شورای امنیت بالاخره ماشه را چکاند!
فرجام مکانیسم ماشه؛ محموله عظیم تحریمهای جهانی با اسنپ بک به ایران ارسال می شود؟
بعد از کش و قوسهای فراوان و مذاکرات فرسایشی، عاقبت «ادامه لغو تحریمها رأی نیاورد و شورای امنیت تحریمها را برگرداند.
شایانیوز- در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵، شورای امنیت سازمان ملل پیشنویس قطعنامهای را که با هدف جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه و ادامه لغو تحریمها علیه ایران طراحی شده بود، رد کرد و بدین ترتیب، تحریمهای لغو شده از چارچوب برجام به طور خودکار بازگشتند. قرار بر این است که از روز شنبه 5 مهر سال جاری، 6 قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران مجدداً فعال شوند. این قطعنامه ها طبق توافق برجام، متوقف شده بودند.
این اقدام، ناگهانی به نظر رسید زیرا تا پیش از رأیگیری، کشورهای مدعی توافق و حتی برخی بازیگران منطقه انتظار داشتند که پیشنویس بتواند اکثریت لازم را کسب کند، اما نهایتاً تنها چهار کشور چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به آن رأی مثبت دادند و سایر کشورهای عضو، شامل ایالات متحده، اکثر کشورهای اروپایی و تعدادی از کشورها با رأی مخالف یا ممتنع، پیشنویس را ناکام گذاشتند. تحلیل دقیق رأیگیری نشان میدهد که کشورهای آسیایی و آفریقایی نظیر هند، اندونزی و برزیل با احتیاط عمل کردند و از اعلام رأی حمایت نکردند، عمدتاً به دلیل ملاحظات سیاسی، اقتصادی و ترس از گرفتار شدن در مناقشه بینالمللی، در حالی که کشورهای اروپایی به ویژه بریتانیا، فرانسه و آلمان، بر اساس ارزیابی نقضهای ایران از تعهدات هستهایاش و فشار اسرائیل و امریکا، «اسنپبک» را فعال کردند. ایالات متحده و اسرائیل نیز با همراهی اروپاییها به عنوان ضامن امنیت منطقهای، بر ضرورت بازگشت تحریمها تأکید کردند و موضع خود را «تنبیهی و پیشگیرانه» توصیف نمودند، اما اکثریت دیگر کشورها، از جمله برخی از اعضای عدم تعهد، ترجیح دادند از ورود مستقیم به این تضاد خودداری کنند و رأی ممتنع یا مخالف بدهند تا منافع تجاری و دیپلماتیک خود را حفظ کنند.
تحریمهای بازگشتی
بازگشت تحریمها از طریق «اسنپبک» دامنه وسیعی دارد:
1. تحریمهای هستهای: شامل محدودیت صادرات و واردات مواد هستهای، سانتریفیوژها و فناوریهای مرتبط با غنیسازی، و کنترل کامل بر صادرات و واردات تجهیزات مرتبط با برنامه هستهای ایران.
2. تحریمهای تسلیحاتی و موشکی: ممنوعیت صادرات و واردات سلاحهای متعارف و فناوری موشکی، محدودیت همکاریهای دفاعی و هوافضا.
ممنوعیت هرگونه فناوری نظامی قابل انتقال از کشورهای ثالث و اعمال محدودیتهای جدید برای خرید و فروش تجهیزات دفاعی و هوافضا.
3. تحریمهای مالی و بانکی: مسدود شدن داراییهای ایران در بانکهای بینالمللی، محدودیت تراکنشهای مالی بین المللی و ممنوعیت همکاریهای اقتصادی با شرکتها و بانکهای طرف قرارداد ایران.
4. تحریمهای نفتی و انرژی: محدودیت صادرات نفت خام و فرآوردههای نفتی و فناوریهای مرتبط با استخراج و توسعه میادین نفت و گاز.
5. تحریمهای غیرمستقیم: محدودیت در همکاریهای صنعتی و علمی با ایران، محدودیت دسترسی به فناوریهای حساس و پیشرفته.
