دختران کارخانه رادیوم: لکه ننگ نظام سرمایه‌داری

ماجرای غم‌انگیز دختران زحمتکش؛ انقدر در کارخانه با مواد شیمیایی کار کردند تا....

صد سال پیش دختران جوانی که در کارخانه‌های تولید ساعت در امریکا کار می‌کردند به دلیل کار با رادیوم بیمار شدند و ظاهر عجیبی پیدا کردند.

لینک کوتاه کپی شد

شایانیوز- در دهه‌های آغازین قرن بیستم، امریکا وارد عصر جدیدی از فناوری، علم و مصرف‌گرایی شده بود. رادیوم، عنصر کمیابی که ماری کوری و پی‌یر کوری در اواخر قرن نوزدهم کشف کرده بودند، در چشم بسیاری از صنایع نماد «پیشرفت» و «مدرنیته» بود. در تبلیغات عمومی، رادیوم به عنوان ماده‌ای جادویی معرفی می‌شد: درخشان، قدرتمند، درمان‌گر، مدرن. هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که همین ماده، چند سال بعد، به یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های کارگری تاریخ صنعتی امریکا تبدیل شود.

در این میان، گروهی از دختران جوان که در کارخانه‌های تولید ساعت و تجهیزات نظامی رادیومی مشغول به کار شدند، ناخواسته در مرکز بحرانی قرار گرفتند که قواعد ایمنی کار، مسئولیت‌پذیری شرکت‌ها و مفهوم عدالت صنعتی را بازنویسی کرد.

شکل‌گیری صنعت رادیوم و جذب هزاران دختر جوان

شرکت‌هایی چون United States Radium Corporation در نیوجرسی و Radium Dial Company در ایلینوی، هزاران دختر جوان را برای نقاشی اعداد صفحه‌ ساعت‌های شب‌تاب استخدام کردند. کار ساده بود:

نوک قلم‌مو باید بسیار ظریف، تیز و یکدست می‌بود تا نشانه‌های روی ساعت‌ها دقیق و کوچک رسم شوند. مدیران کارخانه به کارگران گفتند برای تیز کردن قلم‌مو آن را «با لب» مرطوب کنند. این دستورالعمل بعدها به یکی از شواهد کلیدی در دادگاه‌ها تبدیل شد.

در همان سال‌ها، رادیوم نه ترسناک، بلکه ماده‌ای محبوب و فریبنده بود. در محصولات آرایشی، داروهای تقویتی، خمیردندان و حتی نوشیدنی‌ها از رادیوم استفاده می‌شد. بنابراین، دختران کارخانه هم احساس خطر نمی‌کردند و حتی افتخار می‌کردند که با ماده‌ای «درخشان» کار می‌کنند. لباس‌هایشان می‌درخشید، موهایشان زیر نور برق می‌زد و این درخشش برای بسیاری نوعی جذابیت داشت.

دقیقاً چه اتفاقی افتاد؟

روش کار: «لیپ‌ پوینتینگ»

کارگران کارخانه برای نقاشی ارقام شب‌تاب روی صفحه ساعت‌، باید قلم‌مو را بسیار ظریف نگه می‌داشتند. مدیران کارخانه به آنها یاد داده بودند: نوک قلم‌مو را با زبان تیز کنید. به این کار می‌گفتند «Lip-pointing».

دختران روزانه ده‌ها بار این کار را انجام می‌دادند و هر بار مقدار بسیار کمی رنگ رادیومی وارد دهانشان می‌شد.

در آن زمان شرکت‌ها ادعا می‌کردند که رادیوم «بی‌خطر» یا حتی «سلامت‌بخش» است.

فروپاشی آرام سلامتی: وقتی بدن کارگران گواهی می‌داد

با گذشت ماه‌ها و سال‌ها، نشانه‌های بیماری در میان دختران کارخانه ظاهر شد؛ نشانه‌هایی که ابتدا پراکنده و نامرتبط به‌ نظر می‌رسید، اما به مرور الگوی واحدی پیدا کرد. شرکت‌ها این علائم را «اتفاقی» دانسته و پزشکان وابسته به کارخانه، علل را به «عفونت»، «کمبود بهداشت» یا «مشکلات زنانه» نسبت دادند.

