دوئل دیپلماتیک ایران و آمریکا بر سر کرونا

ه موازات شیوع ویروس جدید کرونا در ایران و آمریکا، دیپلمات‌های ارشد این دو کشور درگیر یک نبرد دیپلماتیک برای رفع تحریم‌های کاخ سفید علیه ایران شده اند. نبردی که به رغم دست برتر اخلاقی ایران در آن، بعید است که به رفع تحریم‌ها منجر شود.

فشار جهانی بر آمریکا برای رفع یا کاهش تحریم‌ها علیه ایران به خاطر شیوع ویروس کرونا در حال شدت گرفتن است. دیپلمات‌ها، خبرنگاران، تحلیلگران و رسانه‌های مهم بین المللی به کارزار رفع تحریم‌های ایران پیوسته اند. این کارزار از سوی دستگاه دیپلماسی ایران به راه افتاد.

با اعلام رسمی ورود کرونا به ایران، وزارت امور خارجه این کشور کارزار دیپلماتیک گسترده‌ای برای تحت فشار قرار دادن آمریکا جهت رفع تحریم‌ها به راه انداخت که هنوز ادامه دارد. سفرای ایران در بسیاری از کشورها، این کارزار را جلو می‌برند. همچنین دستگاه دیپلماسی ایران بار‌ها در نامه‌های گوناگون به نهاد‌های بین المللی و سایر کشورها، اعلام کرده که تحریم‌های آمریکا مانع از مبارزه موثر ایران با ویروس کرونا می‌شود و در نتیجه، تحریم‌های یادشده نوعی «تروریسم سلامت» هستند که جان «بی‌گناهان» را هدف قرار می‌دهند.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به همراه سفرای این کشور در جهان، یکصدا می‌گویند تحریم‌ها مانع مقابله موثر ایران با ویروس جدید کرونا، معروف به کووید-۱۹، شده اند. ظریف چندی پیش در توئیتی نوشت: «تحریم‌های غیرقانونی ایالات متحده، منابع اقتصادی ایران را محدود کرده و به توان مبارزه با کووید۱۹ آسیب می‌زند. تحریم‌ها به معنای واقعی کلمه، بی‌گناهان را می‌کشد. رعایت تحریم‌ها غیراخلاقی است و هرگز کسی را از خشم آتی ایالات متحده در امان نگاه نداشته است. به کارزار روزافزون جهانی در عدم رعایت تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران بپیوندید.»

همچنین دستگاه دیپلماسی ایران می‌گوید حالا تحریم‌های آمریکا سلامت جهانی را تهدید می‌کنند. مجید تخت روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل، اخیرا طی یادداشتی در روزنامه آمریکایی «یو اس‌ای تودی» نوشت که استمرار تحریم‌های آمریکا نه تنها سلامت مردم ایران را تهدید می‌کند بلکه سایر ملت‌ها را هم گرفتار خواهد کرد.

کارزار وزارت خارجه ایران توانست از نظر جلب همدردی، تاثیراتی بر برخی محافل سیاسی و رسانه‌ای آمریکا بگذارد. هر چند که هنوز عملا هیچ تحریمی رفع نشده است. دو روزنامه واشنگتن پست و نیویورک تایمز، هر دو طی یادداشت‌هایی خواستار رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران شدند.

نیویورک تایمز با اشاره به تحریم‌های اخیر وزارت خزانه داری آمریکا علیه شرکت‌هایی که در حوزه محصولات پتروشیمی با ایران دادوستد داشتند، نوشت به هر حال اضافه کردن تحریم ها، آن هم در حالی که ایران دچار مشکلاتی شده، از نظر اخلاقی اشتباه است و فجیع به نظر می‌رسد. فراتر از این، نیویورک تایمز معتقد است که رفع تحریم‌های ایران در این شرایط بحرانی، از نظر دیپلماسی هم می‌تواند اقدام معقولی باشد و ممکن است به دولت ترامپ در رسیدن به اهدافش در مقابل ایران واقعا کمک کند. چرا که کمک به ایران در ماجرای کرونا می‌تواند زمینه ساز کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن و حتی گفتگو درباره برنامه هسته‌ای ایران باشد.

روزنامه واشنگتن پست هم تقریبا دیدگاه مشابهی را بیان کرد. به گفته این روزنامه، مردم ایران و سایر کشور‌ها آمریکا را به خاطر اینکه باعث شده مقابله با کرونا در ایران سخت‌تر بشود، سرزنش می‌کنند.

