روزگاری بر روی زمین یک تا دو میلیون سال باران بارید!
باران یک تا دو میلیون ساله: راز بزرگ «رخداد بارانی کارنین» در ۲۳۲ میلیون سال پیش
حدود ۲۳۲ میلیون سال پیش، زمین وارد یکی از شگفتانگیزترین رویدادهای اقلیمی تاریخ خود شد و یک تا دو میلیون سال باران بارید.
شایانیوز- حدود ۲۳۲ میلیون سال پیش، در میانه دوره تریاس، زمین وارد یکی از شگفتانگیزترین رویدادهای اقلیمی تاریخ خود شد؛ دورهای که پژوهشگران آن را رخداد بارانی کارنین (Carnian Pluvial Event) مینامند. این دوره، که میان یک تا دو میلیون سال ادامه یافت، به معنای بارش مداوم و بیوقفه نبود، اما نشان دهنده دورهای است که بارندگی جهانی به طور بیسابقهای افزایش یافت و اقلیم خشک و بیابانی سیاره را دگرگون کرد.
این تغییر عظیم نه فقط بر آب و هوا، بلکه بر مسیر تکامل جانوران از جمله آغاز گسترش دایناسورها تأثیری تعیینکننده گذاشت.
سرآغاز داستان: فورانهای عظیم آتشفشانها و آغاز آشفتگی اقلیمی
مطالعات زمینشناسی نشان میدهد منشأ این رویداد، فورانهای گسترده آتشفشانی در منطقهای باستانی به نام Wrangellia Large Igneous Province بوده است؛ منطقهای که امروز بخشهایی از آلاسکا و کانادا را تشکیل میدهد. این فورانها حجم عظیمی از دیاکسید کربن، متان و بخار آب را وارد جو کردند و موجب گرمایش سریع جهانی شدند.
گرمایش زمین، تبخیر اقیانوسها را افزایش داد و سامانههای بارشی تقویت شد؛ روندی که به شکلگیری چرخهای طولانیمدت از بارندگیهای شدید انجامید.
رد پای باران در سنگها
زمینشناسان در نقاط مختلف جهان از آلپ و بریتانیا تا چین، آمریکای جنوبی و استرالیا نشانههای مشابهی یافتهاند:
تغییر رسوبات از سنگهای کربناتی خشکمنشأ به شیلها و ماسهسنگهای مرطوبمنشأ. این تغییر جهانی تأییدی است بر اینکه زمین وارد یک فاز مرطوب و بارانی گسترده شده بود.
چرا میگوییم «بارانی یک تا دو میلیون ساله»؟
عبارت «یک میلیون سال باران» اغراق شاعرانه نیست؛ بلکه توصیفی علمی از دورهای است که در آن میانگین بارندگی جهانی به طور چشمگیر افزایش یافت، اقلیم خشک پانگهآ به اقلیم مرطوب و جنگلی تبدیل شد، رودخانهها، مردابها و زیستبومهای آبی گسترش یافتند، الگوهای فصلی بارش پایدار و شدید شدند؛ به بیان دیگر، زمین وارد یک «ابرچرخه بارانی» شد که در مقیاس میلیون ساله پایدار ماند.
اثرات این باران: آغاز عصر دایناسورها
کاهش خزندگان قدیمی
تغییرات اقلیمی بسیاری از خزندگان اولیه که پیش از آن گروههای مسلط بودند را کاهش داد. گرما و رطوبت بالا زیستگاه سنتی آنها را دگرگون کرد.
گسترش سریع دایناسورها
در همین زمان، دایناسورها که پیش از این گروهی کوچک و حاشیهای بودند، ناگهان تنوع و گستردگی بیشتری یافتند.
افزایش پوشش گیاهی، ایجاد دشتهای مناسب و تغییر زیستبومها فرصتهای تازهای برای آنها فراهم کرد و به همین دلیل بسیاری از پژوهشگران این دوره را آغاز واقعی سلطه دایناسورها میدانند.
تغییرات اقیانوسی: یک انقلاب زیستی؛ اسیدی شدن و کم اکسیژنی
افزایش گازهای گلخانهای ناشی از فورانها باعث اسیدی شدن آب دریاها و کاهش اکسیژن شد؛ وضعیتی که بسیاری از گونههای دریایی را تحت فشار قرار داد.
ظهور حیات جدید
با وجود این فشار زیستمحیطی، برخی گروههای نوین از جمله پلانکتونهای مدرن و مرجانهای اولیه در همین دوره ظهور کردند و مسیر تکامل حیات دریایی را تغییر دادند.
