«محمد جواد ظریف» چه نقشی در دولت پزشکیان خواهد داشت؟

یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها در مبارزات انتخاباتی کشور، مسئله سیاست خارجی و به ویژه تحریم‌ها بود. موضوعی که اکنون و با مشخص شدن برنده انتخابات، روی دوش مسعود پزشکیان قرار گرفته است و باید دید تیم او چگونه کلید حل مسائل سیاست خارجی را خواهند یافت.

به گزارش «شایانیوز» و به نقل از فرارو، چالش‌های ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی از یک سو و مذاکرات نیمه تمام در حوزه هسته‌ای از طرف دیگر به عنوان چالش‌های سیاست خارجی ایران در نظر گرفته می‌شوند. این درحالی است که پس از انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان رئیس دولت چهاردهم، اتحادیه اروپا به ایجاد تعامل سازنده با ایران ابراز تمایل کرده است. با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است. فرارو در راستای پاسخ دهی به این سوالات با جلال ساداتیان دیپپلمات پیشین ایران در انگلستان و کارشناس ارشد سیاست خارجی گفتگو کرده است:

آقای پزشکیان گفته است: من آمده‌ام تا با هم سایه تحریم و تهدید و جنگ را از ایران دور کنیم. این امر چگونه ممکن است؟ موانع آن چیست؟

ساداتیان: بحث دیپلماسی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. حدود یک ماه دیگر مراسم تحلیف ریاست جمهوری برگزار می‌شود. افرادی که دست اندرکار برگزاری مراسم تحلیف هستند نیز در تلاشند تا مراسمی با حضور هیئت‌های مختلف از کشور‌های گوناگون برگزار کنند. این حضور مقامات کشور‌های مختلف فرصت مناسبی است تا در حاشیه این کار، ارتباطاتی برقرار شود. با توجه به استقبالی که اروپایی‌ها از انتخاب آقای پزشکیان انجام دادند و گفتند آماده ارتباط و تعامل با ایران هستند، به نظرم می‌رسد که این موضوع غنیمتی است تا بخش‌هایی از زخم‌های ارتباطمان با اروپا را حل کنیم.

درواقع رابطه با اروپا را که در مسئله زمستان سخت دچار مشکل کردیم می‌توانیم حل کرده و همین حل رابطه، گشایشی در روابط ایران و غرب ایجاد کند. البته نباید خوش باور باشیم و تصور کنیم که فقط با یک دیدار همه چیز حل می‌شود، اما دیدار‌های دیپلماتیک می‌تواند بخش‌هایی از مشکل را حل کرده و سوء تفاهم‌هایی را که در گذشته به وجود آمده بود حل و فصل کند.

نکته دوم این است که تحولات سیاسی را باید مورد رصد قرار دهیم. باید به شرایط روابط خود با ایالات متحده دقت کنیم به ویژه با توجه به این که می‌دانیم از فرصت مذاکراتمان در عمان و اردن بهره لازم را نبرده ایم. همچنین شرایط داخلی ایالات متحده هم پیچیده است. مناظره آخر بایدن و ترامپ نشان داد که، بایدن نمی‌تواند یک رقیب جدی برای ترامپ باشد و حتی برخی دموکرات‌ها به دنبال قانع کردن بایدن برای کناره گیری از رقابت‌ها و جایگزین شدن خانم کاملا هریس به جای او هستند. حتی برخی دموکرات‌ها به دنبال خانم میشل اوباما رفته اند تا او وارد رقابت‌های انتخاباتی شود. درست است که اگر دموکرات‌ها در قدرت باشند مسائل ایران راحت‌تر قابل حل است، اما حتی اگر ترامپ هم رئیس جمهور شود، با توجه به شخصیت معامله گری که دارد، بعید نیست که بتوانیم با او هم به توافقی دست پیدا کنیم.

اشاره به روابط ایران و غرب کردید موضوعاتی مثل برجام و بحث هسته‌ای ایران چطور؟

ساداتیان: بحث هسته‌ای ایران نیز موضوع مهمی است و طبیعیست که با یک دیدار حل و فصل نمی‌شود. اما یکی از مهمترین مشکلاتی که باید با غرب حل کنیم، مسئله برجام است. در حال حاضر برجام تابویی برای آمریکا شده، اما بعد از انتخابات آمریکا و مستقر شدن دولت ایران، بهتر می‌توان روی برجام تمرکز کرد.

