یه کاروانسرای جذاب و دیدنی اطراف کرج؛ بنایی به جا مانده از دوره قاجار در ینگی امام!
بنای قاجاری ینگی‌امام به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی کرج شناخته می‌شود و ترکیبی از باغ و کاروانسرا می باشد. در این معرفی همراه ما باشید.
شایانیوز- در راه کرج-قزوین، کاروانسرای متروکی به نام ینگی امام قرار گرفته است. طبق منابع تاریخی این کاروانسرا از آثار دوره صفویه است که در دوره‌های بعد، تغییراتی در آن ایجاد شد و آن را به ترکیبی بدیع از مهمان‌خانه و باغ بدل کردند. بنای قاجاری ینگی‌امام به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی کرج شناخته می‌شود و ترکیبی از باغ و کاروانسرا است که هم از مهمان‌خانه‌های ایرانی تاثیر پذیرفته و هم متاثر از مهمان‌خانه‌های فرنگ است. روستای ینگی امام از توابع شهرستان ساوجبلاغ، در فاصله ۳ کیلومتری شرق هشتگرد و در کنار جاده قدیم کرج-قزوین است. دسترسی به این روستا از دو طریق امکان‌پذیر است. ۱. از طریق جاده کرج-قزوین، که اکنون از جنوب کاروانسرا و تپه باستانی می‌گذرد؛ ۲. از راهی که زیرگذر آزادراه کرج-قزوین آغاز و وارد بخش ینگی‌امام می‌شود و سپس به کاروانسرا و مجموعه تاریخی می‌رسد. نام کاروانسرا برگرفته از نام روستا است.
در مورد وجه تسمیه نام ینگی‌امام در خاطرات حاج سیاح و میرزا حسین فراهانی مطالبی آمده است. هرچند میرزا حسین فراهانی آن را ینگه‌امام و حاج سیاح ینگی‌امام نوشته است، اما گویا تفاوت خاصی ندارند. در خاطرات حاج سیاح آمده است: «ینگی امام گویند، چون در این نزدیکی‌ها یک نفر مدعی شده که در خواب دیده است در آنجا امام‌زاده‌ای مدفون است. پس گنبد و دستگاهی ساخته‌اند و دورش آبادی شده است.(ینگی در ترکی به معنی تازه است) میرزا حسین فراهانی نوشته است: نزدیک مهمان‌خانه، بقعه‌ای است که از قدیم گنبد ساخته بودند و می‌گویند دو نفر از اولاد حضرت موسی بن جعفر (ع) در آنجا مدفون شده‌اند و در آن زمان این امام‌زاده‌ها در اینجا ظاهر شدند و چون تازگی داشتند ینگه‌امام گفتند و این مکان به همین نام شهرت یافت».
کاروانسرای ینگی امام از منازل معتبر راه تهران-قزوین است که در زمان صفویان ساخته و در دوره قاجار تعمیر و تجهیز شد. این کاروانسرا از جاهای دیدنی استان البرز است و در طول جغرافیایی ۴۵٫۵۰ درجه و عرض جغرافیایی ۵۴٫۳۵ درجه در فاصله ۱۵کیلومتری کمال‌شهر و ۵٫۳ کیلومتری هشتگرد قرار دارد. کاروانسرا ینگی‌امام به شیوه کاروانسراهای صفوی و با طرح‌های چهارایوانی برپا شده و مساحت آن بالغ بر ۴۷۰۰متر مربع و مساحت صحن مرکزی آن حدودا ۳۸۷ متر مربع است. اضلاع شمالی و جنوبی صحن۵٫۳۷ متر و اضلاع شرقی و غربی آن ۳۷ متر است.
