بررسی شرایط ممنوع الخروج شدن افراد در قوانین ایران

شاید برایتان پیش آمده باشد که در زمان سفر، اجازه عبور از گیت به شما داده نشده ‌است این موضوع می‌تواند به کلی برنامه‌های سفر هر شخصی را برهم بزند. بسیار اتفاق می افتد که شخص از ممنوع الخروج بودن خود بی اطلاع است و در فرودگاه غافلگیر می‌شود. این مسئله در شرایطی که محل اقامت در مقصد رزرو شده باشد، با خسارت مالی زیادی همراه است همچنین گاهی اوقات افراد برای شرکت در یک جلسه مهم یا مراسم خاصی تصمیم به خروج از کشور را دارند که در آن صورت هم ممنوع الخروجی علاوه بر خسارات مالی خسارات معنوی و حیثیتی هم برای فرد به همراه دارد.

همان طور که می دانید ممنوعیت خروج از کشور در واقع نوعی سلب حق شهروندی تلقی می‌شود که مستلزم دستور قانونی است. معمولا این دستور را مرجع قضایی صادر می‌کند. در قانون آیین دادرسی کیفری به قاضی اجازه داده شده تا در مواردی متهمین یا محکومان را ممنوع‌ الخروج کند. این تصمیم تا 6 ماه اعتبار دارد و بعد از این مدت کان ‌لم‌ یکن تلقی می‌شود. البته در صورتی که احتیاج به تمدید این تصمیم باشد، قاضی می تواند آن را تمدید کند.

توجه به این نکته ضروری است که ممنوع ‌الخروج‌ شدن برخی افراد به واسطه عملی که مرتکب شده‌اند کاری درست و منطقی است و لازم است از خروج افرادی که بدهی بانکی و مالیاتی دارند یا مرتکب جرائمی شده اند ممانعت به عمل آید اما نکته این است که فرد باید از ابتدا در جریان این ممنوع ‌الخروجی قرار گیرد تا پس از تدارک مقدمات سفر در فرودگاه شوکه نشود.

در گذشته افراد برای اطلاع از ممنوع ‌الخروج بودن یا علت آن با در دست داشتن گذرنامه به مراکز گذرنامه استان‌ها مراجعه می کردند اما در حال حاضر افرادی که نسبت به ممنوع الخروجی خود شک دارند می توانند از طریق اینترنت به ممنوع الخروجی خود پی ببرند. از تیر ماه ۹۷ سازمان ثبت اسناد و املاک کشور سامانه‌ای را برای استعلام آنلاین ممنوعیت خروج مسافران راه ‌اندازی کرده است. برای این کار باید به سایت exitban.ssaa.ir بروید و با وارد کردن کد ملی، وضعیت ممنوع الخروجی خود را چک کنید.

همان طور که گفته شد این سامانه آنلاین کار را نسبت به گذشته بسیار آسان کرده است و هم اینک لینک استعلام فوری ممنوع الخروج بودن مسافران نیز بر روی سایت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور قرار داده شده‌ است تا این امر با سرعت بیشتری پیگیری شود.

حال سوال این ‌جاست که در چه شرایطی افراد ممنوع ‌الخروج می‌شوند و چگونه مجددا می‌توانند اجازه خروج از کشور بگیرند؟ در این نوشتار در صدد پاسخگویی به این سوالات هستیم پس در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی را در خصوص ممنوع الخروجی کسب کنید.

افراد ممنوع الخروج

1- به موجب ماده 17 قانون گذرنامه دولت می‌تواند از صدور گذرنامه و خروج بدهکاران قطعی مالیاتی و اجرای دادگستری و ثبت اسناد و متخلفین از انجام تعهدات ارزی طبق ضوابط و مقرراتی که در آیین‌ نامه تعیین می‌شود جلوگیری نماید.

به موجب ماده 202 قانون مالیات های مستقیم وزارت امور اقتصادی و دارایی یا سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند از خروج بدهکاران مالیاتی که میزان بدهی قطعی آن ها برای اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره برداری از مراجع قانونی ذی ربط، از بیست درصد (20%) سرمایه ثبت شده و یا مبلغ پنج میلیارد (5،000،000،000) ریال، سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی از ده درصد (10%) سرمایه ثبت شده و یا دو میلیارد (2،000،000،000) ریال و سایر اشخاص حقیقی از یکصد میلیون (100،000،000) ریال بیشتر است از کشور جلوگیری نماید.

حکم این ماده در مورد مدیر یا مدیران مسئول اشخاص حقوقی خصوصی بابت بدهی قطعی مالیاتی شخص حقوقی اعم از مالیات بر درآمد شخص حقوقی یا مالیات‌هایی که به موجب این قانون شخص حقوقی مکلف به کسر و ایصال آن می‌باشد و مربوط به دوره مدیریت آنان بوده نیز جاری است. مراجع ذیربط با اعلام وزارت یا سازمان مزبور مکلف به اجرای این ماده می‌باشند. حکم این ماده در مورد اشخاص عازم سفر واجب با درخواست و تأیید مراجع ذی‌ ربط اعزام‌ کننده مبنی بر میسر نبودن پرداخت بدهی مالیاتی مربوط، با اخذ تضمین لازم جاری نمی‌باشد.

