صلاح الدین ایوبی و فتح پر حاشیه بیت المقدس
بیت المقدس رو که امروز سرش دعواست چه کسی برای آخرین بار فتح کرد؟
صلاح الدین ایوبی شخصیت تاریخسازی است و در تاریخ فلسطین و فتح بیت المقدس نیز نقش به سزایی دارد.
شایانیوز- بیتالمقدس، شهری که سه دین بزرگ جهان – اسلام، مسیحیت و یهودیت – آن را مقدس میدانند، در طول تاریخ بارها میان امپراتوریها و حکمرانان مختلف دست به دست شده است. تاریخ این شهر کهن، بازتاب دهنده منازعات مذهبی، سیاسی و فرهنگی گستردهای است و هر دوره حکمرانی، اثرات عمیقی بر بافت جمعیتی و ساختارهای مذهبی و اقتصادی آن گذاشته است. حتی قبل از قرن دوازدهم میلادی، بیتالمقدس شاهد فتحها و بازپسگیریهای متعدد بود؛ از فتح آن توسط سلسله هخامنشیان و سلوکیان، تا دوران روم و بیزانس، و سپس فتح مسلمانان در سال ۶۳۷ میلادی توسط خلیفه راشد عمر بن خطاب، که آغاز دوره حاکمیت مسلمانان در این شهر را رقم زد. در آن دوران، ساختارهای مذهبی و فرهنگی شهر تا حد زیادی بر پایه همزیستی نسبی مذاهب شکل گرفت، هرچند همچنان تنشهای سیاسی و محلی پابرجا بود.
زمینه تاریخی قبل از فتح توسط صلاح الدین
در اواخر قرن دوازدهم میلادی، بیتالمقدس در تصرف صلیبیون بود که از سال ۱۰۹۹ میلادی پس از اولین جنگ صلیبی بر این شهر حاکم شده بودند. حضور صلیبیها با سیاستهای محدود کننده مذهبی و سرکوب مسلمانان و یهودیان همراه بود و منطقه با بحران سیاسی و اقتصادی شدیدی مواجه شده بود. در این شرایط، نواحی مسلمان در سوریه، مصر و عراق تحت فرمانروایی سلسلههای مختلف بودند و نیاز به یک رهبری متحد و قدرتمند برای مقابله با تهدید صلیبیون حس میشد. صلاحالدین ایوبی، که در ابتدا والی مصر بود و بعدها توانست مناطق وسیعی از شام و سرزمینهای فلسطینی را تحت کنترل خود درآورد، با دیدگاهی بلندمدت و استراتژیک توانست اتحاد میان ایالات مسلمان را تقویت کند و مقدمات بازپسگیری بیتالمقدس را فراهم کند.
فتح توسط صلاحالدین
در سال ۱۱۸۷ میلادی، صلاحالدین ایوبی ارتشی مجهز و منسجم از مسلمانان گردآوری کرد و پس از نبردی سرنوشتساز در حطین، که طی آن ارتش صلیبی شکست سختی خورد، مسیر برای فتح بیتالمقدس هموار شد. محاصره شهر توسط ارتش ایوبیان آغاز شد و پس از چند هفته مقاومت، بدون خونریزی گسترده شهر تسلیم شد. این نکته از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا برخلاف بسیاری از فتوحات جنگهای صلیبی، صلاحالدین با سیاستی انسانی و اخلاقی با مردم شهر برخورد کرد: ساکنان مسیحی و یهودی اجازه یافتند یا با آزادی خارج شوند یا در مقابل پرداخت جزیه آزاد بمانند، و کلیساها و مکانهای مذهبی تخریب نشدند. این رویکرد نه تنها وجهه اخلاقی صلاحالدین را تقویت کرد، بلکه الگویی از رهبری اسلامی مبتنی بر عدالت و احترام به حقوق بشر در آن دوران ارائه داد.
پیامدهای فتح
فتح بیتالمقدس توسط صلاحالدین ایوبی تأثیرات ژئوپلیتیک و فرهنگی گستردهای داشت. از یک سو، مشروعیت رهبری او در جهان اسلام تثبیت شد و نشان داد که اتحاد مسلمانان میتواند تهدید خارجی را دفع کند؛ از سوی دیگر، در غرب، این واقعه انگیزهای برای آغاز جنگهای صلیبی جدید شد و تأثیرات آن تا قرون بعدی احساس شد. علاوه بر این، رفتار انسانی او در قبال غیرنظامیان موجب شد تا چهرهای متمدن و عادل از فرماندهان مسلمان در تاریخ جهانی ثبت شود، چهرهای که نه تنها یک فاتح نظامی، بلکه الگویی برای رهبری اخلاقی در شرایط بحران بود.
دورههای بعدی و تحولات
پس از فتح بیتالمقدس توسط صلاحالدین ایوبی، این شهر تحت حاکمیت مسلمانان باقی ماند. با این حال، در قرون بعدی، بیتالمقدس بارها میان مسلمانان و مسیحیان دست به دست شد. در دورههای مختلف، این شهر تحت حاکمیت سلسلههای مختلف اسلامی، از جمله ممالیک و عثمانیها، قرار گرفت. در دوران عثمانی، که از قرن شانزدهم میلادی آغاز شد، بیتالمقدس به مدت چهار قرن تحت حاکمیت عثمانیها بود و در این مدت، شهر از توسعه و بازسازیهای گستردهای برخوردار شد.
در قرن بیستم میلادی، با فروپاشی امپراتوری عثمانی و پایان جنگ جهانی اول، کنترل بیتالمقدس به بریتانیا منتقل شد. در سال ۱۹۴۸ میلادی، با اعلام استقلال اسرائیل و جنگهای متعاقب آن، بیتالمقدس به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. بخش شرقی که شامل بخش قدیمی شهر و مکانهای مذهبی مهم است، تحت کنترل اردن قرار گرفت، در حالی که بخش غربی تحت کنترل اسرائیل بود.
در جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ میلادی، اسرائیل کنترل کامل بیتالمقدس را در دست گرفت و آن را به عنوان پایتخت خود اعلام کرد. این اقدام با مخالفت گسترده جامعه بینالمللی مواجه شد و بسیاری از کشورها این تصمیم را به رسمیت نشناختند.
در سالهای اخیر، وضعیت بیتالمقدس همچنان یکی از مسائل اصلی و حساس در منازعات اسرائیل و فلسطین باقی مانده است. این شهر همچنان برای مسلمانان، مسیحیان و یهودیان اهمیت مذهبی و تاریخی فراوانی دارد و هرگونه تغییر در وضعیت آن، واکنشهای گستردهای را در سطح جهانی به دنبال دارد.
فتح بیتالمقدس توسط صلاحالدین ایوبی در سال ۱۱۸۷ میلادی نقطه عطفی در تاریخ این شهر و جهان اسلام بود. این واقعه علاوه بر آنکه نشان دهنده توان نظامی و استراتژیک صلاحالدین بود، همچنین الگویی از رهبری اخلاقی و انسانی در مواجهه با دشمنان ارائه داد. با این حال، تحولات بعدی نشان داد که بیتالمقدس همچنان شهری با اهمیت جهانی است که در طول تاریخ، بارها میان قدرتهای مختلف دست به دست شده اما امروز، اگر بگذارند، این شهر همچنان میتواند نماد همزیستی ادیان و فرهنگها باشد و اگر نگذارند، کانون منازعات سیاسی و مذهبی!
همه چیز به نسل آینده بستگی دارد؛ قدرت تعیین سرنوشت در دست آنهاست....
دیدگاه تان را بنویسید