اگه تو هم زندگی برات بی معنا و تهوعآور شده بشین «تهوع» رو بخون!
رمان «تهوع» از شاهکارهای ادبیات فلسفی است. ژان پل سارتر در این کتاب با اشاره به بی معنایی زندگی، انسان را به ایجاد معنا تشویق میکند.
شایانیوز- آخر هفتهها بهترین وقت برای مکث کردن، نوشیدن یک فنجان قهوه داغ و همراه شدن با کتابی است که فقط سرگرم نمیکند، بلکه ذهن را تکان میدهد و نگاه ما را به زندگی عوض میکند؛ مانند «تهوع»، رمان مشهور ژان پل سارتر. اثری که نه تنها در ادبیات بلکه در فلسفه قرن بیستم نیز نقطه عطف به شمار میرود. این رمان میتواند رفیق فکری شما در یک بعد از ظهر آرام باشد. کتابی که در عین روایت داستانی ساده، پرسشهایی عمیق و بنیادین درباره معنای زندگی، آزادی و مسئولیت پیش رویتان میگذارد.
رمانی که فلسفه را به زندگی روزمره آورد
ژان پل سارتر، فیلسوف و نویسنده فرانسوی، با رمان تهوع (۱۹۳۸) یکی از مهمترین آثار ادبیات قرن بیستم را خلق کرد. این رمان در ظاهر داستانی ساده دارد: آنتوان روکانتن، شخصیت اصلی، در شهری آرام به نام بوویل زندگی میکند و ناگهان دچار تجربهای عجیب میشود. او حس میکند اشیا و حتی وجود خودش بی دلیل و بی معنا هستند. این کشف ساده اما تکان دهنده، به صورت نوعی انزجار عمیق از جهان و زندگی ظاهر میشود؛ همان حسی که سارتر نامش را «تهوع» گذاشت.
آنچه «تهوع» را ویژه میکند، این است که مفاهیم فلسفی پیچیده را در قالب داستانی روزمره روایت میکند.
هسته اصلی داستان
سارتر نشان میدهد انسان برخلاف اشیاء ماهیت ثابتی ندارد؛ او ابتدا «هست» و سپس با انتخابهای خود، هویت و معنایش را میسازد. همین آزادی، هم هدیهای بزرگ است و هم باری سنگین؛ زیرا دیگر نمیتوان به سرنوشت یا ماهیت ِ از پیش تعیین شده پناه برد. این رمان به ما میگوید آزادی به معنای مسئولیت کامل در برابر انتخابهاست.
اما سارتر به جنبه تلخ این آزادی هم اشاره میکند. او میگوید: ما «محکوم به آزادی» هستیم، یعنی همیشه باید انتخاب کنیم و مسئولیتش را بپذیریم. این آزادی گاهی بیشتر از آنکه رهاییبخش باشد، سنگین و ترسناک است، چون هیچ پناهگاه آمادهای وجود ندارد. دین، سنت یا جامعه نمیتوانند بار مسئولیت را از دوش ما بردارند.
در پایان رمان، روزنهای به نام «هنر» گشوده میشود. سارتر از موسیقی و آفرینش هنری به عنوان راهی یاد میکند که انسان میتواند معنا را بیابد. اما همین راه هم پرسشبرانگیز است: آیا هنر واقعا میتواند راهحلی برای همه باشد یا فقط پناهگاهی شخصی است برای فرار از پوچی؟
«تهوع» علاوه بر جنبه فلسفی، نقدی به جامعه بورژوایی فرانسه هم هست؛ جامعهای پر از تظاهر اخلاقی و خالی از تعهد واقعی. همین جنبه باعث شده منتقدان بپرسند: آیا تمرکز سارتر روی فرد، سیاست و جمع را نادیده نمیگیرد؟ پاسخ شاید این باشد که «تهوع» نقطه آغاز است، بیدار کننده فردی که بعدا میتواند وارد عمل اجتماعی هم بشود.
نقد اخلاق و خود فریبی
سارتر در «تهوع» اخلاق سنتی و رفتارهای ظاهراً انسان دوستانه را به نقد میکشد. او شخصیتی را به تصویر میکشد که در ظاهر خیرخواه است اما در حقیقت از مسئولیت واقعی فرار میکند. این همان چیزی است که سارتر «سوء ایمان» مینامد؛ یعنی دروغ گفتن به خود برای گریز از آزادی و تسلیم شدن در برابر قوانین و چارچوبهای مرسوم. تهوع لحظهای است که این پردهها کنار میرود و انسان با حقیقت بی پرده آزادی روبهرو میشود.
زبان و روایت خاص
از نظر ادبی، «تهوع» با جزئینگری و روایت روزنگارانهاش شناخته میشود. سارتر جزئیات کوچک را آنقدر دقیق و خفه کننده توصیف میکند که خواننده خود را در فضای سنگین و بیمعنای شهر بوویل احساس میکند.
چرا امروز باید «تهوع» را بخوانیم؟
جهان امروز پر از اطلاعات، سرگرمیها و تصاویر سریع است، اما در همین حال بسیاری از انسانها با خلأ، بیمعنایی و ازخودبیگانگی دست و پنجه نرم میکنند. «تهوع» به ما یادآوری میکند که این بحرانها تازه نیستند و از ابتدای خلقت انسان، با او همراه بودهاند؛ بحرانهایی که ریشه در پرسشهای بنیادین وجودی دارند. این کتاب از ما میخواهد به جای پنهان شدن پشت عادتهای روزمره و زندگی عادی، با آزادی و مسئولیت خود روبهرو شویم و معنای زندگیمان را خودمان بسازیم.
«تهوع» دعوتی است برای نگاه کردن دوباره به زندگی. اگر میخواهید کتابی بخوانید که ذهنتان را تکان بدهد، شما را به پرسشهای عمیق بکشاند و حتی نگاهتان به اشیای ساده اطراف مثل فنجان قهوه را تغییر دهد، «تهوع» انتخابی بیهمتاست. پس همین آخر هفته، یک فنجان قهوه بریزید و در دنیای فلسفی ژانپل سارتر غرق شوید.
دیدگاه تان را بنویسید