اما آنچه در جریان بود، نه یک بیماری فردی بلکه یک بحران صنعتی بود؛ بحرانی که بر اثر تماس ممتد و مستقیم با ماده‌ای رادیواکتیو شکل گرفته بود. در دهه 1920، هیچ قانونی برای حفاظت کارگران در برابر مواد پرتوزا وجود نداشت. شرکت‌ها عمداً سطح خطر را پنهان می‌کردند و حتی برخی از کارگران معترض را تهدید می‌کردند که از «شایعه‌سازی» دست بردارند.

شکل و شدت آسیب‌ها

رادیوم از نظر شیمیایی شبیه به کلسیم است؛ وقتی وارد بدن می‌شود، بدن آن را با کلسیم اشتباه می‌گیرد، در استخوان‌ها رسوب می‌کند و در آنجا به ‌صورت دائمی شروع به انتشار پرتوهای یونیزان می‌کند.

این پرتوها طی ماه‌ها و سال‌ها به بافت استخوانی، مغز استخوان و بافت‌های اطراف آسیب وارد می‌کنند:

1. مشکلات دندانی و استخوان فک

نخستین علائم معمولاً در دهان بود:

• دندان‌ها یکی ‌یکی لق می‌شدند.

• لثه‌ها توان ترمیم خود را از دست می‌دادند.

• صورت و فک به‌ دلیل التهاب، ضعف استخوانی یا عفونت ظاهری متفاوت پیدا می‌کرد و اندازه فک بسیار بزرگ می‌شد.

• فک به مرور ضعیف می‌شد. برخی نمی‌توانستند فک را به‌ خوبی باز کنند یا ببندند.

این اتفاق به این دلیل بود که بیشترین جذب اولیه رادیوم در استخوان‌های صورت و فک رخ می‌داد.

2. ناتوانی بدن در ترمیم استخوان

رادیوم در استخوان باقی می‌ماند و مانع ترمیم طبیعی بدن می‌شد.

در نتیجه:

• استخوان‌ها شکننده و ملتهب می‌شدند

• کوچک‌ترین آسیب یا عفونت، روندی طولانی و سخت پیدا می‌کرد

• فرایندهای ترمیمی بدن مختل می‌شد

این همان چیزی بود که محققان بعداً به آن Radiation-induced bone necrosis گفتند.

3. آسیب به مغز استخوان

مغز استخوان مسئول تولید سلول‌های خونی است.

رادیوم که در استخوان جا گرفته بود، به مغز استخوان آسیب رساند و:

• بدن سخت‌تر می‌توانست گلبول‌های قرمز و سفید تولید کند.

• سیستم ایمنی دختران ضعیف شد.

• بدن نسبت به عفونت‌ها بسیار آسیب‌پذیر شد.

• لاغری شدید، خستگی زیاد، ضعف عمومی و کم‌خونی ایجاد می‌شد.

• لاغری شدید یا ضعف عمومی دیده می‌شد.

• در سال‌های پایانی، برخی به‌ دلیل مشکلات حرکتی، کم‌خونی شدید و درد، ناتوان می‌شدند.

4. سرطان استخوان

چند سال پس از مواجهه زیاد، برخی کارگران دچار تومورهای استخوانی شدند.

این مورد یکی از دلایل شد که دادگاه‌ها پذیرفتند «رادیوم عامل مستقیم بیماری است».

گذار از سکوت به اعتراض: شکل‌گیری نخستین دعوای حقوقی بزرگ

در همان حال که بسیاری از دختران کارخانه با مشکلات سلامت روبه‌رو بودند، ساختار حقوقی آن زمان نیز علیه آنان بود. کارگران زن، جوان و اغلب بدون پشتوانه مالی، توان مقابله با شرکت‌هایی که وکلای قدرتمند استخدام می‌کردند را نداشتند.

اما در سال 1927، چند تن از کارگران شجاع، از جمله گریس فریِر و کاترین دونوهی، تصمیم گرفتند علیه شرکت‌ها اقامه دعوی کرده و شکایت کنند.

رسانه‌ها ابتدا با تردید گزارش می‌دادند، اما با افشای آزمایش‌های مستقل و شواهد علمی، موج افکار عمومی تغییر کرد.

جلسات دادگاه به یکی از حساس‌ترین نبردهای حقوق کارگری در تاریخ امریکا تبدیل شد. برای نخستین بار، آزمایش‌های علمی نشان داد شرکت‌ها از خطر رادیوم آگاه بوده‌اند و عامدانه آن را پنهان کرده‌اند.

در نهایت، دادگاه‌ها به سود کارگران رأی دادند و شرکت‌ها مجبور شدند غرامت پرداخت کنند.