مهم‌ترین اجزای یک آزمایش خون+ محدوده نرمال

شایانیوز- بهترین مسیر برای درمان و پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری­‌ها، نیازمند یک آزمایش مناسب و صحیح است. چکاپ منظم خون یکی از مهمترین راه‌ها برای پیگیری وضعیت کلی جسمی شماست.

آزمایش در فواصل معمول می­‌تواند به شما این امکان را بدهد که نحوه تغییر بدن خود را در طول زمان مشاهده کرده و شما را قادر به تصمیم گیری آگاهانه درباره سلامتی خود می‌­کند.

در این مقاله قصد داریم، تست­های خون که در پنل­های مختلفی قرار می­گیرد را با هم بررسی کنیم، با محدوده طبیعی برخی از این آزمایشات آشنا شویم و هدف از انجام چنین تست­هایی را ارزیابی کنیم.

هرچند وقت یکبار نیاز به انجام چکاپ است؟

پزشک معمولاً به شما توصیه می­کند حداقل یک بار در سال، چکاپ انجام دهید. اما این موضوع می­تواند برای افراد مختلف متفاوت باشد. در برخی موارد زیر توصیه می­‌شود، آزمایشات تشخیصی صورت گیرد:

• درصورت داشتن علائم غیرمعمول و مداوم

این موارد می تواند شامل خستگی، افزایش یا کاهش شدید وزن بدون دلایل موجه، تعریق شبانه، بی­خوابی، تظاهرات پوستی و یا سایر علائم باشد.

• برای ارزیابی و بهینه سازی سلامت کلی بدن

دانستن سطح اجزای مختلف خون مانند قند خون، کلسترول، میزان هورمون­‌های تیروئیدی و... به شما این امکان می دهد تا رژیم غذایی یا برنامه تناسب اندام خود را اصلاح کنید و عادت­های ناسالم را به حداقل برسانید با این کار می‌­توانید مواد مغذی موجود در بدن را به حداکثر میزان خود برسانید.

• برای کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌­ها و عوارض آن

آزمایش‌­های منظم خون می­تواند زنگ خطر بسیاری از بیماری­ها را قبل از آنکه به مرحله حاد و صعب العلاج برسد به صدا درآورد. با استفاده از چکاپ کلی می­توان بسیاری از بیماری­های قلبی، ریوی و کلیوی را تشخیص داد و روند درمانی مناسب را با نظر پزشک در پیش گرفت.

چکاپ کلی شامل چه مواردی می­‌تواند باشد؟

برخی از رایج­ترین تست های معمول عبارتند از:

• شمارش کامل سلول­‌های خونی (CBC)
• پنل بیوشیمی (آزمایشات متابولیک)
• پنل تیروئیدی
• آزمایش مواد مغذی برای تعیین سطح سرمی موادی مانند آهن یا ویتامین­‌های گروه B

چه آزمایشاتی نیاز به ناشتایی دارد؟

هر آنچه می­خورید و می­‌نوشید حاوی ویتامین‌­ها، پروتئین­‌ها، کربوهیدرات­‌ها و سایر مواد مغذی است که می­‌تواند باعث افزایش یا کاهش موقتی مقادیر مربوط به آن در خون شود.

ناشتا بودن به مدت 8 تا 12 ساعت به شما این اطمینان را می‌­دهد که نتایج تست­‌های شما مستقل از متغیرهایی است که می­‌تواند مقادیر را بصورت کاذب تغییر دهد.

برخی از آزمایشات رایج که ممکن است نیاز به ناشتایی داشته باشد عبارتند از:

• آزمایش چربی خون
• آزمایشات قند خون
• آزمایشات عملکرد کبد
• آزمایشات عملکرد کلیه
• برخی تست­‌های تیروئیدی

در ادامه برخی از مهم­ترین تست­‌های آزمایشگاهی را برای شما شرح می­دهیم، تفسیر تست­های مختلف و پروسه درمان برعهده پزشک خواهد بود و این موارد صرفا برای افزایش اطلاعات شما از آزمایشی است که می‌­دهید.

1. آزمایش شمارش سلول­‌های خونی یا CBC

شاید یکی از اصلی­‌ترین آیتم‌­ها در نسخه‌­های پزشکان آزمایش CBC باشد. یک آزمایش نسبتا ارزان اما ارزشمند که می­تواند با مشخص کردن سطح اجزای مهم خونی، اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار پزشک برای تصمیم گیری درباره روند درمان فرد قرار دهد.