علم چگونه این گذشته دور را بازسازی کرده است؟
ایزوتوپهای کربن
تغییرات شدید در نسبت ایزوتوپهای کربن در سنگها نشان میدهد چرخه کربن جهانی دستخوش تحول شده و مقادیر زیادی CO₂ وارد جو شده بود.
رسوبات جهانی
الگوی مشابه تغییرات رسوبی در چندین قاره، جهانی بودن رخداد را تأیید میکند.
تاریخگذاری دقیق
روش اورانیوم–سرب، سن لایههای مربوط به رخداد کارنین را تعیین کرده و دوره یک تا دو میلیونساله را تثبیت کرده است.
پیامی برای امروز: درسهایی از گذشته زمین
رخداد بارانی کارنین در عمل چند مورد کلیدی را اثبات کرد:
افزایش سریع گازهای گلخانهای میتواند اقلیم زمین را دگرگون کند.
تغییر اقلیم واکنشهای زنجیرهای و پیشبینیناپذیر دارد.
چنین دگرگونیهایی ممکن است اثراتی بلند مدت و گسترده داشته باشند.
بنابراین مطالعه این دوره باستانی میتواند به فهم بهتر پیامدهای تغییر اقلیم امروز کمک کند.
رخداد بارانی کارنین یکی از بزرگترین دگرگونیهای اقلیمی در تاریخ زمین بود و موجب تحولات بنیادین شد؛ از جمله:
افزایش بیسابقه بارندگی جهانی
تبدیل پانگهآ از خشکی به سرزمینی مرطوب و جنگلی
کاهش و نابودی بسیاری از جانوران اولیه
جهش و گسترش دایناسورها
تحول چرخههای دریایی و اکوسیستمها برای همیشه
رخداد بارانی کارنین تنها یک واقعه زمینشناسی در اعماق تاریخ نیست؛ بلکه آزمایشگاهی طبیعی است که نشان میدهد چگونه ورود ناگهانی گازهای گلخانهای به جو میتواند سامانه اقلیمی و زیستی زمین را با همه گستردگی و پیچیدگی آن در مقیاسی بسیار بزرگ دگرگون کند. امروز، در قرن بیست و یکم، بشر خود به عامل اصلی افزایش این گازها بدل شده است و دانستن اینکه در گذشته چه رخ داده، میتواند راهنمای ما باشد.
آیا این تغییرات به نفع زمین هستند یا به ضرر؟
برای پاسخ باید میان «زمین به عنوان سیاره» و «زمین به عنوان محل زندگی بشریت» تفکیک قائل شد.
الف) از منظر سیاره (Planetary View)
از نگاه زمینشناسی، زمین یک سیستم پویا و انعطافپذیر است. تغییر اقلیم، انقراضها، رشد زیستبومها و تحول چرخههای اقیانوسی، برای سیاره پدیدههایی طبیعی و تکرارشوندهاند. زمین در رخداد کارنین نیز توانست:
خود را با گرمایش شدید وفق دهد.
چرخه کربن را دوباره تنظیم کند.
زیستبومهای جدید و گونههای گیاهی و جانوری تازه ایجاد کند.
از این منظر، هیچ تغییر اقلیمی برای خود زمین «خطرناک» محسوب نمیشود؛ این سیاره در طول ۴.۵ میلیارد سال، دهها تغییر مشابه را پشت سر گذاشته است.
ب) از منظر حیات انسانی و ساختارهای تمدنی
اما از نگاه انسان، ماجرا متفاوت است.
تغییرات اقلیمی سریع به ویژه افزایش گازهای گلخانهای در کوتاه مدت معمولاً برای تمدنها مخرب است، زیرا:
امنیت غذایی را تهدید میکند.
بحران آب ایجاد میکند.
طوفانها و امواج گرمایی افزایش مییابند.
مهاجرتهای اقلیمی شکل میگیرد.
زیرساختها آسیب میبینند.
تنوع زیستی کاهش مییابد.
رخداد کارنین به صورت عملی و میدانی نشانگر این است که وقتی زمین به سرعت گرم میشود، زیستبومها دچار آشفتگی میگردند و گروههای زیستی مسلط جای خود را به گروههای جدید میدهند. برای انسانِ مدرن، چنین جابهجاییهایی میتواند به معنای از دست رفتن منابع حیاتی باشد.
بنابراین:
تغییرات اقلیمی ممکن است برای خود زمین «بیضرر» باشد، اما برای بشر و اکوسیستمهای وابسته به او بسیار خطرناک است.
دیدگاه تان را بنویسید