بازگشت خودرو به بورس کالا / بورس کالا راه کار جلوگیری از زیان تولید‌ و مصرف‌کننده

عرضه خودرو در بورس کالا طی چند سال اخیر با رشد قابل قبولی مواجه شد و حجم معاملات سالانه این بورس را بالاتر از ۱۵۰ میلیون تن قرار داده بود. اما در یک سال و نیم گذشته عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شد.در حالی که بورس کالا می‌تواند میزبان محصولات مختلف کالایی در حوزه‌های تولیدی از جمله کشاورزی، صنعتی و به ویژه خودروهای صفر کیلومتر داخلی و وارداتی باشد. 

در این صورت کل اقتصاد ایران از منافع این اتفاق بهره‌مند خواهد شد.اما آیا خودرو دوباره به بورس کالا بر‌می‌گردد و به صنعت خودرو‌سازی و بورس کمک خواهد کرد؟

نقش بورس کالا چیست؟

یکی از رسالت‌های اصلی بورس کالا، حذف واسطه‌های غیرضروری در بازارهاست، به هر میزان مبادلات کالاها به ویژه خودرو در بستر بورس کالا انجام شود، نقش این واسطه‌ها در بازارها نیز کم‌رنگ‌تر می‌شود. از این رو طبیعی است که همواره بورس کالا مخالفان و منتقدانی سرسخت در حوزه‌های مختلف داشته باشد، ریشه این مخالفت‌ها نیز به همان واسطه‌ها بازمی‌گردد.

دعوا برسر عرضه خودرو در بورس کالا و بازار آزاد

در نیمه بهمن ماه سال ۱۴۰۱ بود که شورای رقابت، اطلاعیه‌ای مبنی بر توقف عرضه خودرو در بورس کالا منتشر کرد. اما چند روز پس از آن، مجددا اعضای شورای عالی بورس جهت تصمیم‌گیری پیرامون عرضه خودرو در بورس کالا گرد هم جمع شدند و به اتفاق آرا تصمیم گرفتند تا عرضه خودرو در بورس ادامه داشته باشد.

در تاریخ 25 بهمن ۱۴۰۱ در حالیکه در آیین‌نامه واردات خودروها تاکید شده بود که خودروهای وارداتی صرفاً در بورس کالا عرضه خواهند شد و فروش آن‌ها از مسیر بورس کالا است، هیات دولت وقت، تصویب کرد که عبارت "خودروهای وارداتی صرفاً در بورس کالا عرضه می‌شود" از بند ٢ آیین‌نامه واردات حذف شود.

 بر این اساس، احتمال فروش خودروهای وارداتی تنها از مسیر بورس کالا نخواهد بود؛ البته در نهایت پای هیچ‌یک از خودروهای وارداتی به بورس کالا باز نشد.

به دنبال این موضوع بود که احتمال عرضه خودروهای داخلی در بورس کالا هم زیر سوال رفت و گمانه‌زنی پیرامون احتمال لغو آن مطرح شد؛ در جریان همین گمانه‌زنی‌ها بود که سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ضمن تاکید بر اینکه بورس کالا بهترین سازوکار برای عرضه خودرو است، به صراحت اعلام کرد که مصوبه هیات وزیران پیرامون اصلاح ضوابط واردات خودرو به معنای حذف عرضه خودرو داخلی در بورس کالا نیست.

پیگیری سازمان بورس برای برگشت خودرو به بورس کالا

 حال با گذشت یک سال و نیم از زمان توقف عرضه خودرو در بورس کالا رئیس سازمان بورس،  پس از بازدید از بورس کالای ایران و نخستین خزانه طلای بازار سرمایه خواستار پذیرش مجدد خودرو در بورس شد و به اهمیت، رسالت و چشم‌انداز این اتفاق برای اقتصاد کشور اشاره کرده است.

حجت الله صیدی گفته است: هزینه مبادله، یک مبحث مهم در اقتصاد است و بورس کالا می‌تواند به کاهش هزینه‌های مبادله کمک کند. به هر میزان مبادلات کالاها در بستر بورس کالا انجام شود، نقش  واسطه‌ها در بازارها نیز کم‌رنگ‌تر می‌شود.

