مردی که قفسه سینه‌اش، قفسِ پرندگان است!

به گزارش شایانیوز به نقل از خبرنگار فرهنگی ایرنا، مجسمه برنزی با عنوان درمانگر از رنه ماگریت (René Magritte) یکی از مهمترین آثار هنر معاصر جهان است که در سال ۱۹۷۶ با ارتفاع ۱۶۰ سانتی‌متر خلق شد؛ این اثر در فضای باز موزه هنرهای معاصر تهران قرار دارد و تعطیلات نوروزی می تواند فرصتی برای تماشای این اثر سورئالیستی جهان را برای علاقه‌مندان آثار هنری فراهم کند.

از این مجسمه تنها دو نسخه از جنس برنز در جهان ساخته شده است که یکی در موزه هنرهای معاصر تهران و دیگری در بوستان مجسمه شهر «هرش‌هورن» ایالت واشنگتن آمریکا نصب شده است.

موزه هنرهای معاصر تهران مهم‌ترین گنجینه‌های هنر مدرن در خارج از اروپا و آمریکای شمالی است که مالک یکی از ۵ مجموعهٔ مهم هنر معاصر در دنیاست و بیش از سه هزار اثر ارزشمند از نامداران هنرهای تجسمی جهان در این محل نگهداری می‌شود و نزدیک به ۴۰۰ عدد از آن‌ها، ارزش استثنایی دارند که ارزش مالی آنها بیش از ۲.۵ میلیارد دلار برآورد می شود.

مجسمه «درمانگر» اثر مفهومی این هنرمند است که شهرتش را از نقاشی‌های سورئال یا فراواقع‌گرایانه‌اش گرفته است که در این اثر واقعیت و توهم در هم تنیده می شوند و هنرمند راوی رازهایی چند مجهولی است که انسان را موجودی معلق در فضایی مبهم به تصویر می کشد که نویدبخش زبان بصری جدید در قرن بیستم است.

این اثر مجسمه مردی است که قفسه سینه‌اش، قفس پرندگان است. رنه ماگریت از روان‌درمانگران بیزار بود و فکر می‌کرد که آن‌ها بیشتر به درمان نیاز دارند و همین امر می تواند از دلایل نامگذاری این اثر باشد.

مجیمه «درمانگر»، یک پیکر بدون صورت یا بدن نشسته است که کلاه بر سر و پالتو بر تن دارد و روی قفسی که در سینه دارد دو پرنده نشسته اند، یکی روی طاقچه و دیگری داخل آن قرار دارد. این مرد یک عصا و یک کیف دارد، هرچند جنسیت آن را نمی توان به قطعیت حدس زد اما عصا، کفش و دست ها به مردی مسن اشاره دارد.

به نظر می رسد که پرندگان در قفسی که درب آن باز است در حال گفتگو با یکدیگر هستند. پرنده ای که در نزدیکی درب قفس نشسته است گویی دیگری را به سوی آزادی نوید می دهد، در حالی که پرنده دیگر انگار به حصر خود عادت کرده است، شاید هیچکدام نمی دانند که قفس باز است و آنها آزاد هستند.

دکمه های باز پالتوی مرد نشان از دعوت به «درون» دارد، که مخاطب نگاهی اجمالی به خود کند هرچند ماگریت هر تفسیری را مورد سرزنش قرار می‌دهد و می‌گوید: اگر کسی به چیزی نگاه کند تا معنای آن را کشف کند، دیگر خود آن چیز را نمی‌بیند، بلکه به سؤالی که مطرح می‌شود فکر می‌کند.

رمز و راز این اثر گویی چنین است که هیچ چیزی وجود ندارد و تنها رازی که در کار او وجود دارد نامرئی و ناشناخته بودن آن است. آثار ماگریت به عنوان معما در نظر گرفته می شود. او با در کنار هم قرار گرفتن غیرمنتظره چیزهای روزمره بیننده را درگیر یک سرگردانی خودساخته می کند.

رنه ماگریت نقاش بلژیکی، یکی از برجسته‌ترین نمایندگان سوررئالیسم در نقاشی، و ابداع کننده جناس تصویری است. یعنی استفاده از تصاویر زندگی روزمره به طوری که معنایی فرا واقعی را به ذهن متبادر سازد.

بطور موجز، رنه ماگریت در نقاشی های فرا واقع گرایانه اش رابطه اسرار آمیز بین تصویر بازنمایی شده و خود آن شی یا ابژه هنری را به نمایش می گذارد. ماگریت با به تصویر کشیدن اشیای آشنا در قالب مکان یا زمانی ناآشنا و غریب، حس و دریافت معمول و از پیش شرطی شده مخاطب را به پرسش وا می دارد.