بنای کاروانسرا آجری است و اجزایی چون ورودی، صحن، ایوان، حجره، اصطبل (شترخانه) و جز آن دارد. ورودی فعلی همان ورودی زمان صفویه است که در زمان قاجار مسدود شده بود. در پیرامون صحن، حجره‌های متعدد و در میانه هر ضلع، ایوانی قرار دارد. در پس ردیف حجرات، دالان‌هایی برای جای دادن چهارپایان و اقامت مهتران و مانند آنان منظور شده است. محل تقاطع دالان‌ها در ۴ کنج بنا، فضایی است با سقف گنبدی که به گوشه‌های حیاط مربوط می‌شود. کنج‌های صحن-مدخل شترخان‌ها-پخ خوردگی نیم‌قائمه دارد. یعنی صحن به شکل کشکولی نزدیک به ۸٫۵ است. اصطبل‌های کاروانسرا در دوره قاجاریه، مشخص نیست که تجدید بنا شده باشند یا مربوط به قبل از دوره قاجار باشند. توزه‌های سقف و طاق غرفه‌های اصطبل با کمان نیم‌دایره ساخته شده بود.
در مرکز صحن، حوضی مربع‌شکل و پاشویه‌دار به ضلع ۷٫۹متر قرار دارد و مجرای آبی که از بیرون کاروانسرا می‌آید و از گنبدخانه شمال شرقی می‌گذرد، به این حوض می‌رسد. کاروانسرای ینگی امام در تاریخ ۱۷٫۹٫۱۳۷۷ با شماره ۲۱۷۵ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. طبق منابع، ینگی‌امام جزو املاک علی اصغرخان اتابک بوده است. اما مشخص نیست که ملک موروثی وی بوده یا از پدرش به او ارث رسیده، یا اینکه خود وی آن را تصرف کرده است.اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نشان می‌دهد که در سال ۱۳۲۸ شمسی، سه دانگ کاروانسرا متعلق به امین‌السلطان و سه دانگ دیگر در تصرف اعتصام‌السلطنه و عیال امیرنظام بوده است. در سندی دیگر روستای ینگی‌امام ملک امین‌الدوله و امین‌السلطان بوده که در دوران هرج و مرج به تصاحب روس‌ها درآمده است. در دوره ناصرالدین شاه، وی دستور تعمیر کاروانسرا را داد و باغ مهمان‌خانه امین‌آباد در این زمان به بنا افزوده شده است. در سندی دیگر که مربوط به سال ۱۲۹۹ شمسی است آمده که امین‌الدوله نصف ینگی‌امام را به امین‌السلطان فروخته است. به نظر می‌رسد ینگی‌امام در ابتدا و تا قبل از سال ۱۲۶۸ شمسی جزی املاک خالصه بوده است و بعد از آن در تاریخی که به طور دقیق، مشخص نیست، به میرزا علی خان امین‌الملک واگذار شده و او بعدها نصف آن را به امین‌السلطان فروخته است.
با این توضیحات مشخص می‌شود که اصل بنا مربوط به دوره صفویه بوده و کارکرد آن برای کاروانسرا و اتراق مسافران بوده که با معماری چهارایوانی بنا شده است و در دوره قاجاریه در سال‌های ۱۳۰۰-۱۲۹۶ق به مهمان‌خانه تبدیل شده و بر فراز ایوان ضلع جنوبی‌اش، بالاخانه‌ای مشتمل بر شش اتاق کوچک و بزرگ ساختند. این بالاخانه در حدود سال ۱۳۱۶ قمری دچار حریق شد. این بنا مجددا در سال ۱۳۲۸ قمری متروک شد و رو به ویرانی رفت. از چهار دهه پیش تا امروز، بنای ینگی‌امام در اختیار نیروهای نظامی قرار گرفت و تا چند سال پیش پاسگاه انتظامی بود. در حال حاضر این بنا متروکه است و استفاده‌ای از آن نمی‌شود. در سال‌های اخیر میراث فرهنگی استان البرز اعلام کرده است که اگر اعتباراتی برای بنا در نظر گرفته شود بنا را احیا کرده و آن را تبدیل به مکان توریستی برای حضور و بازدید گردشگران خواهد کرد.
چنانچه ساکن البرز هستید یا اخبار استان البرز برایتان حائز اهمیت است بخش البرز شایانیوز را دنبال کنید.
دیدگاه تان را بنویسید