آن سوی طبیعت وحشی، مارهایی که به اژدها طعنه زده‌اند!

شایانیوز- مارها از شگفت‌انگیزترین و اسرارآمیزترین خزندگان روی زمین‌اند؛ برخی از آن‌ها با جثه عظیم خود، ترس و حیرت را به دل هر بیننده‌ای می‌اندازند. برخلاف گونه‌های منقرض‌شده مانند تیتانوبوا که به تاریخ پیوسته‌اند، در دنیای امروز نیز گونه‌هایی از مارها وجود دارند که ابعاد و قدرت آن‌ها حیرت‌انگیز است. سه مورد از غول‌پیکرترین مارهای زنده جهان را با هم ببینیم. مارهایی که نه‌ تنها در مستندهای حیات‌وحش بلکه در بسیاری از افسانه‌ها و روایات محلی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند.

1. آناکوندای سبز (Green Anaconda - Eunectes murinus)

زیستگاه: جنگل‌های بارانی آمازون و مناطق باتلاقی آمریکای جنوبی

طول متوسط: ۵ تا ۶ متر؛ رکورد ثبت‌شده بالای ۹ متر

وزن: تا بیش از ۲۲۵ کیلوگرم

رژیم غذایی: پستانداران، پرندگان، خزندگان، حتی تمساح‌های کوچک

آناکوندا سبز بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین مار زنده در جهان است. این مار غیرسمی است و شکارش را با پیچیدن به دور بدن قربانی و قطع جریان خون و هوا خفه می‌کند. قدرت عضلات آناکوندا به قدری بالاست که می‌تواند حیوانی درشت‌اندام مانند گوزن یا خوک وحشی را نیز بلعیده و هضم کند. برخلاف تصور رایج، آناکونداها به ندرت انسان را هدف قرار می‌دهند، اما موارد نادری از حمله ثبت شده که بیشتر در شرایط دفاع از خود یا گرسنگی شدید بوده است.

2. پایتون مشبک (Reticulated Python - Malayopython reticulatus)

زیستگاه: جنوب شرقی آسیا، از اندونزی و فیلیپین تا هند و ویتنام

طول متوسط: ۴ تا ۷ متر؛ رکورد تا ۱۰ متر

وزن: حدود ۱۵۰ کیلوگرم

ویژگی خاص: طولانی‌ترین مار جهان

پایتون مشبک عنوان «طولانی‌ترین مار جهان» را به خود اختصاص داده است. این گونه در جنگل‌های گرمسیری و مناطق روستایی زندگی می‌کند و گاهی به سکونت‌گاه‌های انسانی نزدیک می‌شود. در چند مورد نادر، گزارش‌هایی از حمله این مار به انسان نیز منتشر شده، از جمله در اندونزی که دو مورد تأییدشده از بلع کامل انسان در دهه اخیر ثبت شده‌اند.

این مار نیز غیرسمی است و شکار خود را خفه می‌کند. پوست آن دارای نقش‌ونگارهای خاص و زیبایی است که باعث شده در بازار تجارت خزندگان بسیار مورد توجه قرار بگیرد، گرچه این تجارت تهدیدی برای بقا و زیستگاه این گونه است.

3. پایتون سنگی آفریقایی (African Rock Python - Python sebae)

زیستگاه: گسترده در مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی آفریقا

طول متوسط: ۳ تا ۵ متر؛ مواردی بالای ۶ متر نیز ثبت شده

وزن: حدود ۱۰۰ کیلوگرم

رژیم غذایی: پستانداران، پرندگان، حتی تمساح‌های کوچک

پایتون سنگی آفریقایی، یکی از تهاجمی‌ترین گونه‌های مار در جهان محسوب می‌شود. این گونه بسیار عضلانی و قدرتمند است و از معدود مارهایی است که سابقه حمله به انسان در اسناد علمی دارد. هرچند این موارد نادرند، اما نشان می‌دهد که این مار در صورت احساس تهدید می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

از ویژگی‌های جالب این گونه، مقاومت زیاد در برابر شرایط سخت زیستی و تطبیق‌پذیری بالاست. این مار در اسارت نیز رشد خوبی دارد و گاهی در باغ‌وحش‌ها نگهداری می‌شود، اما نگهداری آن برای افراد عادی اکیداً توصیه نمی‌شود.

سخن محققان

دانشمندان زیست‌شناسی و جانورشناسی سال‌هاست در تلاش‌اند بفهمند چرا برخی مارها به اندازه‌های غیرعادی می‌رسند. تحقیقات میدانی و ژنتیکی در جنگل‌های آمازون، سوماترا، آفریقا و حتی در آزمایشگاه‌ها انجام شده تا عوامل مؤثر در این رشد عجیب شناسایی شود.

یکی از فرضیه‌های اصلی، زیستگاه آبی و مرطوب این مارهاست. در محیط‌هایی مثل باتلاق‌های آمازون، وزن زیاد، محدودیت حرکتی ایجاد نمی‌کند و مار می‌تواند بدون محدودیت‌های جاذبه، رشد کند. به همین دلیل است که آناکونداهای سبز در این محیط‌های باتلاقی به وزن‌هایی تا ۲۲۵ کیلوگرم هم می‌رسند.

رژیم غذایی غنی و شکار فراوان در زیستگاه‌های استوایی یکی دیگر از دلایل کلیدی است. مارهایی که طعمه‌های درشت‌ مثل خوک، بز یا حتی تمساح‌های کوچک را شکار می‌کنند، پروتئین کافی برای رشد بیشتر دریافت می‌کنند.

از نظر ژنتیکی نیز بررسی DNA برخی از این مارها نشان داده که جهش‌های خاص در ژن‌های مرتبط با رشد و هضم غذا در آن‌ها فعال‌تر است. این ژن‌ها به مارها اجازه می‌دهند طعمه‌های بسیار بزرگ‌تر از قطر بدن‌شان را ببلعند و هضم کنند، امکانی که به‌تدریج باعث بزرگ‌تر شدن جثه نیز می‌شود.

تحقیقات همچنین نشان داده که مارهای ماده معمولاً بزرگ‌تر از نرها هستند؛ چون برای تخم‌گذاری و زنده‌زایی نیاز به ذخیره انرژی و چربی بیشتری دارند، که باعث رشد قابل توجه بدن‌شان می‌شود.

رابطه با انسان

بیشتر مارهای عظیم‌الجثه در صورت عدم تحریک، به انسان کاری ندارند. گرچه ممکن است برخی از آن‌ها به‌ندرت برای انسان خطرآفرین باشند، اما اغلب از تماس با انسان پرهیز می‌کنند و در طبیعت نقش بی‌بدیلی دارند. اکوسیستم‌های طبیعی به حضور آن‌ها وابسته‌اند و شکار بی‌رویه یا نابودی زیستگاه تهدید بزرگی برای بقا و تعادل طبیعت است. آنها نقشی حیاتی در کنترل جمعیت شکارچیان کوچک و حفظ زنجیره غذایی دارند. شناخت درست و علمی این مارها در حفاظت از آن‌ها اهمیت بسزایی دارد.