رادیوتراپی چه تفاوتی با شیمی درمانی دارد؟

سرطان جزو بیماری های شایع می باشد که در نتیجه ی تقسیم غیر طبیعی سلول های بدن ایجاد می شود. برای درمان سرطان از روش هایی نظیر شیمی درمانی، جراحی هورمون درمانی، پرتودرمانی و ... استفاده می شود. در حال حاضر رادیوتراپی جزو روش های درمانی کارآمد  برای بهبود سرطان بوده که اغلب درمان ها با کمک دستگاه رادیوتراپی انجام می گیرد. این دستگاه به الکترون ها شتاب می دهد و موجب تولید اشعه ی ایکس می شود. این اشعه سپس به طور دقیق به بخش خاصی از بدن بیمار تابیده می شود. در این مقاله در مورد رادیوتراپی و مسائل مربوط به آن صحبت خواهیم نمود.

رادیوتراپی چیست؟

طبق گفته های ابتدای مقاله، پرتودرمانی یا رادیوتراپی جزو راه های درمان سرطان است و طی آن با تابش ذرات پر انرژی ( غالبا اشعه ی ایکس یا گاما ) می توان از رشد و تقسیم سلول های سرطانی پیشگیری نمود‌. پرتوها از مواد عبور می کنند و با یونیزاسیون آنها موجب ‌تولید یون های مثبت و منفی می شوند. در اثر این یونیزاسیون سلول های سرطانی به مرور کوچکتر شده و از بین می روند. گاهی ممکن است در کنار سایر روش های درمانی در بهترین مرکز درمان سرطان، برای بهبودی کامل از پرتودرمانی نیز استفاده کرد. زیرا رادیوتراپی تاثیر شیمی درمانی را دو برابر کرده و همچنین پس از عمل جراحی موجب پیشگیری از عود مجدد تومور می گردد.

رادیوتراپی چه تفاوتی با شیمی درمانی دارد؟

 پیشگیری از بروز سرطان و یافتن راهی برای درمان آن همواره از دغدغه های اساسی محققان علوم پزشکی بوده است. در گذشته به علت کافی نبودن امکانات و روش های نامناسب اکثر بیماران سرطانی جان خود را از دست می دادند، اما امروزه با کمک روش های درمانی متعدد می توان بیماری سرطان را به طور کامل درمان نمود. یکی از سوالات اساسی بیشتر افراد تفاوت بین شیمی درمانی و رادیوتراپی می باشد. شیمی درمانی در منزل، مطب و بهترین مراکز شیمی درمانی قابل انجام است و شرایط انجام آن به روش درمان، داروهای مصرفی بیمار و حتی شرایط عمومی بیمار وابسته است. شیمی درمانی با سه روش تزریق وریدی، خوراکی و تزریقی انجام پذیر می باشد‌. طی شیمی درمانی با کمک داروهای ویژه می توان موجب کوچک شدن یا از بین رفتن سلول های سرطانی شد. در حالیکه در بهترین مرکز رادیوتراپی در روش پرتودرمانی مقادیر بالایی از پرتوهای پر انرژی ( که DNA سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند )، به سلول های سرطانی‌تابانده می شود تا تخریب شوند.

انواع رادیوتراپی

در حالت کلی پرتودرمانی با سه روش انجام پذیر می باشد.

• رادیوتراپی خارجی

این نوع پرتودرمانی بسیار متداول می باشد. طی این روش اشعه توسط دستگاهی خارجی به سلول های سرطانی تابانده می شود‌. ممکن است پرتودرمانی خارجی تا چند هفته طول بکشد‌. البته رادیوتراپی خارجی درمان سرپایی محسوب می گردد و  مدت زمان جلسات آن ۲۰ تا ۳۰ دقیقه می باشد. با کمک پرتودرمانی خارجی می توان سرطان رحم، سرطان سینه، سرطان مثانه، ریه، پروستات، واژن و حتی حنجره را درمان نمود.