علاوه بر رسانه ها، برخی محافل سیاسی نیز از آمریکا می‌خواهند که تحریم‌های ایران را به خاطر کرونا رفع کنند. اخیرا روزنامه گاردین طی گزارشی مدعی که بریتانیا به طور خصوصی به آمریکا جهت رفع تحریم‌های ایران فشار می‌آورد. همچنین، در داخل آمریکا برخی سناتور‌ها مانند برنی سندرز خواستار رفع تحریم‌ها شدند.

اما علیرغم این فشارها، دولت آمریکا به هیچ وجه تمایلی به آتش بس بهداشتی با ایران نشان نداده است. در مقابل، حتی بر تحریم‌ها اضافه کرده و از سایر کشور‌ها خواسته است که به تحریم‌ها ملحق شوند. دقیقا در حالی که نیویورک تایمز و واشنگتن پست برای رفع تحریم‌ها ایران سرمقاله منتشر می‌کردند، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، طی تماسی با وزرای خارجه کشور‌های عضو «گروه هفت» خواستار ملحق شدن آن‌ها به کارزار فشار حداکثری علیه ایران شد.

از این رو، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، که کارزار دیپلماتیک ضدتحریمی را جلو می‌برد، انتقادات تندی را متوجه پمپئو کرد. وی در توئیتی نوشت: «حتی یک همه‌گیری جهانی هم انتشار پروپاگاندای سطحی و درجه سه توسط پومپئو وزیر امور خارجه ایالات متحده را متوقف نخواهد کرد. جای سوال است که وی وزیر امور خارجه است یا وزیر نفرت‌پراکنی؟! او هر چقدر هم یاوه سرایی کند، نمی‌تواند بر ننگ جنگ‌طلبی، تروریسم اقتصادی، کشتن بی‌گناهان و مانع‌تراشی در برابر مبارزه جهانی با شیوع ویروس جدید کرونا سرپوش بگذارد.»

پیش تر ظریف، پمپئو را «دلقک» توصیف کرده بود.

اما با وجود تلاش‌های دیپلماتیک فشرده وزارت خارجه ایران برای، چشم اندازی برای رفع تحریم‌ها به خاطر کرونا دیده نمی‌شود. خود ظریف گفته است آمریکا گوش شنوایی ندارد و تنها راه چاره سرپیچی کشور‌ها از تحریم‌های آمریکاست. دولت آمریکا برای طراحی و اجرای تحریم‌های فعلی ایران تلاش‌های زیادی انجام داد و هزینه‌های فراوانی متحمل شد.

بنابراین، بعید است که به خاطر یک مسئله انسان دوستانه، از این تلاش‌ها و هزینه‌ها صرفنظر کند. خصوصا که تاریخ نشان می‌دهد آمریکا به خاطر مسائل بشردوستانه تحریم‌ها علیه کشور‌های دیگر را رفع نمی‌کند. تحریم‌های بین المللی علیه عراق بعد از حمله به کویت، جان صد‌ها هزار کودک عراقی را گرفت، ولی آمریکا این تحریم‌ها را ادامه داد. وقتی که از مادلین آلبرایت، وزیر خارجه اسبق آمریکا، درباره مرگ نیم میلیون کودک عراقی در اثر تحریم‌ها پرسیده شد، آلبرایت در پاسخ گفت: «این امر، ارزشش را داشت.»

کارزار وزارت خارجه ایران، دست برتر اخلاقی ایران را نشان داد، اما نکات دیگری را هم معلوم کرد: از جمله اینکه سایر کشور‌های بزرگ ممکن است با ایران همدردی کنند، اما هیچکدام از این کشورها، فراتر از حرف، کاری برای رفع تحریم‌های ایران انجام نمی‌دهند. روسیه و چین، دو عضو دائم شورای امنیت هستند و می‌توانستند با محوریت کرونا، حداقل خواستار جلسه‌ای برای رفع تحریم‌های ایران در شورای امنیت شوند، اما این کار را نکردند. چین، که منشأ ویروس جدید کروناست، به همدردی دیپلماتیک و ارسال کمک‌های پزشکی اکتفا کرد. روسیه نیز موضع مشابهی داشت. امری که باعث شد کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، با ادبیاتی گلایه مندانه، از روسیه بخواهد نقش فعال تری در فشار آوردن به آمریکا ایفا کند. وی طی گفتگویی با نشریه اکسپرت روسیه گفت: «از دولت دوست روسیه انتظار داریم، فعال‌تر عمل کرده و در شورای امنیت به همراه دیگر اعضا بر آمریکا فشار وارد کند تا از تحریم‌ها علیه ایران به خصوص درشرایط کنونی دست بردارد.»