سوالی که جنجال به پا کرد؛ "همایون" فرزند خلف نغمه و آواز است؟
صحبت‌های یک آهنگساز و پژوهشگر موسیقی درباره بازاری‌شدن موسیقی همایون شجریان بعد از شکست او در تعقیب مسیر کاری پدرش بی‌شک پرحاشیه و جنجالی…
در نشستی که پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات وزارت ارشاد برگزار کرد، مسائلی مانند «عوامل شکل‌دهنده به ذائقه موسیقی»، «چرخه صنعت موسیقی»، «محبوب‌ترین نوع موسیقی در ایران»، «مسائل و معضلات پیش روی هنرمندان»، «دلایل بازاری‌شدن هنر» و… به بحث گذاشته شد.
همچنین در این نشست که با عنوان «ذائقه موسیقی ایرانیان» به صورت مجازی برگزار شد، شاهد صحبت‌هایی بودیم که بی‌تردید در روزهای آینده در فضای مجازی و حتی رسانه‌ای فارسی بحث‌انگیز و جنجالی خواهند شد.
ذائقه موسیقی از کجا می‌آید؟
در سال‌های اخیر به‌کرات شاهد نظرات و عقایدی بوده‌ایم که باور دارند موسیقی ایران در قیاس با سال‌های دهه چهل و پنجاه جز پسرفت و عقب‌نشینی دستاورد دیگری نداشته است. تحلیلی ناامیدکننده و البته بسیار پرطرفدار که در این میان شماری از کارشناسان بار عمده این تقصیر را بر گردن «تغییر ذائقه مخاطبان موسیقی» می‌اندازند و پرسش‌های زیادی درباره دلایل این تغییر ذائقه مطرح می‌کنند.
حالا یک کارشناس موسیقی می‌گوید که ذائقه مخاطبان یک چیز ذاتی و بی‌تغییر نیست و عوامل زیادی در شکل دادن به این ذائقه موثرند. پیروز ارجمند، مدیرکل سابق دفتر موسیقی، در این مورد عقیده دارد که «امروز فضای مجازی و پلتفرم‌های ارایه‌دهنده آنلاین موسیقی مهم‌ترین نقش را در شکل‌دادن به ذائقه موسیقی مخاطبان ایفا می‌کنند».
ذائقه موسیقی ایرانی
به باور این کارشناس موسیقی تأثیر این ذائقه‌سازی را می‌توان در موسیقی‌هایی که در خانه‌ها بیشتر شنیده می‌شوند، دید که بیشتر با فهرست قطعاتی که به عنوان پرفروش‌های پلتفرم‌ها معرفی می‌شوند، مطابقت دارند و همین هم «لزوم توجه بیشتر خانواده‌ها را به آنچه به صورت مجازی در قالب موسیقی در خانه شنیده می‌شود بیش از گذشته ایجاد می‌کند».
چرخه صنعت موسیقی
چرخه طبیعی صنعت موسیقی را رابطه عرضه و تقاضا ایجاد می‌کند. در این زمینه، پیروز ارجمند عقیده دارد که چرخه امروز صنعت موسیقی یک چرخه طبیعی نیست و «امروزه بیشترین تأثیر را بر این چرخه، تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران موسیقی دارند که به‌شدت در شکل‌دهی و کنترل خلاقیت شنوندگان موثر عمل می‌کنند».
محبوب‌ترین نوع موسیقی
از دیرباز موسیقی پاپ محبوب‌ترین نوع موسیقی در جوامع مختلف بوده و این موضوع در ایران نیز صادق است. به گفته این کارشناس موسیقی اما «موسیقی پاپ ایران به نحو متفاوتی پرمخاطب‌ترین سبک موسیقی ایران است» و ادعا می‌کند که «اقبال عمومی به این سبک از زمانی که به سمت تلفیق با موسیقی اصیل میل کرده، افزایش یافته و مخاطبان موسیقی پاپ به نحو چشمگیری بیشتر شده‌اند».
موانع پیش روی موسیقی
اما به رغم تمام استقبال و اقبالی که مخاطبان از موسیقی پاپ به عمل می‌آورند، کتمان نمی‌توان کرد که آمار و ارقام گردش مالی موسیقی ایران در قیاس با دیگر صنایع موسیقی پررونق دنیا در حد شوخی است.
پیروز ارجمند گردش ناچیز مالی موسیقی ایران را وابسته به این واقعیت می‌داند که «ما به قانون کپی‌رایت نپیوسته‌ایم و این هم مانع از احقاق حقوق هنرمندان موسیقی می‌شود».
به گفته این کارشناس موسیقی «این واقعیت که ما مانند کشورهای اروپایی در صنعت موسیقی موفق نبوده‌ایم، نه تنها به نپیوستن ما به معاهده جهانی کپی‌رایت برمی‌گردد، که می‌توان گفت وابسته به این کم‌کاری هم هست که ما حتی تلاشی برای تقویت نوعی قانون کپی‌رایت داخلی هم نکرده‌ایم و این امر در کنار قدرت مالی تهیه‌کنندگان باعث شده این طیف به راحتی ذائقه اصلی موسیقیایی مردم را شکل دهند».
معیشت هنرمندان
مدیرکل سابق دفتر موسیقی یکی دیگر از دلایل عقب‌ماندگی موسیقی ایران را دغدغه‌های جدی معیشتی هنرمندان و عدم امنیت شغلی آنها می‌داند «که باعث می‌شود انتظار از آنها برای توجه و اندیشه صرف به هنر ناب واقع‌بینانه نباشد؛ چرا که هنرمندان برای گذران زندگی مجبورند کارهای سفارشی بپذیرند و همین هم آنها را از مسیرشان منحرف می‌کند».
پیروز ارجمند در این زمینه همایون شجریان را مثال می‌زند: «به همین دلیل بود که همایون شجریان به سمت بازار موسیقی میل پیدا کرد و در ادامه راه و مسیر پدرش موفقیت چندانی نیافت.
در حقیقت شاهد جدی این موضوع آثار همایون شجریان است و ما تولیدات او را نباید در ادامه آثار مرحوم شجریان بدانیم و بدون قضاوت و داوری و ارزشگذاری باید بگویم که این پدر و پسر هنرمند دو راه متفاوت در پیش گرفته‌اند.»
منبع: همشهری
دیدگاه تان را بنویسید