ماگریت، مهارت ویژه‌ای در خلق هویت و معنایی عمیق تر و در عین حال فریبنده تر برای اشیای عادی و پیش پا افتاده روزمره زندگی داشت. موضوعات و صحنه های غیر معمول نقاشی های این هنرمند سورئالیست منتقدان هنری را مبهوت خود کرده است که برخلاف دیگر هنرمندان فرا واقع گرا، همچون سالوادور دالی و ماکس ارنست که آثارشان را بر اساس شخصیت ها و صحنه هایی الهام گرفته از ذهن ناخودآگاهشان خلق می کردند، بر پایه استفاده از وسایل و اشیا روزمره زندگی عادی شکل می گیرند که به صورت غیر معمول و عجیبی با یکدیگر و فضای پیرامون خود ترکیب بندی شده اند.

رنه ماگریت معتقد بود که نقاش باید به جز نقاشی، به چیز دیگری نیز بپردازد و در واقع ماگریت از نقاشی در مقام هدف غایی، به خودی خود گریزان بود و ترجیح می داد اندیشه گری قلمداد شود که از راه رنگ، رابطه برقرار می کند.

جایگاه پیکره و جایگاه متن در آثار ماگریت همواره از نوعی فقدان مناسبت میان تصویر اشیاء و عنوان تابلو برخوردار است. ماگریت انگارهای شاعرانه اش را در قالب تصویرهایی عکس مانند عرضه می داشت. ولی اسلوب واقع نمایی را به قصد بازنمایی جنبه قابل رویت چیزها بکار نمی گرفت، بلکه بدین وسیله بر حضور یا عمل رمزآمیز و ناشناخته آنها تاکید می کرد.

نقاشی‌های ماگریت به مثابه ابژه یا شییٔ هنری قرار می گیرند از این جهت است که ماگریت را باید طلایه دار هنر مفهومی دانست که یکی از دلایل افول هنر مدرن و تبلور هنر پست مدرن محسوب می شود.

به بیان دیگر، نقاشی های ماگریت دریافت و خوانش مخاطب را از یک شی عادی که در زندگی روزمره آن را به عنوان یک مفهوم بدیهی پذیرفته، دچار اختلال و توهم می کند.

۲ اثر از رنه ماگریت نقاش بلژیکی از برجسته‌ترین نمایندگانِ سوررئالیسم در نقاشی و ابداع‌کنندهٔ جناس تصویری در محل این موزه نگهداری می شود. اثر دیگر این هنرمند که در گنجینه موزه هنرهای معاصر قرار دارد «راه آسمان» است که متعلق به سال آخر عمر ماگریت است که از مجموع عناصر متضاد تشکیل شده است.

ماگریت به طرزی عینی و بدون احساساتی گری نقاشی می کند و یک شیء را طوری به کار نمی گیرد که از آن تابلویی به وجود آورد، بلکه آن را به جهانی وارد می کند که در آن اشیاء برای خود چشم دارند. ماگریت دقیقا می دانست که اشیاء عادی را کجا از بُعد طبیعی شان خارج کند و طول و عرض و عمق آنها را از ابعاد معمولی خود به نوعی شگفتی غیرطبیعی تبدیل نماید.

در واقع قرار دادن اشیاء در جاهای غیر عادی، آفریدن اشیاء تازه، تغییر شکل اشیاء آشنا، عوض کردن ماده اشیاء، آمیختن کلمه و تصویر از ترکیباتی است که ماگریت همواره از آنها سود می‌جسته است.

در آثار ماگریت واقعیت و توهم در هم تنیده اند و انسان موجودی است معلق در فضایی گنگ و ابهام انگیز و آدم ها همواره در جستجوی هویت و اشیاء در جستجوی جوهره پنهان خویش در جهان معماگونه خود منجمد گشته اند.

باید گفت بیشتر آثار ماگریت گریزی به سمت رهایی از هویت، رهایی از خود و پناه بردن به ساختارهای نامرئی و جهانی سراسر پنهان و واژگونه است.

تاثیر ماگریت در توسعه پاپ آرت به وضوح قابل تشخیص است اگرچه خود او این ارتباط را تکذیب می کرد. هنرمندان معاصر تاثیر زیادی از آثار ماگریت گرفته اند که می توان به جان بالدساری، اندی وارهال، جاسپر جانز و مارتین کیپنبرگر اشاره کرد.

ماگریت سال ۱۸۹۸ میلادی در بلژیک متولد شد، به آکادمی بروکسل رفت و در زمینه‌ هنر سوررئال سال‌ها به فعالیت پرداخت. او با انتشار دو مجله به معرفی این سبک پرداخت و در کشور خود جزو پیشروان آن بود. نقاشی‌هایش نشأت‌گرفته از ذهنیت شاعرانه‌اش هستند و در مجسمه‌هایش سعی کرده مفهومی فراتر از آنچه را که دیده می‌شود، بیان کند.

موزه هنرهای معاصر تهران واقع در خیابان کارگر شمالی جنب پارک لاله است و از جمله آثار مهم موزه هنرهای معاصر، می‌توان به کارهای شاخصی از گوگَن، رُنوار، پیکاسو، ماگریت، ارنست، پولاک، وارهول، لُویت و جاکومتی اشاره کرد که به مناسبت های خاص در معرض نمایش قرار می گیرد.