بازگشت تحریمها و این محدودیتها به صورت دقیق و جزء به جزء، ایران را عملاً به وضعیت پیش از برجام باز میگرداند و انتظار میرود اثر مستقیم بر اقتصاد، تجارت خارجی و توان مالی دولت داشته باشد. و این یعنی مرگ اقتصادی که هم اکنون نیز فلج است؛ این یعنی تنگتر شدن دایره معیشت مردم.
تکلیف توافق قاهره و بازرسیهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی
پیش از رأیگیری، توافق قاهره میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، که توسط عباس عراقچی و رافائل گروسی امضا شده بود، به عنوان چارچوبی برای بازدید و بازرسی از تأسیسات هستهای ایران تعیین شده بود و هدف آن اطمینان از شفافیت و انطباق فعالیتها با استانداردهای بینالمللی بود. حال با فعال شدن مکانیسم ماشه، این توافق در وضعیت نامعلومی قرار گرفته است. ایران تاکنون اعلام کرده است که «درهای دیپلماسی باز است»، اما تهدید خروج از NPT و مخالفت با بازرسیهای گسترده، فضای نامطمئنی را ایجاد کرده است. تحلیل فنی و سیاسی نشان میدهد که اگر ایران به بازرسیها ادامه دهد، میتواند تا حدی مانع تشدید تحریمها و تنشهای بینالمللی شود، اما هرگونه کوتاه آمدن یا تغییر سیاست داخلی، به ویژه تحت فشار جناحهای تندرو، میتواند اجرای توافق قاهره را پیچیده و بیاثر کند.
آیا هنوز امکان بازگشت لغو تحریمها وجود دارد؟
با توجه به فعال شدن مکانیسم ماشه، بازگشت فوری «لغو تحریمها» تقریباً غیرممکن است؛ اما از آن جایی که نماینده فرانسه در شورای امنیت درنشست همان روز اعلام کرد که یک هفته تا روز رسمی بازگشت تحریمها باقی مانده و ایران این 7 روز را فرصت دارد تا همکاری کند، لذا دیپلماسی فعال هنوز میتواند زمان بخرد و زمینه را برای تعدیل تحریمها فراهم کند. سفر پزشکیان به نیویورک برای اجلاس سالانه سازمان ملل، فرصتی برای گفتوگو با مقامات اروپایی از جمله امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه و سایر اعضای شورای امنیت ایجاد میکند. با این حال، موفقیت این مذاکرات منوط به اقدامات ملموس ایران است؛ از جمله فراهم کردن دسترسی کامل بازرسان آژانس، محدود کردن برنامه غنیسازی اورانیوم و پایبندی به تعهدات هستهای. از منظر داخلی، اجرای چنین اقدامات دیپلماتیک نیازمند حمایت نسبی جناحهای میانهرو و مصالحه با تندروها است که هرگونه کوتاهی را به عنوان ضعف امنیت ملی تلقی میکنند و ممکن است با فشار سیاسی و رسانهای، روند مذاکره را مختل کنند. در عمل، تنها ترکیب دیپلماسی فعال، تضمین شفافیت هستهای و مدیریت موازنه داخلی سیاسی میتواند مسیر بازگشت لغو تحریمها یا به تعویق انداختن اجرای آنها را فراهم سازد.
در نهایت، فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران یک پیام روشن برای جامعه بینالمللی و تهران دارد: اصرار بر نقض تعهدات هستهای یا رفتار غیرشفاف، بازگشت تحریمها را تضمین میکند و راهحل جایگزین، تنها از مسیر دیپلماسی شفاف و اقدامات ملموس هستهای میگذرد. چشمانداز فوری نشان میدهد که ایران باید میان مصالحه با فشارهای بینالمللی و مدیریت موازنه داخلی میان جناحهای سیاسی مختلف، تصمیمات دشواری اتخاذ کند؛ تصمیماتی که نه تنها اقتصاد کشور بلکه جایگاه بینالمللی و ثبات سیاسی را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. در این میان، مذاکرات در سطح سازمان ملل، دیدار با مقامات اروپایی و اجرای توافقات با آژانس، کلید باز کردن گره تحریمها و جلوگیری از تشدید بحران اقتصادی و دیپلماتیک است، اما هیچ تضمینی برای موفقیت آنها بدون اقدام ملموس ایران و تعامل سازنده جناحهای داخلی وجود ندارد.
دیدگاه تان را بنویسید