در تست سی بی سی، آیتم­های مختلفی از جمله، تعداد گلبول­‌های قرمز خونی یا ارتیروسیت­ها، گلبول­های سفید یا سربازان ایمنی بدن، میزان هموگلوبین، پلاکت و... سنجش می‌­شود و راه­ را برای تشخیص اولیه بیماری­های مختلفی از جمله، انواع مختلف کم خونی‌­ها، تالاسمی‌ها، بدخیمی‌های خونی و غلظت خون هموار می‌­سازد.

در جدول زیر میزان محدوده نرمال آیتم­‌های تست CBC آورده شده است:

سطح غیر طبیعی این اجزا ممکن است نشانگر موارد زیر باشد:

• کمبودهای غذایی، مانند ویتامین B-6 یا B-12
• کمبود آهن
• مسائل مربوط به مغز استخوان
• التهاب بافت
• عفونت
• بیماری­های قلبی
• سرطان

بر اساس نتایج شما، دکتر آزمایش­های تکمیلی را برای تأیید سطح غیر طبیعی و تشخیص احتمالی تجویز می‌­کند.

2. تست­‌های اساسی متابولیکی

آزمایشات مربوط به بخش بیوشیمی شامل اجزای مختلفی می­باشد اما تست­های زیر اصطلاحا تست­‌های روتین نام دارند:

• الکترولیت ها
• کلسیم
• گلوکز
• سدیم
• پتاسیم
• دی اکسید کربن
• کلرید
• نیتروژن اوره خون (BUN)
• کراتینین

قبل از خونگیری برای این آزمایش‌­ها لازم است حداقل هشت ساعت ناشتا باشید. دقت داشته باشید که در زمان ناشتایی نوشیدن آب منعی ندارد.

نتایج غیر طبیعی ممکن است بیانگر بیماری‌­های کلیوی، دیابت یا عدم تعادل هورمون­ها را نشان دهد. پزشک شما آزمایش های پیگیری را برای تشخیص هر یک از این موارد انجام می­‌دهد.

در مواردی امکان دارد پزشک تست­‌های تکمیلی دیگری را به پنل بیوشیمی اضافه کند که معمولا برای بررسی عملکرد کبد کاربرد دارد؛ که شامل موارد زیر است:

• آلبومین

آلبومین پروتئین‌­های مورد نیاز برای ادامه رشد و ترمیم بافت را در اختیار بدن قرار می­دهد. همچنین حامل مواد مغذی و هورمون­‌های حیاتی است. جراحی ، سوختگی یا زخم­های باز میزان آلبومین را کاهش می­‌دهد.

• آلکالن فسفاتاز (ALP)

میزان غیرطبیعی ALP در خون اغلب نشان دهنده مشکلی در کبد، کیسه صفرا یا استخوان­ها است. با این حال، همچنین ممکن است سوتغذیه، تومورهای کلیه، مشکلات روده ای، مشکل پانکراس یا عفونت­‌های جدی را نشان دهند.

• آلانین آمینوترانسفراز (ALT)

آنزیم­های کبدی به تجزیه پروتئین­ها در کبد کمک می­کنند، بنابراین بدن شما می­تواند آنها را راحت­تر جذب کند. ALT یکی از این آنزیم هاست. نقش مهمی در متابولیسم ایفا می­کند، فرایندی که غذا را به انرژی تبدیل می­کند.

ALT به طور معمول در داخل سلولهای کبدی یافت می‌­شود. با این حال ، هنگامی که کبد شما آسیب دیده یا ملتهب است، ALT می‌تواند در جریان خون شما آزاد شود. همین امر باعث افزایش سطح ALT سرم می­شود.

اندازه گیری سطح ALT در خون یک فرد می تواند به پزشکان کمک کند تا عملکرد کبد را ارزیابی کنند یا علت اصلی یک مشکل کبدی را تعیین کنند. آزمایش ALT اغلب بخشی از غربالگری اولیه بیماری کبد است.

این آزمایش همچنین به عنوان آزمایش سرم گلوتامیک پیرویک ترانس آمیناز (SGPT) یا آزمایش آلانین ترانس آمیناز شناخته می­شود.

• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)

نام قدیمی این آزمایش ترانس آمیناز گلوتامیک-اگزالواستیک سرم (SGOT) است. آمینوترانسفراز (AST) آنزیمی است که در بافت‌های مختلف بدن وجود دارد. آنزیم پروتئینی است که بدن شما برای تحریک و آغاز واکنش‌­های شیمیایی به آن نیاز دارد.

SGOT در بالاترین غلظت در کبد، عضلات، قلب، کلیه، مغز و سلولهای قرمز خون وجود دارد. مقدار کم آن به طور معمول در جریان خون وجود دارد. مقادیر بالاتر از حد طبیعی این آنزیم در خون شما ممکن است نشانه یک مشکل باشد. سطح غیر طبیعی می‌­تواند با آسیب کبدی همراه باشد.

