفاتی و حتی قدری رنگ دلجویی از مقامات و ملت ایران را داشت که پس از آن سکوت اولیه در شوک سیاسی به سر میبردند.
دیدگاه تان را بنویسید