پارکینسون، از علائم و مراحل بیماری تا رژیم غذایی

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده محسوب می­شود که اولین تظاهرات آن اختلالات حرکتی است. هماهنگی حرکات عضلات بدن تحت تاثیر ماده­ای بنام دوپامین است که توسط سلول­ های مغزی تولید می ­شود. در این بیماری نورولوژیک سلول­ هایی در مغز که وظیفه‌­ی ساخت این ماده را دارند از بین می­ روند و سطح دوپامین به شدت کاهش پیدا می ­کند. همین امر کافی است تا تظاهرات بالینی این بیماری آشکار شود. دوپامین پیام های عصبی را از مغز میانی به بخش دیگری از مغز می­برد. این پیام ها به حرکت بدن تعادل می بخشند. وقتی سلول های ترشح کننده دوپامین می­ میرند، مراکز کنترل کننده حرکات بدن نامنظم کار می­ کنند.

در حال حاضر هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد و با افزایش سن به یک بیماری مزمن در فرد تبدیل می شود. هر ساله پانصد هزار مورد جدید در آمریکا برای این بیماری به ثبت می­ رسد.

بعد از بیماری آلزایمر، پارکینسون شایع ترین بیماری مخرب اعصاب به حساب می آید.

علائم بیماری پارکینسون چیست؟

پارکینسون بر اساس دو علامت یا بیشتر از چهار علامت اصلی بیماری مشخص می­ شود.

• ارتعاش و لرزش دست و پا در حالت استراحت
• کندی حرکات
• سختی و خشک شدن دست و پا و بدن
• نداشتن تعادل

این­ ها علامت ­های اصلی را تشکیل می­دهند. سایر علائم پارکینسون شامل موارد زیر است:

• اختلال بلع
•  تغییرات صدا
• قامت خمیده
• یبوست
• سفتی حرکت بازو و زانوها

توانایی ذهنی تا مراحل پیشرفته بدون تغییر میماند و در مراحل پیشرفته به آهستگی کاهش می یابد.

ازدست دادن حس بویایی پیش نشانگر این بیماری است، به گونه ای که از دست دادن حس بویایی را اولین علایم بالینی بیماری پارکینسون می ­شناسند.

در مراحل اولیه بیماری، ارتعاش اندام ملایم و معمولا در یک طرف بدن وجود دارد و احتیاجی نیز به درمان ندارد اما با پیشرفت بیماری، فردی که دست لرزان خود را در جیب یا پشت خود پنهان می کند یا چیزی را برای کنترل ارتعاش مدام در دست می گیرد، دیگر قادر به پنهان کردن لرزشهای شدید اندام به ویژه به هنگامی که می خواهد تمرکز بیشتری به خود دهد نیست.

لرزش معمولا بیش از هر محدودیتی تاثیر منفی بر روان بیمار دارد. کم کم تکه کردن غذا ، لباس پوشیدن، اصلاح و استحمام وقت زیادی از بیمار میگیرد حرکات بیمار مثل نشستن و برخاستن از صندلی و راه رفتن او آهسته می ­شود و بیمار حالت قوز پیدا میکند، صدای او یکنواخت و نگاه او خیره و بدون احساس می­ شود.

پارکینسون به چه دلایلی رخ می­دهد؟

دیلی بروز این بیماری هنوز به طور واضح مشخص نیست. اما متخصصان ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی را در بروز این بیماری عصبی دخیل می­ دانند.

همانطور که گفته شد کاهش سطح دوپامین و نوراپی­ نفرین با ایجاد این بیماری مرتبط است. اما مشخص شده است که تجمعات پروتئین­ های غیر معمول در مغز نیز می­تواند عاملی بر ایجاد بیماری پارکینسون باشد.

در گروه­ های زیر بیشترین نرخ ابتلا به پارکینسون گزارش شده است:

• جنسیت: مردان درصد بیشتری از مبتلایان را شامل می­شوند و طبق گزارشات میزان بروز پارکینسون در مردان یک و نیم برابر زنان است.
• نژاد: سفید پوستان بیشتر از سایر نژادها از جمله آسیایی­ها و آفریقایی­ها به پارکینسون مبتلا می شوند.
• سن: این بیماری اغلب در سنین 50 تا 60 سالگی ایجاد می­شود و در 5 درصد از موارد در سنین کمتر از 40 گزارش شده است.
• سابقه­ خانوادگی: اگر در بین نزدیکان خود فردی مبتلا به این بیماری است، خطر ایجاد آن برای شما نیز بیشتر وجود دارد.
• سموم: قرار گیری در معرض سموم، احتمال ابتلا به پارکینسون را افرایش می­دهد.
• آسیب به سر: افرادی که دچار صدمات به ناحیه سر هستند بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

مراحل بیماری پارکینسون:

این بیماری معمولا در 5 مرحله بر اساس تظاهرات بالینی گزارش می­شود. این طبقه بندی به پزشک فرصت می دهد که متناسب با هر مرحله درمان را پیش بگیرد.