رئیس سازمان بورس تاکید کرده است: زمانیکه یک خودرو در کارخانه ۵۰۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد اما در بازار آزاد، برای مصرف‌کننده ۸۰۰ میلیون تومان تمام می‌شود، یعنی با یک هزینه واسطه‌گری و نه هزینه معاملاتی مواجه هستیم؛ در این بین کارکرد بورس کالا می‌تواند کمک‌کننده باشد تا تولیدکننده و مصرف‌کننده با یک قیمت منصفانه محصول را مبادله کنند.

عرضه خودرو در بورس کالا به حفظ منافع سهامدار و خروج خودروساز از زیان‌دهی کمک می‌کند

هدف سازمان بورس از موافقت با عرضه خودرو در بورس کالا این بوده که حق سهام‌دار حفظ شود.سازمان بورس با این هدف که خودروسازها از وضعیت زیان‌دهی خارج شوند، پیشنهاد داد خودرو در بورس پذیرش شود؛ در این صورت چنانچه خودروسازها از محل فروش سود منطقی داشته باشند، سازمان بورس مخالفتی با عرضه محصولات خودرویی در بورس ندارد.

این در حالی بود که برخی از نمایندگان مجلس با عرضه خودرو در بورس موافق نبوده و معتقد بودند که عرضه خودرو در بورس کالا منجر به افزایش شدید قیمت‌ها در بازار شده است و عنوان می‌کردند تا چه زمانی مردم باید خسارت کارنابلدی و ضعف مدیران را بدهند؟

مزیت‌های فروش خودرو از طریق بورس کالا چیست؟

نکته حائز اهمیت این است که با عرضه خودرو در بورس کالا فرایند قرعه‌کشی حذف می‌شود و قیمت‌ها مطابق با مکانیزم‌های بازار در یک شرایط رقابتی تعیین خواهد شد. بنابراین مردم هم می‌توانند مطمئن شوند که در یک فرایند منصفانه محصول خود را خریداری می‌کنند.

استفاده از مکانیزم‌های بورس کالا همچنین این امکان را به‌خودرو سازان می‌دهد که میزان پیش‌فروش خودرو را افزایش دهند؛ چرا که در بورس کالا ابزارهای مالی به‌کار گرفته می‌شود که می‌تواند این اهداف را محقق کند. به‌طور مثال استفاده از اوراق سلف موازی برای فروش خودرو می‌تواند به‌خودرو سازان برای پیش فروش خودرو کمک کند و خریداران هم می‌توانند صرفا با داشتن یک کد سهامداری این اوراق را که مشتمل بر یک خودرو است، خریداری کنند و خودرو را دریافت کنند.

هرچند در بورس کالا، مردم خودروها را با قیمت بالاتر از نرخ مصوب خریداری می‌کردند، اما نرخ آن از قیمت‌های بازار آزاد پایین‌تر بود. البته دیگر برندگان فروش خودرو در بورس کالا، خودروسازان بودند که به جای رعایت نرخ‌های مصوب و دستوری، می‌توانستند محصولات‌شان را با قیمتی به‌مراتب بالاتر بفروشند و به سود منطقی دست یابند تا به‌تدریج از زیان خارج شوند.

 حالا که ریاست جدید سازمان بورس ابراز تمایل کرده است تا عرضه خودرو در بورس کالا از سر گرفته شود احتمال وقوع این رخداد بالاست. البته این اقدام با مخالفت و سنگ‌اندازی جدی از سوی مافیا و دلالان خودرو روبه‌رو خواهد شد.

روند معاملات خودرو در بورس کالا

بررسی روند معاملات خودرو در بورس کالا در یک دوره چند ماهه یعنی از ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱تا ۱۸ دی‌ماه همان سال نشان می‌دهد که در نتیجه فروش ۳۴ هزار و ۸۱۶ خودرو در بورس کالا ۱۰ هزار و ۴۱۰ میلیارد تومان سود از جیب دلالان به‌خودروساز و خریدار خودرو منتقل شده است.