فرمول جدید متناسب سازی حقوق بازنشستگان در سال ۱۴۰۰ چیست؟

با اینکه اطلاعیه اخیر سازمان تامین اجتماعی در مورد «بازبینی مجدد محاسبات احکام جدید مستمری بگیران» حاوی نکاتی است که برای بازنشستگان تازگی دارد اما برای آنها که هم با ریز فرمول‌های متناسب‌سازی آشنا هستند و هم چم و خم مذاکره با مدیران تامین اجتماعی را آموخته‌اند، چنین نیست؛ هرچند سال گذشته مذاکره‌کنندگان کمی دیر متوجه ساز و کارهای مرحله‌ی اول متناسب‌سازی شدند و سازمان هم به دلیل دریافت نکردن طلب خود از دولت، متناسب‌سازی را تا مرداد ماه یعنی یک ماه پس از ابلاغ مصوبه‌ی واگذاری ۳۲ هزار میلیارد تومان سهام شرکت‌های دولت در عوض رد دیون، به تاخیر انداخت؛ البته تازه در ۲۴ فروردین ماه، معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان تامین اجتماعی اعلام کرد که مرحله اول متناسب‌سازی بدون واگذاری ۳۲ هزار میلیارد تومان سهام انجام شد. به تازگی هم از سوی دبیرکانون عالی بازنشستگان مطرح شد: «دومین مرحله متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی درحالی اجرا شد که هنوز منابع مورد نیاز و مصوب مجلس برای مرحله اول متناسب‌سازی به این سازمان واگذار نشده است.» 

با این حال اگر همین فرمول به اجرا درآید، بازنشستگان و مستمری‌بگیران شاهد رفع ایرادهای فرمول قبلی خواهند بود که از ابتدای فرودین در قالب متناسب‌سازی مرحله دوم به اجرا درآمده بود؛ فرمولی که ماده ۹۶ قانون تامین اجتماعی را از متناسب‌‌سازی مرحله‌ی اول جدا کرده بود و یک ضریب ۷۵ درصدی را برای قرار گرفتن بر فاصله مستمری فرد در زمان بازنشستگی با حداقل مستمری سال برقراری نسبت به سال اجرای متناسب‌‌سازی، تدارک دیده است. این فرمول به نفع بازنشستگانی است که سطح مستمری آنها با سال اجرای متناسب‌سازی مرحله‌ی دوم چسبندگی ندارد؛ یعنی بازنشستگان غیرحداقلی‌بگیر (سایر سطوح) دهه‌‌های ۶۰، ۷۰ و حتی تا اواسط دهه‌ی ۸۰ از آن منتفع می‌شدند اما سایرین به اضافه‌ی حداقلی‌بگیران از آن نفعی نمی‌بردند. 

حال سازمان تامین اجتماعی می‌گوید که در فرمول جدید اعمال ماده ۹۶ (افزایش سنواتی) براساس مبلغ مستمری حقوق اسفندماه ۱۳۹۹ برای کلیه مستمری بگیران صورت می‌گیرد و همچنین علاوه بر اعمال ماده ۹۶ جهت افزایش مستمری سایر سطوح، ضریب ترمیمی درخصوص متناسب‌سازی حقوق افرادی که در سال‌های گذشته، ضریب زمان برقراری مستمری آنان به نسبت حداقل‌ حقوق مصوب شورای عالی کار افت و کاهش داشته است، (با جبران ۷۵ درصد از نسبت از دست رفته) اعمال می‌شود.

تکلیف مهمترین درخواست بازنشستگان چه شد؟ 

در این میان سازمان به حداقلی‌بگیران هم نظری افکنده و مدعی شده که در احکام اردیبهشت ماه افزایش دریافتی هیچ بازنشسته‌ای نسبت به دریافتی اسفند ماه ۱۳۹۹ کمتر از ۵۰ درصد نباشد؛ البته سازمان در اطلاعیه اخیر خود، اعلام نکرده که آیا مهم‌ترین درخواست مستمری‌بگیران را جامه عمل پوشانده است؛ درخواستی مبنی بر اعمال کل افزایش ناشی از متناسب‌سازی در پایه مستمری به جای خُرد کردن آن در پایه و مزایا. این درخواست از این جهت دارای اهمیت است که افزایش‌های سنواتی ناشی از ماده ۹۶ قانون تامین اجتماعی بر روی مستمری بهینه شده توسط مبلغ متناسب‌سازی، قرار می‌گیرد که این خود یک امتیاز محسوب می‌شود. 