• مرحله اول:

این مرحله، خفیف ترین شکل بیماری است و ممکن است فرد هنوز دچار علائم قابل توجهی نباشد که در زندگی وی اختلال ایجاد کند. در این مرحله اگر علائمی هم وجود داشته باشد معمولا در یک سمت بدن تظاهر پیدا می کند.

• مرحله دوم:

پیشرفت از مرحله 1 به مرحله 2 می­ تواند ماه ها یا حتی سالها طول بکشد. تجربه هر فرد از این مرحله متفاوت خواهد بود.

این مرحله با علائمی مانند موارد زیر شناسایی می ­شود:

• سفتی عضلات
• لرزش خفیف
• تغییر در حالات چهره

سفتی عضلانی می تواند انجام کارهای روزمره را سخت کند. این علائم ممکن است در هر دو سمت بدن ایجاد شوند. با این حال، در این مرحله، بعید به نظر می رسد مشکلات تعادل را تجربه کنید.

• مرحله سوم:

در این مرحله، علائم به نقطه عطفی می­ رسند. اگرچه بعید به نظر می ­رسد علائم جدید را تجربه کنید، اما علائم قبلی شدت بیشتری می­ گیرند. همچنین ممکن است در کارهای روزانه شما اختلال ایجاد کنند.

• مرحله چهارم:

پیشرفت از مرحله 3 به مرحله 4 باعث ایجاد تغییرات چشمگیر می ­شود. در این مرحله، برای ایستادن بدون واکر یا وسیله کمکی با مشکل بزرگی روبرو خواهید شد. واکنش­ها و حرکات عضلات نیز به میزان قابل توجهی کند می ­شوند. تنها بودن در این مرحله می­تواند ناامن و احتمالاً خطرناک باشد.

• مرحله پنچم:

در این مرحله پیشرفته ترین علائم تشدید می­ شود و همین امر لزوم کمک ­های بیشتر برای فرد مبتلا را ضروری میسازد. ایستادن، اگر غیرممکن نباشد، دشوار خواهد بود و فرد به ویلچر نیاز خواهد داشت.

همچنین ، در این مرحله ، افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است سردرگمی و توهم را تجربه کنند.

تشخیص بیماری پارکینسون:

هیچ آزمون تشخیصی برای اثبات بیماری پارکینسون وجود ندارد. تشخیص بیماری معمولاً مبتنی بر معاینه فیزیکی است. بررسی­ های پزشکی برای رد سایر اختلالات ممکن است توصیه گردد.

آزمایشات تصویربرداری مانند اسکن CAT یا MRI ممکن است برای رد شرایط دیگر استفاده شود. همچنین ممکن است از اسکن انتقال دهنده دوپامین (DAT) استفاده شود. در حالی که این آزمایشات، ابتلای قطعی به پارکینسون را تایید نمی ­کند اما می­ توانند به رد شرایط دیگر کمک کرده و راه را برای تشخیص پزشک هموار کند.

 اصول کلی مراقبت از بیماران مبتلا به پارکینسون عبارتند از:

• درمان فیزیکی، امیدوارکردن و اطمینان دادن به بیماران، و درمان بیماری های همراه نظیر افسردگی
• روان درمانی یا مشاوره جهت کمک به کاهش افسردگی
• کار درمانی و گفتار درمانی ممکن است توصیه گردد.
• استفاده مکرر از حمام گرم و ماساژ دادن جهت پیشگیری از ایجاد سفتی عضلانی
• استفاده از ریش تراش برقی جهت اصلاح بجای تیغ
•  استفاده از کفشهای بدون بند، نظیر کفشهای راحتی، کفشهای زیپدار یا کفشهای چسبی
• محیط منزل را طوری طراحی کنید که از افتادن و آسیب دیدگی جلوگیری شود.
• محدودیتهای تدریجی بیماری ممکن است باعث عاجز شدن بیمار گردد. برای یافتن راههایی جهت حفظ عملکرد و کارآیی خود از مشاوره تخصصی و اعضای خانواده کمک  بگیرد.

   

پارکینسون درمان دارد؟ 

درمان بیماری پارکینسون براساس جایگزینی دوپامین در مغز که در این بیماری کاهش می یابد، صورت می پذیرد. استراحت کافی ، ورزش و یک رژیم متعادل مهم است. گفتاردرمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز می توانند به بهبود ارتباط و مراقبت از خود کمک کنند.

