گمانه‌زنی‌ها درباره نامزدی ظریف در انتخابات ۱۴۰۰

محمدجواد ظریف بارها گفته است: «به ‌‌طور قطع نامزد انتخابات ریاست ‌جمهوری نخواهم شد». در بیان دلیل این تصمیم نیز گفته: «سیاست‌مدار نیستم. من یک کارگزار دیپلماسی هستم، به غیر از این هیچ کاری در زندگی‌ام نکرده‌ام؛ یا درس دادم یا کار دیپلماتیک کردم».

به گزارش شرق، قطعا این جملات نشان از تمایل‌ نداشتن شخصی او برای نامزدی در انتخابات ریاست ‌جمهوری دارد؛ اما مسئله فقط خواست قلبی او نیست و گاهی ضرورت‌ها، مسئولیت‌های جدیدی با خود به همراه می‌آورند. تا چند هفته پیش، بسیاری بر این باور بودند که او به دلیل تمایل ‌نداشتن نامزد انتخابات نخواهد شد؛ اما این روزها با اینکه موضع شخصی ظریف تغییر نکرده، به یک گزینه محتمل برای انتخابات تبدیل شده و پیشنهاد و دعوت از او برای حضور در کارزار انتخابات در حال جدی‌ شدن است.

نامزدی احتمالی مرد شماره یک دیپلماسی در ریاست جمهوری

این ‌روزها صحبت از نامزدهای احتمالی ریاست‌ جمهوری داغ است و برخی بالقوه و در حد سخن باقی خواهند ماند و برخی هم در حال حذف‌ شدن از این کارزار هستند؛ اما برخی گمانه‌زنی‌ها در حال جان‌ گرفتن هستند که تا چندی ‌پیش بعید به نظر می‌رسیدند؛ از ‌جمله محمدجواد ظریف، مرد شماره یک دیپلماسی ایران که حتی با همه عملکرد منفی دولت در سه سال اخیر، همچنان چهره‌ای محبوب و به‌ دور از حاشیه برای مردم است. هرچند دلواپسان و کاسبان تحریم شمشیر را از رو بسته‌اند و بارها به بهانه‌های مختلف به او حمله کرده و او را خائن نامیده‌اند، با این ‌حال هر بار در هر حمله با حمایت قاطع مقام معظم رهبری از وزیر امور خارجه ایران، در تخریب شخصیت ظریف ناکام مانده‌اند که این خود می‌تواند نشان از داشتن تأیید مقام معظم رهبری برای نامزدی ظریف باشد.

تخریب ظریف توسط دلواپسان

واقعیت این است که از همان روزی که محمدجواد ظریف بر صندلی وزارت خارجه تکیه زد و هدایت مذاکرات‌ هسته‌ای را بر عهده گرفت، آماج حملات و تهمت‌های دلواپسان و مخالفان دولت قرار گرفت. ظریف پس از امضای برجام، کار سخت‌تری در پیش داشت؛ چرا که هم ‌زمان هم برای به‌ ثمر نشستن برجام باید با آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها مذاکراتش را ادامه می‌داد، هم در داخل مرزها با جبهه مخالفان دلواپس داخلی روبه‌رو می‌شد.

حمایت همه جانبه رهبری از ظریف

دلواپسانی که او را بارها و بارها هدف تهمت‌ها و انتقادهای تند‌ و ‌تیز خود قرار دادند، امروز نیز مخالف حضور او در انتخابات هستند و برای تخریب ظریف از هر دستاویزی ازجمله توافقات برجام بهره می‌برند. این در حالی است که در همان روزها رهبر انقلاب اسلامی تعابیر ویژه‌ای درباره محمدجواد ظریف در بیانات خود به کار بردند و بر «غیور» و «شجاع»‌بودن ظریف تأکید کردند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دوم تیر ۹۴ در دیدار با مسئولان نظام، درباره ظریف و هیئت مذاکره‌کننده ایران فرمودند: «بنده هیئت مذاکره ‌کننده را -‌همین دوستانی که این مدت این زحمات را بر دوش گرفته‌اند‌- هم امین می‌دانم، هم غیور می‌دانم، هم شجاع می‌دانم، هم متدین می‌دانم؛ این را همه بدانند. اکثر حضاری که اینجا تشریف دارید، از محتوای مذاکرات خبر ندارید؛ اگر شما هم از محتوای مذاکرات و جزئیات مذاکرات و آنچه در مجالس می‌گذرد مطلع بودید، به بخشی از آنچه بنده گفتم، حتما اذعان می‌کردید».

ظریف؛ مقصر اصلی خروج آمریکا از برجام و کم کاری اروپایی ها

حتی پس از خروج آمریکا از برجام، تیغ مخالفان داخلی برجام تیزتر شده و همه انتقادها به ‌جای آمریکا و اروپا متوجه محمدجواد ظریف شد؛ گویی مقصر خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و کم‌کاری اروپا در عمل به تعهداتش محمدجواد ظریف است. این در حالی است که ترامپ تقریبا از تمام پیمان‌نامه‌ها و معاهدات مهمی که آمریکا آنها را پذیرفته بود، در این چهار سال خارج شده و فقط برجام پر‌سروصداترین آنها بوده است.