• رادیوتراپی داخلی

رادیوتراپی داخلی یک راه موضعی برای درمان سرطان می باشد که طی آن منبع اشعه درون بافت یا در مجاورت آن قرار دارد. برای مثال ممکن است منبع اشعه مدتی درون بدن قرار داده شود. البته پرتودرمانی منحصرا برای درمان تومورهاست و هیچ تاثیری روی بافت های مجاور سالم ندارد. این نوع پرتودرمانی نیز سرپایی بوده و می تواند سرطان سر، پستان، دهانه ی رحم، پروستات، کیسه صفرا، مری، چشم و حتی ریه را درمان کند. اغلب از پرتودرمانی خارجی در کنار سایر روش ها نظیر شیمی درمانی و پرتودرمانی خارجی استفاده می شود.

رادیوتراپی سیستمیک

 طی این روش داروی رادیواکتیو با حرکت کردن در خون، خود را به سلول های سرطانی رسانده و آنها را از بین می برد‌. این دارو ممکن است به صورت خوراکی یا تزریق وریدی وارد بدن شود‌. البته ممکن است در طولانی مدت ادرار، مدفوع و حتی عرق فرد آلوده به مواد پرتوزا باشد. از این رو توصیه می شود در ارتباط با بیمارانی که تحت پرتودرمانی سیستمیک اند احتیاط نمود. آیتم های زیادی در انتخاب مناسب ترین روش در بهترین مرکز رادیوتراپی موثرند. از جمله ی عوامل عبارتند از:

• نوع سرطان
• اندازه ی تومور
• مکان تومور
• وضعیت سلامت عمومی بیمار
• وضعیت توده ی سرطانی
• فاصله ی آن با بافت های سالم 

اهداف رادیوتراپی

• درمان یا کوچک کردن سرطان در مراحل آغازین
• کنترل و یا جلوگیری از بروز مجدد سرطان
• کاهش دردهای سرطانی
• از بین بردن سلول های کوچکی که با جراحی نیز از بین نمی روند.
• درمان علائم ناشی از سرطان های پیشرفته
• درمان سرطان برگشتی

در چه مواقعی انجام رادیوتراپی ضروری است؟

تشخیص زمان مناسب برای انجام رادیوتراپی به نظر پزشک معالج بستگی دارد. رادیوتراپی ممکن است قبل یا بعد از جراحی و حتی حین جراحی انجام شود.

• رادیوتراپی قبل از جراحی

در صورتی که رادیوتراپی پیش از جراحی صورت گیرد، موجب کاهش سایز تومور می شود و بیمار را برای انجام جراحی آماده میکند.

• رادیوتراپی حین جراحی

طی این تکنیک پرتوهای پر انرژی مستقیما به توده تابانده می شوند و بافت های سالم مجاور تومور محافظت می شود.

• رادیوتراپی بعد از جراحی

گاهی ممکن است پس از جراحی تعدادی سلول سرطانی در بدن باقی مانده باشد. بنابراین پزشک انجام رادیوتراپی بعد از جراحی را پیشنهاد میکند تا ریسک عود تومور سرطانی بسیار کم شود.

عوارض رادیوتراپی

قبلا هم اشاره کردیم که در پرتودرمانی از پرتوهای پر انرژی استفاده می شود. از آنجایی که طی پرتودرمانی بافت های سالم مجاور تومور نیز در معرض اشعه قرار می گیرند، ممکن است در برخی بیماران عوارضی به دنبال داشته باشد. از جمله عوارض رایج پرتودرمانی عبارتند از:

• احساس ضعف و خستگی
• سوزش و خشکی دهان
• تحریک غدد لنفاوی
• عوارض پوستی مثل زخم شدن، تاول زدن، خارش، سوختگی و حتی پوسته ریزی در‌ محل تحت درمان
• ریزش مو
• حالت تهوع
• بروز مشکل در بلع
• از دست دادن اشتها
• معده درد
• اسهال

البته لازم به ذکر است شدت عوارض فوق الذکر به عواملی مثل نوع سرطان، میزان پرتو تابانده شده و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد و در تعداد اندکی از بیماران رخ می دهد. همچنین اغلب این عوارض پایدار نیستند و با اتمام دوره ی پرتودرمانی از بین می روند.

برای کاهش عوارض پوستی بهتر است ناحیه ی تحت درمان را با شوینده ی مناسب شستشو دهید. البته در مورد شوینده ی مورد نظر و ترکیبات آن حتما با رادیوتراپیست خود مشورت نمایید.