درمان ­های دارویی:

تقریباً در همه موارد ، داروها برای کنترل علائم مختلف سلامت جسمی و روحی مرتبط با بیماری مورد نیاز خواهند بود. به اکثر بیماران دچار پارکینسون دارویی به نام لوودوپا  (Levodopa)داده می­شود. اما از داروهای دیگر همانند تقلید کننده‌­های دوپامین، داروهای آنتی کولینرژیک و آمانتادین نیز استفاده می­ گردد.

فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی می توانند در مراحلی از درمان مورد استفاده قرار بگیرند اما هیچکدام نمی توانند جای درمان دارویی را بگیرند.

هدف از درمان با این روشها فعال نگه داشتن بدن و اجازه دادن به بیمار به انجام کارهای روزمره‌­اش می­باشد.

فیزیوتراپی:

 فیزیوتراپی دارای منافع ویژه ای برای بعضی از مشکلات این بیماران می باشد. همچنین می تواند در تقویت روحیه بیمار و در قانع کردن اینکه یک کار فعالانه جام می­ دهد و اینکه فرد در درمان خودش نقش مهمی بازی می­کند، اثرات مفیدی داشته باشد.

تمرینات ورزشی:

انجام فعالیتها و حرکات ورزشی از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا مفصل­ها و عضلات حرکت نموده، سفتی عضلات بیمار کم شده و وضعیت بدنی او بهتر می­شود. راه رفتن یکی از مهمترین و با ارزش ترین تمرینات ورزشی می باشد. در هنگام راه رفتن باید سعی نمود که پشت را صاف نگه داشت، شانه ها به عقب بروند و سر راست نگه داشته شود. واضح است که باید بیمار از راه رفتن روی زمین ناهموار، برفی و خیس اجتناب نماید.

گفتار درمانی:

بسیاری از بیماران از اینکه نحوه صحبت کردنشان فرق کرده است نا امید و خجالت زده می­شوند. به تدریج متوجه می شوید که صحبت های بیمار آرام و آهسته شده و قادر به بلند صحبت کردن نمی باشد و شما مدام باید از او بخواهید که حرفش راتکرار کند یا بلندتر صحبت کند. جلمات وی ممکن است بصورت بریده بریده و با شک گفته شوند و هیچ گونه تغییری در زیر و بمی شدت صداها ایجاد نشود.

یک متخصص گفتاردرمانی می تواند با انجام آموزشهایی در صحبت کردن تا حد زیادی به بیمار کمک کند تا ارتباط کلامی آسانتر برقرار کند.

بهترین رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به پارکینسون چیست؟

بسیاری از بیماران مبتلا به پارکینسون دچار کاهش وزن می شوند­، زیرا کم اشتها بوده و غذای کمتری مصرف می­کنند. این بیماران باید از یک رژیم غذایی که حاوی تمام نیازهای غذایی آنها باشد استفاده نمایند. خوردن میوه ها و سبزیهای تازه باعث می شود که فیبر موجود در آنها از بروز یبوست در این بیماران جلوگیری نماید.

بعضی از بیمارانی که از داروهای لوودوپا استفاده می کنند متوجه می شوند که خوردن پروتئین­ها می­تواند با اثر این دارو تداخل نماید. محدود کردن مصرف پروتئین­ها و یا عدم مصرف همزمان داروها باغذاها می تواند به برطرف شدن این مشکل کمک نماید. برای اینکه دارو به خوبی اثر نماید باید آن را قبل از غذا و با معده خالی مصرف نمود.

برای بیمارانی که مشکل بلع دارند، استفاده از یک رژیم غذایی که حاوی غذاهای نرم می­باشد مفید خواهد بود. مصرف مقادیر زیاد مایعات در طی روز اهمیت زیادی دارد زیرا باعث می شود که بیمار دچار بی آبی نشود و از بروز یبوست نیز جلوگیری می­کند.

اگر خود و یا یکی از اعضای خانواده شما به این بیماری مبتلا است، مصرف مواد غذایی زیر را در رژیم روزانه خود در نظر بگیرید:

آنتی اکسیدان­­ها:

 غذاهای سرشار از این مواد ممکن است به جلوگیری از استرس اکسیداتیو و آسیب به مغز کمک کنند. غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان شامل آجیل، انواع توت ها و سبزیجات هستند.

باقلا:

این خوراکی همانند داروی لوودوپا مورد استفاده برای این بیماران، سرشار از دوپامین است.

امگا3:

این چربی­های سالم در سالمون، دانه کتان و برخی از لوبیا­ ها ممکن است به محافظت از مغز شما در برابر صدمه کمک کنند.

از مصرف لبنیات و چربی اشباع شده خودداری کنید. این گروه های غذایی ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش داده یا پیشرفت آنها را سرعت ببخشند.

Reference: Healthline