آن روی طبیعت وحشی؛ تولدی بدون پدر، این حیوانات بدون جفت‌گیری تولید مثل میکنند!
برخی حیوانات بدون جفت‌گیری، تولیدمثل میکنند و نمونه‌های سالم به دنیا می‌آورند.
شایانیوز- شاید باورش سخت باشد، اما در دنیای پیچیده و شگفت‌انگیز حیوانات، برخی گونه‌ها هستند که برای تولید مثل، به جنس نر نیازی ندارند. آن‌ها به روش خاصی به نام بکرزایی یا Parthenogenesis تولید مثل میکنند؛ یعنی ماده‌ها به تنهایی و بدون دخالت اسپرم، یک سلولِ تخم بارور شده تولید میکنند. این پدیده علمی بیشتر در حشرات، خزندگان و ماهی‌ها اتفاق می‌افتد. جالب‌تر اینکه پدیده بکرزایی در طبیعت گاهی کاملاً نرمال و بخشی از روند تولیدمثل یک گونه است و گاهی فقط در شرایط خاص، مانند عدم حضور نر، فعال می‌شود.
بکرزایی در طبیعت چگونه اتفاق می‌افتد؟
فرآیند بکرزایی، یک نوع تولید مثل غیرجنسی است که در آن سلول تخم بدون لقاح با اسپرم تولید می‌شود و تبدیل به جنین می‌گردد. برخلاف تولید مثل جنسی که به دو والد نیاز دارد، در بکرزایی فقط یک والد (ماده) وجود دارد. این اتفاق از نظر علمی با استفاده از مکانیسم‌هایی مثل دو برابر شدن کروموزوم‌های تخمک، فعال شدن خودبه‌خودی تخمک یا جایگزینی DNA نر با DNA ماده رخ می‌دهد. به زبان ساده‌تر، بدن ماده، خودش سلول تخمی تولید می‌کند که از لحاظ ژنتیکی، یک کپی از خودش است.
این روش در برخی گونه‌ها و در برخی شرایط، طبیعی و دائمی و بخشی از روند تولیدمثل یک گونه است و در برخی گونه‌های دیگر فقط در شرایط خاص مثل عدم حضور نر، رخ می‌دهد. بکرزایی در طبیعت، به ویژه در شرایطی که جفت‌گیری سخت یا غیرممکن است، یک ابزار تکاملی برای بقاست.
آیا پستانداران می‌توانند بکرزا باشند؟
پستانداران تنها گروه بزرگی از جانوران هستند که به طور طبیعی بکرزایی نمی‌کنند. دلیلش این است که مکانیسم رشد جنین در پستانداران به فرآیندی به نام «اثر نقش‌گذاری ژنومی» وابسته است، که به حضور ژن‌های پدر و مادر نیاز دارد. بدون وجود DNA نر، بسیاری از ژن‌ها فعال نمی‌شوند. البته در محیط‌های آزمایشگاهی، برخی دانشمندان توانسته‌اند با دستکاری ژنتیکی، رویان‌هایی از پستانداران را بدون دخالت نر تولید کنند، اما در طبیعت چنین چیزی مشاهده نشده است.
۴ حیوان شگفت‌انگیز که بکرزایی میکنند
۱. اژدهای کومودو
این مارمولک عظیم‌الجثه که بومی کشور اندونزی است، یکی از بزرگ‌ترین خزندگان زنده دنیاست. دانشمندان در سال ۲۰۰۶ به طور مستند کشف کردند که اژدهای کومودو می‌تواند بدون جفت‌گیری، تخم‌های بارور تولید کند. در باغ وحش لندن، یک کومودوی ماده بدون هیچ تماس با نر، چندین نوزاد به دنیا آورد! دلیلش هم به طور ژنتیکی در توانایی جایگزینی DNA اسپرم با نسخه‌ای از DNA خودش نهفته است.
۲. کوسه بامبو
کوسه‌ها معمولاً به تولید مثل جنسی وابسته‌اند، اما در سال‌های اخیر، مواردی از بکرزایی در کوسه بامبو ثبت شده است. در یکی از آکواریوم‌های ایتالیا، یک کوسه ماده، پس از سال‌ها انزوا از نرها، بچه‌ای به دنیا آورد. این اتفاق نه تنها دانشمندان را شگفت‌زده کرد، بلکه نشان داد که حتی در میان مهره‌داران پیشرفته‌تر دریایی، بکرزایی ممکن است راهی برای ادامه نسل در شرایط سخت باشد.
۳. مار بوآ
در سال ۲۰۱۰، یک مار بوآ ماده در آزمایشگاهی در ایالات متحده بدون حضور نر، بچه‌هایی به دنیا آورد که DNA آن‌ها هیچ اثری از نر نداشت. نکته جالب اینکه این بچه‌ها، نه تنها به طور کامل سالم بودند، بلکه برخی از آن‌ها دارای کروموزوم‌هایی خاص بودند که در تولید مثل جنسی اصلاً دیده نمی‌شوند.
۴. مورچه
در برخی گونه‌های مورچه، ملکه‌ها کاملاً از طریق بکرزایی تولید مثل میکنند. در گونه خاصی از مورچه‌های زنبوری، ملکه‌ها بدون نیاز به نرها، کل جمعیت را تولید میکنند. این سیستم، برای بقاء کلنی در مناطقی که تعداد نرها پایین است، بسیار مؤثر است. بکرزایی باعث می‌شود نسل بعدی، دقیقاً نسخه ژنتیکی مادر باشد و این باعث ثبات رفتاری در کلنی می‌شود.
چرا بکرزایی اهمیت دارد؟
در نگاه اول، بکرزایی شاید غیرطبیعی به نظر برسد، اما از دیدگاه زیست‌شناسی، یک شاهکار برای سازگاری با شرایط است. در شرایطی که جفت مناسب وجود ندارد یا محیط به شدت محدود شده، بکرزایی می‌تواند ابزار نجات‌بخش گونه‌ها باشد. البته این نوع تولید مثل، برخلاف روش جنسی، تنوع ژنتیکی کمتری ایجاد می‌کند، که می‌تواند در بلند مدت، مقاومت گونه را کاهش دهد. اما در کوتاه مدت، راهکاری بی‌نظیر برای بقا و عدم انقراض در سخت‌ترین شرایط است.
طبیعت همیشه راهی پیدا می‌کند
بکرزایی یک یادآوری جالب از این واقعیت است که در طبیعت، هیچ چیز غیرممکن نیست. وقتی شرایط سخت می‌شود، «حیات» راهی برای بقا پیدا می‌کند. حتی اگر این به معنای دور زدن قواعد زیستی و نرمال تولید مثل باشد.
دیدگاه تان را بنویسید