تابلوهای مشهور؛ ببینید شاهکار ضد جنگ پیکاسو را در روزهای پر از زمزمه جنگ
تابلوی گرنیکا شاهکار ضد جنگ پیکاسو، از تأثیرگذارترین نقاشیهای تاریخ است. در این مقاله به تاریخچه خلق آن، پیامهایش و تحلیل آن میپردازیم.
شایانیوز- در سال ۱۹۳۷، زمانی که هواپیماهای نازی آلمان به درخواست دولت فرانکو شهر کوچک «گرنیکا» در منطقه باسک اسپانیا را بمباران کردند، یکی از نخستین فجایع هوایی علیه مردم غیرنظامی رقم خورد. آن زمان کسی فکرش را هم نمیکرد این رویداد تلخ، دستمایه خلق یکی از تأثیرگذارترین تابلوهای نقاشی تاریخ هنر جهان شود: تابلوی گرنیکا اثر پابلو پیکاسو.
گرنیکا نه تنها به یک سند تصویری از رنج و مصیبت جنگ بدل شد، بلکه به اثری نمادین برای مقاومت، اعتراض و همدلی جهانی با قربانیان جنگ و خشونت تبدیل گشت.
بمباران شهر گرنیکا توسط ارتش آلمان نازی
تابلویی که دنیا را شوکه کرد
بمباران شهر گرنیکا در تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۳۷، توسط جنگندههای آلمان نازی و ایتالیا انجام شد. این عملیات که برای حمایت از ژنرال فرانکو و نیروهای ملیگرای او انجام شده بود، صدها کشته و زخمی برجای گذاشت.
پیکاسو که در آن زمان در پاریس زندگی میکرد، مأمور شد برای غرفه اسپانیا در نمایشگاه بینالمللی پاریس، تابلویی خلق کند. با شنیدن اخبار گرنیکا، او فوراً پروژه قبلی خود را کنار گذاشت و در کمتر از دو ماه، اثر نهایی را خلق کرد؛ اثری که قرار نبود فقط تابلویی در نمایشگاهی باشد، بلکه بیانیهای هنری علیه جنگ شد.
گرنیکا؛ فریاد پنهان در دل رنگهای خاموش
گرنیکا با ابعاد بزرگ خود (حدود ۳٫۵ در ۷٫۸ متر) نمایشی عظیم از تراژدی انسانی ارائه میدهد. پیکاسو در این اثر از رنگ استفاده نکرده و تنها از سیاه، سفید و طیف خاکستری بهره برده است. این تصمیم عامدانه، اثر را شبیه به عکسهای خبری دوران جنگ جلوه میدهد و به حس واقعگرایی و خشونت بیواسطه دامن میزند.
در تابلوی گرنیکا، ترکیبی از انسانها، حیوانات و اشیاء در حال زجر، فریاد و مرگ را میبینیم. بدنها به شکل تکه تکه و غیرطبیعی کشیده شدهاند و نور و سایهها شدید و تیز هستند.
پیکاسو برخلاف بسیاری از هنرمندان، در مورد تفسیر آثارش زیاد توضیح نمیداد، اما منتقدان و مورخان هنر برخی عناصر گرنیکا را چنین تحلیل کردهاند:
اسب مجروح در مرکز تابلو:
نماد مردم عادی است که قربانی خشونت شدهاند.
گاو در سمت چپ تابلو:
تفسیری چندوجهی دارد. برخی آن را نماد قدرت سنتی اسپانیا میدانند، برخی دیگر نشانه بیتفاوتی.
زن در حال شیون با کودک مرده در آغوش:
یادآور سنت کهن «پیتا» در هنر مسیحی است و درد مادرانه را به نمایش میگذارد.
دست بریدهشده مردی روی زمین با شمشیر شکسته:
نماد مقاومت در برابر شکست.
چهرههای زخمخورده و فریادکش انسانها:
نمایش فریادهای خاموش قربانیان.
چراغی در بالای تابلو:
هم به عنوان منبع نور و هم به عنوان نماد ناظر یا وجدان بشری تفسیر شده است.
شیوه اجرای هنری:
کوبیسم در خدمت حقیقت
پیکاسو در این اثر از سبک کوبیسم استفاده کرده اما با انعطافی بسیار. فرمهای شکسته، خطوط تیز و هندسی و چیدمان غیر منطقی اجزا، حسی از هرج و مرج، اضطراب و ناامنی القا میکند. درست آنچه که جنگ با خود به همراه میآورد.
گرنیکا نه زیبایی کلاسیک دارد و نه تناسبهای متعارف؛ بلکه عمداً «ناآرام» است، چون در حال فریاد زدن است. فریاد بر سر جنگ و جنگ افروزان.
تأثیر جهانی و موقعیت تاریخی تابلو
تابلوی گرنیکا از همان ابتدا اثری بحثبرانگیز و تأثیرگذار شد. در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم، در آمریکا، آلمان و بسیاری کشورهای دیگر به نمایش گذاشته شد و به نمادی از مقاومت ضد فاشیستی و ضد جنگ بدل گشت.
پیکاسو تا پایان حکومت فرانکو اجازه نداد این تابلو به اسپانیا بازگردد. پس از مرگ دیکتاتور و بازگشت دموکراسی، در سال ۱۹۸۱ گرنیکا به مادرید منتقل شد و اکنون در موزه رینا سوفیا نگهداری میشود.
نکته جالب آنکه تصویری از این تابلو در مقر سازمان ملل نصب شده بود، اما در سال ۲۰۰۳، درست پیش از سخنرانی کالین پاول، وزیر خارجه وقت ایالات متحده درباره حمله به عراق، با پردهای پوشانده شد؛ چون چهره زشت جنگ را نشان میداد و این با سخنان آقای وزیر همخوانی نداشت!
نقدها و دیدگاهها
گرنیکا از نظر هنری، یکی از جسورانهترین و در عین حال دراماتیکترین آثار پیکاسو محسوب میشود. منتقدان زیادی آن را شاهکار او میدانند؛ اثری که کوبیسم را از فرمگرایی صرف به سلاحی سیاسی و احساسی بدل کرده است.
برخی منتقدان معتقدند که نمادها بیشازحد تیره و بیرحم هستند و اثر فاقد راهحل است، اما همین واقعگرایی تلخ، ماهیت اعتراضی تابلو را تقویت میکند. در نهایت، گرنیکا فقط روایت نمیکند، بلکه تماشاچی را وادار به موضعگیری میکند.
در جهانی که خشونت، جنگ، و قربانی شدن انسانها همچنان تکرار میشود، گرنیکا هنوز زنده است. این تابلو بیش از هشتاد سال بعد از خلقش، همچنان پیام روشنی دارد:
«رنج مردم را نباید نادیده گرفت، حتی اگر در تابلویی سیاه و سفید فریاد زده شده باشد.»
گرنیکا نمادی ابدی از اعتراض علیه جنگ و کشتار است؛ نه فقط برای اسپانیا، بلکه برای همه مردم جهان.
دیدگاه تان را بنویسید