 سازمان تامین اجتماعی سال گذشته، مبلغ متناسب‌سازی را از فیش حقوقی جدا کرده بود که بعدا ناچار به تغییر رویه شد. در مورد مستمری فروردین ماه ۱۴۰۰ هم مشخص نیست چه زمانی از این تصمیم منصرف می‌شود؛ به ویژه اینکه بازنشستگانی که به دلیل نداشتن همسر و فرزند، یا یکی از این دو از خُرد شدن مبلغ متناسب‌سازی در بخشی از مستمری خود محروم مانده‌اند، نگران هستند. توجه به این نکته ضروری است که بهره‌مندی بازنشستگان هم سطح از یک مبلغ متناسب‌سازی، حقی خدشه ناپذیر محسوب می‌‌شود.

اما تاثیر در نظر گرفتن این محاسبه جدا از افزایش مستمری حداقل‌بگیران فاقد همسر و فرزند که بر اساس ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی یا به صورت عادی بازنشسته شده‌اند، نیست؛ چراکه مستمری این گروه از بازنشستگان که به حدود ۴ میلیون تومان می‌رسد و برای نمونه به گفته‌ی حسن صادقی، رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری، مستمری یک بازنشسته پیش از موعد (ماده ۷۶) بدون همسر و فرزند در سال ۱۴۰۰ کمتر از ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان نیست. این در حالی است که به ادعای سازمان تامین اجتماعی و کانون عالی بازنشستگان، مستمری حداقلی‌بگیرانی که با ۳۰ روز مستمری بازنشسته شده‌اند، کمتر از ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان (کف حقوق بازنشستگان کشوری در سال ۱۴۰۰) نیست. 

به همین دلیل باید دید که مبلغ متناسب‌سازی آنها پس از اعمال فرمول درج شده در اطلاعیه سازمان تامین اجتماعی چه میزان افزایش پیدا می‌کند. اگر اصلاحات مورد نظر در فرمول سازمان تامین اجتماعی صورت گیرد، به احتمال فراوان مستمری‌های  کمتر از ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان به حدود ۴ میلیون تومان می‌رسند. 

غیرحداقلی بگیران چه وضعیتی دارند؟ 

جدا از این مورد بازنشستگان و مستمری‌بگیران زیر حداقلی‌بگیر در فرمول متناسب‌سازی مهجور واقع شده‌اند. تاکید اطلاعیه سازمان تامین اجتماعی بر «انتظارات و مطالبه همه سطوح مستمری بگیر از سازمان تامین اجتماعی و شرایط سخت اقتصادی بازنشستگان» نشان از همین واقعیت دارد. سازمان برای تحقق این مطالبه افزایش حداقل ۵۰ درصدی مستمری نسبت به اسفند ماه را برای کلیه بازنشستگان در نظر دارد. رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری هم در لایو اینستاگرام گفته بود: «فرمول جدید همه سطوح را دربرمی‌گیرد و در شرایط فعلی می‌تواند راضی‌کننده باشد.»  

در نتیجه به طور نمونه، نباید بازنشسته‌‌ی ۱۰ روز حقوقی که در اسفند سال ۹۹، ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان دریافت  می‌کرد، در احکام جدید که به زودی صادر می‌شود، کمتر از ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان دریافت کند؛ این یعنی پس از اعمال ماده ۹۶ و اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان در سال ۱۴۰۰ و افزایش مزایای جانبی، مستمری این بازنشسته نباید کمتر از این میزان باشد؛ در نتیجه می‌تواند بیشتر از این میزان هم باشد. 

جبران شکاف حقوق بازنشستگان کشوری و تامین اجتماعی

جدا از ارقامی که سازمان هدف‌گذاری کرده است، بازنشستگان در مورد جبران مافات سال‌های ۹۸ و ۹۹ خواسته‌هایی از سازمان تامین اجتماعی دارند. بر این اساس مستمری بازنشستگان تامین اجتماعی و حقوق بازنشستگان کشوری پس از اجرای متناسب‌سازی تامین اجتماعی در مرداد ماه و همسان‌‌سازی مرحله‌ی دوم کشوری‌ها در مهر ماه، از ناحیه اجرای متناسب‌سازی به ترتیب ۱۸ و ۴۶ درصد افزایش یافت. در نتیجه تا همین جای کار، ۲۸ درصد تفاوت میان این دو وجود دارد.

