آتش بسی که بوی صلح پایدار نمی‌دهد
آتش بس یا آتش ساز؟ زیر پوست صلح نیم‌بند ایران و اسرائیل چه می‌گذرد
پس از آتش بس تحمیلی میان ایران و اسرائیل باید دید آیا صلح قطعی برقرار خواهد شد یا خیر. در این مطلب به پاسخ‌های احتمالی این دغدغه می‌پردازیم.
شایانیوز- پس از جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل و تجربه روزهایی پر التهاب، تقریباً همزمان با موج شدید حملات طرفین علیه یکدیگر و البته پس از تهاجم موشکی ایران به پایگاه امریکایی العدید در قطر، به ناگاه با میانجیگری امریکا آتش بس برقرار شد. جهان در شگفتی فرو رفت. خوب که نگاه کنیم می‌بینیم این آتش بس تحمیلی، فرصتی برای هر دو طرف است. اسرائیل نفسی تازه بکشد، سامانه‌های دفاعی و توانش در برابر حملات موشکی ایران را بازسازی کند و از امریکا تجهیزات بیشتری دریافت کند.
در این سوی میدان، ایران توان موشکی و دفاعی‌اش را سازماندهی کند، جبهه داخلی را آرام سازد و مذاکره‌هایش با چین را برای خرید جنگنده J‑10C پیش ببرد.
غافلگیری دو جانبه
ایران در ابتدای جنگ تحت حملات غافلگیرانه و گسترده‌ای قرار گرفت. ضربات زیادی متحمل شد. به خصوص در مورد تأسیسات و زیرساخت‌های اتمی و نظامی. ترور ناگهانی و دسته جمعی فرماندهان ارشد نظامی و دانشمندان هسته‌ای و البته جمعیت زیادی از غیرنظامیان. اما آنچه هیچ‌کس انتظارش را نداشت، پاسخ نظامی بی‌سابقه و بازدارنده ایران بود. تهران با استفاده از بیش از صدها موشک دقیق و صدها پهپاد نشان داد که ظرفیت بازدارندگی‌اش بسیار بالاتر از تخمین محاسباتی رژیم صهیونیستی است. محاسبات امنیتی تل‌آویو ناتمام و ناقص از آب درآمد؛ تل‌آویو برای مقابله با چنین پاسخی آماده نشده بود. کوبندگی حملات ایران، بیش از حد انتظار و فراتر از میزان ِ از پیش محاسبه شده بود. اسرائیل غافل‌گیر شد، امریکا شوکه شد و جلسات راهبردی برای تعیین نقشه ادامه جنگ برگزار شد.
آتش بس تحمیلی؛ فرصتی تاکتیکی برای «نفس‌گیری»، ورود به مرحله بعدی
پس از طی 12 روز پر تنش برای دو کشور و تمام منطقه، در واکنش به این غافلگیری پیش بینی نشده، اسرائیل که حالا در موضع ضعف لحظه‌ای قرار گرفته بود، با میانجیگری و در واقع چاره‌جویی آمریکا، یک آتش بس موقتی و تحمیلی را پذیرفت. این آتش بس نه یک آتش بس واقعی و پایدار، بلکه فرصتی است برای اسرائیل تا با خروج موقت از میدان درگیری، خودش را تجهیز کرده، هواپیما، سامانه‌های دفاعی، موشکی و اطلاعاتی‌اش را تقویت کند و برای رهایی از بحران نفس‌گیر، مرخصی بگیرد.
همزمان، ایران نیز پس از شوک اولیه جنگ، به مرحله بازسازی بازگشته و از آن موقع به صورت حساب شده و با استفاده از تجارب میدانی که طی 12 روز جنگ و درگیری به دست آورده، به دنبال تجهیز نیروی هوایی و تقویت توان دفاعی خود است.
بله، حقیقت این است که هر دو کشور در حال تجدید قوا و احیای توان نظامی خود هستند. اسرائیل با کمک بی وقفه آمریکا در حال دریافت جنگنده‌های F‑35 و F‑16، سامانه‌های راداری جدید و تقویت پدافند هوایی است. ایالات متحده با ارسال ناوهای کنترل‌کننده، موشک‌های پیشرفته و پهپادهای دقیق، در حال ترمیم شکاف نیروی هوایی تل‌آویو است تا توانی مناسب برای بازگشت به میدان داشته باشد.
ایران نیز مسلماً بیکار ننشسته و در حال بازسازی زیرساخت‌های موشکی‌اش است. مذاکرات نهایی برای خرید جنگنده J‑10C از چین جریان دارد. این هواپیمای چند منظوره با رادار AESA و توان حمل موشک‌های BVR، می‌تواند بدون نیاز به فناوری پنهان‌کاری، با قدرت‌های منطقه‌ای رقابت کند.
تقویت سیستم دفاعی هر دو کشور یعنی آماده‌سازی برای فصل دوم تقابل؟
با توجه به این تحرکات نظامی، آینده تا اطلاع ثانوی، مبهم اما مسلماً دور از صلح کامل است. این احتمال که هر دو طرف سهواً یا عمداً وارد مرحله دوم جنگ شدید شوند، به شدت بالا رفته است. تحلیلگران معتقدند این وضعیت که در آن اسرائیل در حال تقویت بازوهای هوافضا و ایران در حال بازسازی توان بازدارندگی موشکی و هوایی است، شبیه به تمرینات تاکتیکی برای قدرت‌نمایی آتی در میدان خواهد بود.
با توجه به این نکته که هر دو طرف خودشان را مهیای یک جنگ جدید می‌کنند، چنانچه فشار سیاسی، حملات غافلگیرانه مجدد یا شکست در مذاکرات و پافشاری ایران بر ادامه حق مسلم غنی‌سازی اورانیوم ادامه دار باشد، احتمال بروز فصل دوم جنگ شتاب‌زده بسیار واقع‌بینانه خواهد بود. اگرچه افزایش بودجه نظامی و تقویت سیستم دفاعی از برنامه‌های همیشگی و مستمر دولت‌هاست اما تحرکات نظامی معنادار طرفین و احیای پر سرعت توان تسلیحاتی و دفاعی آن هم بلافاصله پس از اعلام آتش بس، بوی ماجراجویی دو طرفه را می‌دهد.
حساب احتمالات مهندسی شده
فکت‌های ذکر شده مؤید این ادعاست که آتش بس فعلی، بیشتر به معنای فرصت تصمیم‌گیری و لابی‌های پشت پرده است تا صلح پایدار و اتمام جنگ. اما در این میان اظهارات دکتر ابراهیم متقی، پژوهشگر و کارشناس علوم سیاسی و استاد و رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در شبکه یک صدا و سیما، تقویت کننده این ظن است که از آتش بس تحمیل شده، بوی صلح قطعی به مشام نمی‌رسد.
در واقع می توان گفت هر دو طرف در تدارک حرکت نهایی هستند؛ آتش بس فعلی تنها گامی تاکتیکی برای بازآرایی صفوف جنگی و تهیه مقدمات مرحله بعدی محسوب می‌شود.
این به آن معناست که احتمال شروع جنگ جدید همچنان باقی است؛ مگر اینکه زمینه‌ای سیاسی یا امنیتی ضد جنگ به وجود آید که شرایط را به سمت جلوگیری از مواجهه دوم ببرد.
دیدگاه تان را بنویسید