سال 1399 کبیسه است؟ چگونه محاسبه می شود؟

در سال کبیسه هر 4 سال یک بار 1 روز به تقویم شمسی اضافه می شود و 366 روزه می شود .سال 1399 یک سال کبیسه است.

لینک کوتاه کپی شد

واژهٔ عربی کبیسه از ریشهٔ «ک‌ب‌س» (فعل عربیِ کَبْس) به‌معنی پُر کردن چاه از خاک است؛ و در گاه‌شماری، کبیسه عبارت است از تعداد روز یا روزهایی که برای رفع نقصانِ سال‌های عمومی (تأخیر به‌دلیل تجمیعِ کسرِ چند سال) از مقدار واقعی آن یا رفع نقصان سال‌های خاص نسبت به سال‌های دیگر، بر سال معینی می‌افزایند. سال کبیسه سالی است که مقدار نقصان بر آن افزوده شده باشد.

در تقویم‌های خورشیدی تقریباً هر چهار سال و در تقویم‌های قمری تقریباً هر سه سال یک روز کبیسه وجود دارد. در تقویم‌های خورشیدی قمری، مثل گاه‌شماری عبری و گاه‌شماری چینی، تقریباً هر سه سال یک ماه کبیسه وجود دارد.

سال کبیسه

کبیسه به معنای بزرگ است یعنی سالی که تعداد روزهایش از بقیه سالها بیشتر است.فایده سال کبیسه این است که باعث می شود همیشه در یک موقع خاصی و مشخصی ، سال نو فرا برسد که برای ما ایرانیان اول فروردین است.

یکی از علت های نابسامانی و گردش زمانی در گاهشماری ها نابسامانی و کوتاهی در در «کبیسه کردن» است. واژه کبیسه به معنی پر و افزوده می باشد.

در زبان فارسی و نیز زبان عربی این واژه تنها برای سال کبیسه به کار می رود بدین معنی که در گاهشماری های خورشیدی سال را 365 روز می آورند در صورتی که زمان گردش زمین به دور خورشید 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 46 ثانیه است. برای همسان کردن، ساعت های افزون را هر چهار سال یک روز به شمار آورده و در سال چهارم یک روز به ماه اسفند، که 29 روز است می افزایند.

در ایران پیش از اسلام، این ساعت ها و دقیقه های افزون را، روی هم انباشته و هر 120 سال یکماه به سال می افزودند. هر یک سال 365 روز و 6 ساعت است. یعنی این مدت طول می کشد تا زمین یک دور کامل به دور خورشید بچرخد. در روزهای قدیم تر مردم به این 6 ساعت اهمیتی نمی دادند و یک سال را همان 365 روز محاسبه می کردند این کار سبب شد که کم کم زمان سال تحویل تغییر کند. این کبیسه کردن درپی نابسامانی های دوره ساسانی، از زمان خسروپرویز، انجام شد و در نتیجه نوروز آغاز سال و فروردین ماه در گاهنامه ایران، از آغاز بهار به آغاز تابستان رسیده و چندی بر این پایید، تا در زمان جلال الدوله ملکشاه و تنظیم تقویم دوباره کبیسه برقرار گردید.

تقویم جلالی و شاهکار ایرانیان

در گاه‌شماری جلالی که پایه اساسی تقویم هجری شمسی محسوب می‌شود، از دوره‌ای 128 ساله برای برقراری کبیسه‌های صحیح استفاده می‌شود؛ زیرا حاصل‌ضرب 128 در 0.00781 روز مقداری بسیار نزدیک به 1 شبانه‌روز کامل است:

0.99968 =0.00781 × 128

اگر سال‌های گاهشماری را 365 شبانه‌روز درنظر بگیریم و هر 4 سال یک‌بار کبیسه بگیریم، در هر دوره 128 ساله باید یک روز از طول یکی از سال‌های کبیسه را حذف کرد تا طول سال متوسط سال‌های گاهشماری با طول متوسط سال‌های حقیقی خورشیدی برابر شود. منجمان ایرانی برای حذف این یک روز اضافی، شیوه بسیار هوشمندانه‌ای را مطرح کرده‌اند که به شرح زیر است:
در هر 4 سال، یک سال کبیسه است و پس از شش یا هفت بار کبیسه 4 ساله، یک‌ بار کبیسه پنج ساله اتفاق بیفتد.
بنابراین حذف یک روز اضافی به تدریج در طول دوره 128 ساله انجام خواهد شد. در واقع هر دوره 128 ساله شامل یک دوره 29 ساله و سه دوره 33 ساله خواهد بود. تقویم هجری شمسی تنها تقویمی است که علاوه بر کبیسه‌های چهارساله، دارای کبیسه‌های پنج ساله نیز هست.

روش محاسباتی برای کبیسه‌ گیری

اما سیستم کبیسه‌گیری تقویم جلالی برپایه مقادیر متوسط برای سال هجری شمسی است و این درحالی است که عوامل بسیاری در حرکت سالانه زمین نقش دارند که طول سال را حدود 30 دقیقه تغییر می‌دهد. از سوی دیگر، بررسی 1531 سال هجری شمسی ( 32- تا 1498) مشخص کرده که علاوه بر دوره‌های 29 و 33 ساله، دوره 37 ساله (شامل 8 کبیسه 4ساله و یک کبیسه 5ساله) نیز رخ می‌دهد و ترتیب و توالی آن‌ها نیز از قاعده منظمی پیروی نمی‌کند.امروز که با وجود رایانه‌ها وابررایانه‌ها می‌توان محاسبات سنگین نجومی را در زمانی اندک انجام داد، روش بهتری برای کبیسه‌گیری پیشنهاد شده است.
این روش که قاعده نوروز تحویلی نام دارد، به این شرح است که لحظه تحویل سال و ظهر حقیقی را برای نصف‌النهار رسمی ایران (52.5 درجه در شرق نصف‌النهار گرینویچ) محاسبه و با یکدیگر مقایسه می‌کنیم. از آن‌جا که می‌خواهیم ساعت صفر بامداد روز اول فروردین کمتر از 12 ساعت با تحویل سال فاصله داشته باشد،

تنها دو حالت می‌تواند اتفاق بیفتد:

– حالت اول: لحظه تحویل سال قبل از لحظه ظهر حقیقی نصف‌النهار مرکزی ایران اتفاق می‌افتد. در این‌صورت همان تاریخ لحظه تحویل سال به عنوان نوروز در نظر گرفته می‌شود و لحظه تحویل سال همیشه 1 فروردین سال مورد نظر اتفاق می‌افتد.

– حالت دوم: لحظه تحویل سال درست در لحظه ظهر حقیقی یا بعد از لحظه ظهر حقیقی نصف‌النهار مرکزی ایران اتفاق می‌افتد. در این‌صورت فردای تاریخ لحظه تحویل سال به عنوان نوروز لحاظ می‌شود و لحظه تحویل سال در 29 یا 30 اسفند اتفاق می‌افتد.