2- بدهکاران بانکی موضوع لایحه قانونی ممنوعیت خروج بدهکاران بانکی مصوب ١٣٥٩، به موجب این ماده ‌واحده به بانک مرکزی اجازه داده می‌شود به منظور جلوگیری از خروج اشخاصی که به بانک‌های کشور بدهکار بوده و اسامی آنان از‌ طرف بانک‌ها به بانک مرکزی اعلام شده است و همچنین واردکنندگان و صادرکنندگان که به تعهدات خود عمل ننموده‌اند، از طریق دادسرای عمومی تهران خواستار ممنوعیت خروج آنان از کشور گردد؛ خروج اشخاص مزبور از کشور منوط به اجازه بانک مرکزی می‌باشد.

3- اشخاصی که اجازه خروج از کشور و دریافت گذرنامه آن ها به شخص دیگری سپرده شده ‌است (پدر، همسر و…)، بدون دریافت رضایت اجازه سفر به خارج از کشور را نخواهند داشت.

4- افرادی که خارج از ایران دارای سوء شهرت باشند. سوء شهرت این افراد به خاطر تکدی گری، دزدی، کلاهبرداری، ولگردی و… تعیین می‌شود.

5- محکومان کیفری که دوران محکومیت را طی نکرده اند یا جهت اجرای حکم متواری شده اند. به موجب ماده 509 قانون آیین دادرسی کیفری هرگاه اقدامات قاضی اجرای احکام کیفری منتهی به دسترسی به محکوم علیه نشود و بیم فرار وی از کشور باشد، می تواند دستور منع خروج او را از کشور صادر و به مراجع قانونی اعلام کند؛ اما به محض حضور یا دستگیری محکوم علیه، نسبت به لغو این دستور اقدام می گردد.

6- در مواردی که زن برای وصول مهریه خود از طریق دفترخانه رسمی ازدواج، مبادرت به صدور اجرائیه می کند پس از ابلاغ آن به همسرش می‌تواند نسبت به بازداشت اموال منقول و غیر منقول مرد اقدام کند. اما در مواردی زن به اموال شوهرش دسترسی ندارد و نمی‌تواند برای وصول طلبش مالی را معرفی کند و مرد نیز از معرفی اموال خود به منظور پرداخت بدهی خودداری می‌کند که در این مواقع زن می‌تواند تقاضای ممنوع ‌الخروج شدن او را کند تا از خروج شوهرش از کشور به قصد فرار از پرداخت بدهی و عدم ‌پرداخت آن جلوگیری شود. لازم به ذکر است در صورتی که حکم اعسار زوج از پرداخت مهریه صادر شده باشد با تقاضای وی، ممنوع الخروجی او را رفع می کند.

تفاوت دستور ممنوع الخروجی با قرار ممنوع الخروجی

به موجب ماده ١٨٨ قانون آیین ‌دادرسی کیفری در صورت عدم‌ دسترسی به متهم و تا پیش از شروع به تحقیقات، بازپرس می‌تواند با توجه به اهمیت و شدت جرم ارتکابی و در صورت وجود دلایل وقوع جرم، دستور منع خروج از کشور را صادر کند. این دستور پیش از شروع به تحقیق صادر می‌شود و غیر قابل اعتراض است بنابراین به صرف اینکه شکایتی از شما مطرح شود بازپرس بدون شنیدن دفاعیات شما به تشخیص خود می تواند شما را ممنوع الخروج کند. مدت اعتبار این دستور 6 ماه و قابل تمدید است. در صورت حضور متهم در بازپرسی و یا صدور قرار موقوفی تعقیب، ترک یا منع تعقیب ممنوعیت خروج منتفی و مراتب بالافاصله به مراجع مربوط اطلاع داده می شود. لازم به ذکر است در صورتی که مدت مندرج در دستور منع خروج منقضی شود این دستور خود به خود منتفی می گردد و مراجع مربوط نمی توانند مانع از خروج شوند.

ولی قرار عدم‌ خروج از کشور که از انواع قرارهای نظارت قضائی است و به استناد بند «ث» ماده ٢٤٧ قانون آیین دادرسی کیفری متناسب با نوع جرم ارتکابی صادر می‌شود برخلاف دستور منع خروج از کشور لزوما پس از تفهیم اتهام به فرد صادر می‌شود یعنی در این حالت فرد باید در جلسه بازپرسی در دادسرا حاضر شود اتهامی که به او نسبت داده شده به وی تفهیم شود سپس بازپرس می تواند در شرایطی وی را ممنوع الخروج کند.

مدت اعتبار قرار یا دستور ممنوع الخروجی

مدت اعتبار قرار یا دستور ممنوع الخروجی 6 ماه است و اگر تمدید نشود خود به خود از بین می رود و لغو آن ها نیاز به دستور ندارد ولی در عمل رفع قرار ممنوعیت خروج از کشور نیازمند دستور دادستان است.

امکان اعتراض به ممنوع الخروجی

به موجب تبصره 2 ماده 247 قانون آیین دادرسی کیفری قرار ممنوعیت خروج از کشور ظرف 10 روز قابل اعتراض است براساس اینکه صادر کننده این قرار چه مرجعی است محل اعتراض به آن متفاوت است در واقع در صورت صدور این قرار توسط بازپرس مرجع اعتراض به آن دادگاه است اما اگر این قرار توسط دادگاه صادر شود مرجع رسیدگی به اعتراض به آن دادگاه تجدید نظر استان است. لازم به ذکر است که دستور ممنوعیت خروج از کشور غیر قابل اعتراض است.