تحلیل ابراهیم شیبانی از خروج از برجام

دکتر شیبانی گفت: در مورد برجام واقعیت این است که از ابتدا از نظر کارشناسی دچار مشکل بود. از همان اول گزارشی خدمت مقام معظم رهبری دادیم. ایشان هم با دقت خواندند و آقایان ناراحت شدند و گفتند از شما انتظار نبود که از این صحبت­ها بکنید. گفتم اینجا اشتباه کردید و حالا خواهید دید. گفتم بگذارید دو سال بگذرد. الآن دو سال گذشت و دارید می­بینید. یک روز یکی از اینها آمد و چیزی نشان داد که 1000 ال سی باز شده است. کسی که با ال سی آشنا باشد می­داند که یک ال سی هم روالی دارد و پیچیده و سخت است. یعنی من تعجب کردم. حالا نمی­خواهم اسم ببرم چون با همه آنها دوست هستم. این آقا پیشم آمد و موبایل­اش را باز کرد و گفت نگاه کن. من گفتم امکان ندارد به شما بدهند و حالا شما خواهید دید. گفتم سوئیفت را به روی شما باز نخواهند کرد. تعجب کرد! گفتم سوئیفت را باز نخواهند کرد، چون دو نرم­افزار عمده آمریکایی دارد که هر وقت بخواهند، به همین بهانه متوقف­اش می­کنند: یکی مایکروسافت است و دیگری هم اوراکل. این صحبت مربوط به اوایل برجام بود. این را از نظر فنی می­گویم که اشکال داشت. بحث­اش بسیار پیچیده است. خود متن 159 صفحه به انگلیسی با خط ریز است. آن قدر «اما و اگر» داشت که معلوم بود سر پیچ می­خواهند نگه دارند.

استاد دانشگاه تهران در خصوص برجام پس از روی کار آمدن ترامپ گفت: حالا این آقای دیوانه آمده و همه چیز را رو کرده است. اتفاقاً از یک نظر آمدن ترامپ به نفع ما شد. به نظر من چهره آمریکا را بدون نقاب نشان داد. قبل از این، زیر این نقاب تعارف می­کردند. ببینید در همین برجام آمدند چه کار کردند! یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار طلب ما که سلاح خریده بودیم با بهره­اش برگرداندند و یک میلیارد و هفتصد و خورده­ای اموال ما را مصادره کردند. اگر یادتان باشد سال 1395 بود. می­دانید پرونده­اش مال کی بود؟ 1376؛ یعنی این پرونده 20 ساله است. این پرونده­ای است که حکم مصادره آن سال 1386 صادر شد و اوباما امضاء کرد، اما کی اجرا شد؟ 1395؛ یعنی نه سال بعد. می­بینید که قضیه چقدر سیاسی است! البته، من قبول دارم این آقایی که آمده خیلی بی­پرده صحبت می­کند، ولی زیر قضیه همین است. یکی تیغ می­کشد و دیگری با پنبه سر می­برد. من از خانم کلینتون که می­خواست رئیس­جمهور بشود خیلی بیشتر از ترامپ می­ترسیدم. کلینتون می­گفت «ما تحریم­های فلج­کننده تحمیل می­کنیم». بنابراین، به نظر من، اوباما از اول در نظر داشت با برجام معامله­ایی بکند. اولاً دست ما را از هسته­ای خالی بکنند که کردند و مواد غنی شده را بیرون فرستادند. بعد هم اگر یادتان باشد، معروف است که جان کری به ترامپ گفته بود که خوب ما که برنامه هسته­ای ایران را حل کردیم، شما هم برنامه موشکی­اش را حل کنید. رهبری تعبیر کردند که دستکش مخملی روی دست چدنی بود. حالا این ترامپ دستکش را درآورده است.

دکتر شیبانی در خصوص فرایند مذاکرات برجام گفت: نظر من درباره برجام این است که باید مذاکره می­کردیم، ولی من انتظار داشتم و همه انتظار داشتند که لااقل یک نفر از بانک مرکزی شرکت می­کرد. کار ما همه­اش بانکی بود. چطور از بانک مرکزی یک کارشناس نبود؟! یک نفر فرستاده بودند که البته، او هم از بانک مرکزی نبود. خوب، معلوم است موقعی که بدون کارشناسان بانکی به مذاکره می­روند، چه اتفاقی می­افتد! ما لااقل500 کارشناس در بانک مرکزی داریم که می­دانند سوئیفت یعنی چه، ال سی یعنی چه، و . . . .