هرچند که شرایط ایران و آژانس در مرحله بسیار حساسی رسیده است و ایران هشدار‌هایی بسیار جدی از کشور‌های اروپایی و آژانس دریافت کرده است. اما این هشدار‌ها با توجه به وضعیت گذشته صادر شده است. با توجه به رفتاری که طی روز‌های اخیر از اروپا دیدیم و استقبال اروپا از ریاست جمهوری پزشکیان، امیدواری‌هایی وجود دارد.

درباره حل مشکلات منطقه‌ای ایران تیم آقای پزشکیان با چه چالش‌هایی رو به رو است؟

ساداتیان: عمده مشکلات ما در مسائل منطقه‌ای رفتار‌های اسرائیل است. نتانیاهو طی ماه‌های اخیر در منطقه اقداماتی انجام که روابط نسبتا شکننده‌ای را بین غربی‌ها و اسرائیل به وجود آورده است. خود همین تنش‌های غرب و نتانیاهو، فرصتی است که ما می‌توانیم از آن بهره ببریم. آقای پزشکیان در مبارزه‌های انتخاباتی با تیمی همراه بود که به نظر می‌رسید مخالف تحریم‌ها هستند و آقای دکتر ظریف هم اگر خود وزیر خارجه نباشد، معمار روابط خارجی در دولت آقای پزشکیان خواهد بود. این موضوع را می‌توان با جزئیات و با اطمینان رسانه‌ای کرد و باید دید طرفین در ایران و آمریکا چگونه روابط را پیش خواهند برد.

با توجه به حساسیت‌های موجود در حوزه سیاست خارجی تصور می‌کنید از چه زمانی می‌توانیم شاهد نخستین تحولات این حوزه باشیم؟

ساداتیان: تحلیف آقای پزشکیان یا همان سوگند یاد کردن ایشان به ۱۶ مرداد موکول شده است. بعد از آن هم تا ۱۴ روز فرصت دارد کابینه خود را معرفی کند. بعد از آن هم مجلس شورای اسلامی جهت کسب رأی اعتماد از نمایندگان مجلس، تا ۲ هفته زمان خواهد داشت. بعد از همه این فرایند‌ها و تا زمانی که ایشان رای کافی از مجلس بگیرد و کابینه خود را مستقر کند، تا اوایل شهریور زمان لازم است. از نیمه شهریور به بعد است که می‌توانیم انتظار داشته باشیم که کابینه آقای پزشکیان تصمیم می‌گیرد چگونه اقدامات خود را پیش ببرد.

در نتیجه از سمت ایران حدود ۲ ماه زمان برای تعیین سیاست‌های خارجی و داخلی کابینه آقای پزشکیان زمان لازم است. در ایالات متحده هم حدود ۴ ماه، تا انتخابات باقی مانده است. در نتیجه ما برای تنظیم نوع ارتباطمان با ایالات متحده زمان بیشتری لازم داریم. اما درباره اروپا، ماجرا فرق می‌کند و فکر می‌کنم که به محض مشخص شدن وضعیت کابینه ایران می‌توانیم مذاکرات را شکل دهیم.

گمان من بر این است که افرادی که داعیه تسخیر دولت را داشتند، از جمله آقایان قالیباف و جلیلی، هریک به شکلی در انتخابات مایوس شدند و اطرافیان و حلقه نزدیکانشان به دنبال ایجاد مانع در مسیر آقای پزشکیان خواهند بود، اما این که آیا می‌توانند این موانع را ایجاد کنند یا خیر، من حدسم این است که با توجه حمایتی که رهبری از رئیس جمهور منتخب خواهند کرد، مجلس ناگزیر است همراهی بیشتری برای تسریع شکل گیری دولت و به جریان افتادن امور کشور نشان دهد و مجلس هم ابراز مخالفت‌های جدی نشان دهد. اما در نهایت بخش زیادی از آینده کشور و سیاست خارجی ایران به کابینه‌ای وابسته خواهد بود که آقای پزشکیان معرفی خواهد کرد و تا زمان معرفی کابینه نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم چه خواهد شد.