• بیلی روبین

بالا بودن مقادیر بیلی روبین می­تواند دال بر مشکلاتی همچون تخریب یا همولیز گلبول­های قرمز، انسداد مجاری صفراوی، سندروم ژیلبرت یا هپاتیت باشد.

3. پنل بررسی چربی خون

این آزمایش سطح دو نوع کلسترول را بررسی می‌­کند:

• لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول خوب
• لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد

از HDL بعنوان کلسترول خوب یاد می‌­شود زیرا مواد مضر را از خون شما پاک می­کند و به کبد کمک می کند تا آنها را به راحتی دفع کند. LDL یا کلسترول بد می­تواند باعث ایجاد پلاک در عروق شود و خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.

قبل از این آزمایش باید حداقل 8 ساعت ناشتا باشید.

دامنه طبیعی این آزمایش را در جدول زیر مشاهده می­‌کنید:

4. پنل آزمایشات تیروئیدی

غده تیروئید در زیر گردن قرار دارد؛ دو هورمون غده تیروئید، T4 (تیروکسین) و T3 (تری یدوتیرونین) به بدن در تولید و تنظیم هورمون های آدرنالین (اپی نفرین) و دوپامین نیز کمک می­کنند. آدرنالین و دوپامین در بسیاری از واکنشهای جسمی و عاطفی از جمله ترس، هیجان و لذت فعالیت دارند. هورمون های دیگر از این غده نیز به تنظیم متابولیسم کمک می­کنند؛ به همین دلیل اختلالات این غده با کاهش یا افزایش وزن معمولا همراه است. اما باید بدانید که این غده به تنهایی قادر به ترشح هورمون نیست و به کمک یک هورمون دیگر که از غده هیپوفیز ترشح می­شود و TSH نام دارد، عمکلرد خود را تنظیم می­کند.

سطح نرمال هورمون­‌های تیروئیدی به شرح زیر است:

5. مارکر­های آنزیمی

آنزیم­ها پروتئین‌­هایی هستند که به بدن شما کمک می­کنند تا فرآیندهای شیمیایی خاصی مانند تجزیه غذا و لخته شدن خون را انجام دهد. آنها در سراسر بدن شما برای بسیاری از عملکردهای حیاتی استفاده می­‌شوند. سطح غیر طبیعی آنزیم می­تواند شرایط مختلفی را نشان دهد.

آنزیم­‌های رایج شده عبارتند از:

• کراتین فسفوکیناز (CPK-1). این آنزیم در ریه ها و مغز شما وجود دارد. سطوح بالا می­‌تواند صدمات مغزی یا سرطان را نشان دهد.
• (CPK-2 (CK-MB. این آنزیم ها در قلب شما یافت می­شوند. اغلب پس از حمله یا آسیب قلبی در خون شما افزایش می­یابد.
• تروپونین. یک آنزیم قلبی است که می­تواند به خون شما نشت کند و در نتیجه آسیب قلبی ایجاد شود.

6. آزمایشات انعقادی

آزمایش­‌های انعقادی میزان لخته شدن خون و مدت زمان لخته شدن خون را اندازه گیری می­‌کنند. به عنوان مثال می­‌توان به آزمایش زمان پروترومبین (PT) و آزمایش زمان نسبی ترومبوپلاستین (PTT) اشاره کرد.

لخته شدن روند مهمی است که به شما کمک می­کند خونریزی را پس از بریدگی یا زخم متوقف کنید. اما ایجاد لخته در رگ یا شریان می­تواند کشنده باشد، لخته از جریان خون در مغز، قلب یا ریه ها جلوگیری کرده و باعث حمله قلبی یا سکته می­شود.

نتایج آزمایش انعقادی بر اساس سلامت شما و شرایط زمینه ای که ممکن است بر لخته شدن تأثیر بگذارد متفاوت است. در مواردی پزشک قبل از انجام عمل جراحی این تست را درخواست می­کند.

از نتایج این آزمایش می­توان برای تشخیص استفاده کرد:

• سرطان خون حاد میلوئیدی
• خونریزی بیش از حد (هموفیلی)
• ترومبوز
• بیماری‌­های کبدی
• کمبود ویتامین K

بار زیادی از مسیر یک درمان درست بر دوش آزمایشگاه است. آزمایشات تصویر مهمی از سلامتی شما را ارائه می­دهند. همچنین یک روش خوب برای پیشگیری از ابتلا به بیماری یا پایش پاسخ بدن شما به درمان­‌های مختلف هستند.

Reference: healtline