دکتر شیبانی در پاسخ به این نقد که بانک­های ما در ارتباط برقرار کردن با بانک­های اروپایی مشکل کارشناسی داشتند گفت: بانک­های ما پا به پای بانک­های بین­المللی جلو نمی­روند، ولی عقب هم نیستند. اصلاً در زمان مرحوم نوربخش که آن موقع دبیرکل بودم و بعد خودم مسئول شدم، رتبه­مان B++ بود. ما در اصل A بودیم. وقتی با اینها بحث می­کردم، خصوصی می­گفتند بله شما A- هستید، متنهی ما به واسطه ملاحظات سیاسی یک درجه پایین­تر را اعلام می­کنیم. آن موقع مثلاً استانداردهای بازل دو و سه آمده بود که ما داشتیم اجرا می­کردیم. پس ما خیلی عقب نبودیم و کارشناسان بانک­هایمان هم انصافاً زبده­اند. حالا بعضی مواقع مسئولین می­گویند بانک­های ما عقب­اند و نمی­توانند استفاده کنند. اینها شیطنت اروپایی­ها را بازگو می­کنند و من این را نمی پسندم، درست نیست. من الآن با کارشناسان درجه یک بانکی در تماس هستم و انصافاً آدم­های زبده­ایی هستند. این طور نیست که چهار تا ضابطه بانکی را مثلاً کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس بلد باشند و ما بلد نباشیم. این طور نیست. واقعیت، ملاحظات سیاسی و تحریم است.

دکتر شیبانی در پاسخ به تاکبد آقای دکتر عراقچی و برخی همکاران وی در این خصوص گفت: این بحث، بحث اقتصادی و بانکی است. آنها سیاسی صحبت می­کنند. من بیشتر اقتصادی صحبت می­کنم و می­دانم کارشناسان ما می­توانند. عرض کردم که ما تا ++B رسیدیم و اگر عرضه نداشتیم که به اینجا نمی­رسیدیم. می­دانید که ما در زمان مرحوم نوربخش در اروپا حدود یک میلیارد دلار اوراق قرضه فروختیم که فوری هم فروش رفت. یعنی در حد جهانی کار می­کردیم. چطور ممکن است عقب­مانده باشیم. نه، این واقعیت ندارد.

دکتر شیبانی در خصوص شرایط فعلی برای خروج از برجام گفت : نه من خروج از برجام را به صلاح نمی­دانم و حتی مذاکره­اش هم به صلاح می­دانستم. عرض کردم من بارها در مذاکرات مختلف بوده­ام. مذاکره دو طرفه است و باید چیزی بدهید تا چیزی بگیرید. ما الان هزینه­های برجام را هر چه بوده، داده­ایم و حالا نوبت ماست که چیزی بگیریم. اگر از برجام خارج بشویم، می­گویند خدا حافظ شما، خوش آمدید. الآن دیگر بهتر است که بایستیم با اینها کار بکنیم. مذاکره یک چیز پیچیده­ای است. باید با حوصله بایستیم. امیرکبیر موقعی که برای معاهده ارزنه­الروم رفته بود، سه سال در ترکیه ماند. اوباش عثمانی خانه­اش را آتش زدند، پول به او نمی­رساندند، جواب نامه­اش را هم نمی­دادند تا بلکه بگذارد و برود. خیلی دردناک بوده، اما سه سال دوام آورد تا این قرارداد مرزی کنونی با عثمانی و ترکیه امروزی به نتیجه برسد. مذاکره یعنی اینکه شما باید بایستید، عجله نکنید، فرسوده نشوید و نترسید. از این رو، من به خروج از برجام عقیده ندارم. برای همین، ما باید دنبالش برویم و دلیلی برای سر و صدا و احساساتی شدن ندارد.

یان ذکر است دکتر شیبانی در حاضر عضو شورای روابط خارجی دفتر مقام معظم رهبری و قبلا سفیر ایران در اتریش و در زمره موفق ترین روسای بانک مرکزی بعد از انقلاب اسلامی بوده که اخیرا نشریه فرهنگ دیپلماسی با ایشان مصاحبه مفصلی انجام داده است که درشماره اول نشریه به چاپ رسیده است.