خواسته‌ی بازنشستگان این است که سازمان ابتدا این ۲۸ درصد را از بابت طلب سال ۹۹ محاسبه کند و بعد وارد سال ۱۴۰۰ شود؛ سپس ۳۹ درصد افزایش مستمری سالیانه و ۴۶ درصد افزایش ناشی از متناسب‌سازی را که برای بازنشستگان کشوری اعمال شده در اینجا هم اعمال کند. با این حال سازمان با توجه به نبود منابع کافی تصمیم گیری کرده است. بر این اساس از گفتگوهایی که در سایت سازمان تامین اجتماعی منتشر می‌شوند، می‌توان دریافت دولت در این مقطع که فشار اجرای متناسب‌سازی بر  سازمان سنگینی می‌کند، هم بدهی جاری سازمان را نمی‌پردازد و هم  حداقل از ابتدای سال جدید که اجرای مرحله دوم متناسب‌سازی آغاز می‌شود، بخشی از  منابع آن را تامین نمی‌کند؛ درحالیکه دو صندوق بازنشستگی کشوری و لشگری، با قرار گرفتن روی شاخ بودجه عمومی، منابع متناسب‌سازی خود را پُر می‌کنند. 

فرمول متناسب‌سازی چگونه می‌تواند باشد؟ 

اینکه فرمول نهایی همسان‌‌سازی به چه ترتبیی اعمال می‌شود، تا حدی مبهم است اما از اطلاعیه‌ی سازمان تامین اجتماعی برمی‌آید که فرمول مدنظر که توسط «جلیل اصغری» از نمایندگان بازنشستگان تشریح شده، نزدیک است. بیان این نکته ضروری است که این فرمول برای مستمری یک بازنشسته دارای ۷ میلیون و ۹۸۷ هزار تومان مستمری (غیرحداقلی بگیر) لحاظ شده است. 

فرض کنید آقای «الف» درسال ۱۳۹۵ بازنشسته شده و اولین مبلغ مستمری او( ردیف نخست حکم یا فیش حقوقی) مبلغ ۲۹,۶۱۰,۴۵۱ ریال می‌باشد، در همان سال حداقل حقوق ۸,۱۲۱,۶۶۰ ریال است، فلذا ضریب مستمری زمان برقراری وی (۳.۶۴۵۸) می‌باشد.

۲۹,۶۱۰,۴۵۱÷۸,۱۲۱,۶۶۰=۳.۶۴۵۸

مبلغ مستمری وی در اسفند ماه ۱۳۹۹ که با مبلغ متناسب‌سازی مرداد ماه ۱۳۹۹ تجمیع شده ۶۱,۴۱۲,۲۳۰ ریال است پس افزایش ۱۴۰۰ در راستای ماده ۹۶ (مؤید به تصویب‌ نامه هیئت وزیران) به شرح ذیل است:

۶۱,۴۱۲,۲۳۰ × ۱.۲۶ = ۷۷,۳۷۹,۴۱۰

۷۷,۳۷۹,۴۱۰ + ۲,۴۸۳,۵۵۰ =۷۹,۸۶۲,۹۶۰

مستمری وی در سال ۱۴۰۰مبلغ ۷۹,۸۶۲,۹۶۰  و حداقل مصوب کارگری در سال ۱۴۰۰مبلغ ۲۶,۵۵۴,۴۹۰ است پس ضریب مستمری ایشان در سال اجرای متناسب سازی( ۳.۰۰۷۵) است:

۷۹,۸۶۲,۹۶۰ ÷ ۲۶,۵۵۴,۴۹۰ = ۳.۰۰۷۵

اختلاف ضریب مستمری ۰.۶۳۸۳ است:

۳.۶۴۵۸ - ۳.۰۰۷۵ = ۰.۶۳۸۳

این اختلاف ضریب چون در سال ۱۴۰۰ که سال اجرای متناسب‌سازی است، واقع شده، می‌بایست در حداقل سال ۱۴۰۰ که مبلغ ۲۶,۵۵۴,۴۹۰ ریال است مداخله داده شود. نظر به محدودیت و تعلیق منابع به موجب اخبار واصله و گمانه زنی‌ها، اعمال این اختلاف ضریب به نحو مطلق و صددرصد مقدور نمی‌باشد و لذا چنانچه برای آن اعتبار ۷۵ درصد قائل باشیم، می‌توانیم به عدد ذیل تحت عنوان متناسب‌سازی سال ۱۴۰۰ برای آقای«الف» دست پیدا کنیم. 

۲۶,۵۵۴,۴۹۰ × ۰.۶۳۸۳ × ۷۵% =۱۲,۷۱۲,۲۹۸ 

نتیجه: 

مجموع مبلغ مستمری و متناسب‌سازی آقای الف

۷۹,۸۶۲,۹۶۰ + ۱۲,۷۱۲,۲۹۸ =۹۲,۵۷۵,۲۵۸

است که سایر مزایا نیز بدان افزوده خواهد شد.

البته همچنان باید منتظر احکام نهایی باقی ماند اما چارچوب و کلیات تا حد زیادی رونمایی شده و ممکن است که در جزییات تفاوت‌هایی وجود داشته باشد. 

منبع: ایلنا