با شدت‌ گرفتن حمله‌ها به محمدجواد ظریف، بار دیگر رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به سخنان صریح وزیر امور خارجه درباره ۱۱ تعهد برجامی اروپایی‌ها در مقابل ایران و عمل‌نکردن آنها حتی به یک تعهد، فرمودند: «وزیر امور خارجه که واقعا زحمت هم می‌کشد و ملاحظات دیپلماتیک هم دارد، به‌صراحت از عمل‌نکردن اروپایی‌ها حتی به یکی از تعهداتشان سخن می‌گوید».

حمایت رهبری از اقدامات و فعالیت‌های ظریف، همراه با تأیید این اقدامات را کمتر نامزدی به ‌ویژه در بین اطلاح‌طلبان در انتخابات پیش‌رو خواهد داشت. موافقان حضور او باور دارند به ‌دلیل محبوبیت این شخصیت سیاسی در میان نخبگان سیاسی و عموم مردم، او شخصا دارای سرمایه‌ اجتماعی است. در واقع این حدس و گمان مبتنی بر آن است که او در عین حال که رسما در جریان اصلاحات تعریف نمی‌شود، وجوه مشترک زیادی با این جریان دارد و ممکن است اصلاح‌طلبان بتوانند با او به توافقی نهایی دست یابند.

احتمال رد صلاحیت شدن چهره های شاخص اصلاح طلب

از سوی دیگر، اصلاح‌طلبان هم افزون بر از دست ‌دادن سرمایه اجتماعی خود، همچنان خطر رد صلاحیت نیروهای شاخص خود را احساس می‌کنند؛ بنابراین شاید برایشان مناسب باشد از فردی حمایت کنند که علاوه بر آنکه خودش دارای سبد رأی بالایی است، احتمال تأیید صلاحیتش به ‌مراتب بیشتر از اصلاح‌طلبانی است که حتی در انتخابات مجلس نیز تأیید صلاحیت نشدند. از سوی دیگر، اصلاح‌طلبان می‌توانند با حمایت از چنین شخصیتی، دیگر تن به ائتلاف با نیرویی کاملا اصولگرا ندهند تا دیگر متهم به استفاده از «نامزد اجاره‌ای» نشوند و از این حیث هم در میان افکار عمومی مسئولیت کمتری متوجه‌ آنها شود.

حسام‌الدین آشنا؛ ظریف چهره مورد حمایت دولت

ظریف گزینه مورد حمایت دولت نیز هست؛ همان‌گونه که اخیرا حسام‌الدین آشنا در رابطه با نامزدی ظریف در انتخابات گفته است: «دکتر ظریف هم دارای اقبال عمومی است و هم زبان عام و خاص را می‌داند و اگر بتواند با خود کنار بیاید، می‌تواند وارد عرصه انتخابات شود». او در عین حال به حزب عدالت و توسعه نیز نزدیک است و حمایت جهانگیری را نیز دارد.

عباس سلیمی‌نمین؛ ظریف مناسب‌ترین گزینه اصلاح‌طلبان است

در همین راستا، چندی‌ پیش علی صوفی احتمال حضور ظریف در عرصه ریاست ‌جمهوری را رد نکرده و گفته بود: «هرچند دیپلمات‌ها از ورود به جناح‌بندی‌های سیاسی منع هستند، ولی گرایش‌های سیاسی آقای ظریف اصلاح‌طلبانه محسوب می‌شود. آقای ظریف با آقای روحانی کاملا فرق دارد؛ چون آقای روحانی پیشینه اصولگرایی دارد؛ اما این ویژگی در کارنامه آقای ظریف دیده نمی‌شود»

یا حتی از جناح اصولگرا نیز عباس سلیمی‌نمین باور دارد که ظریف مناسب‌ترین گزینه اصلاح‌طلبان است. او به ‌تازگی در گفت‌وگویی با «نامه‌نیوز» گفته است: «در بین آقایان محسن هاشمی، اسحاق جهانگیری، علی لاریجانی و محمدجواد ظریف، به نظرم آقای ظریف بیشترین شانس را دارد که از طرف اصلاح‌طلبان در انتخابات 1400 حمایت شود؛ چون حوزه کاری‌اش سیاست خارجی بوده و عملکرد دولت در حوزه داخلی، تأثیر منفی زیادی بر دیدگاه عمومی از او بر جای نگذاشت».

زیباکلام؛ ظریف اگر بیاید هم رای نمی آورد

هرچند صادق زیباکلام قویا ورود ظریف به انتخابات را رد می‌کند و می‌گوید: «مطلقا ظریف به ‌میدان نمی‌آید و اصلاح‌طلبان هم نمی‌توانند بگویند ظریف نامزد ماست؛ زیرا او هیچ‌ وقت اصلاح‌طلب نبوده است. به فرض که او در میدان انتخابات هم حاضر شود و همه اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه‌رو هم از او حمایت کنند و به صورت علنی در یک کنگره بزرگ و عمومی بگویند اولین و آخرین انتخاب ما ظریف است، باز هم او رأی نمی‌آورد؛ زیرا مردم از نیروهای سیاسی دلزده شده‌اند و ظریف هم از این قاعده مستثنا نیست و به ‌هیچ ‌وجه جریان اجتماعی از او حمایت نمی‌کند و حتی پای صندوق رأی هم نمی‌آید. در نهایت همان‌طور که گفتم، در انتخابات سال آینده اصولگرایان مانند انتخابات مجلس در یک انتخابات حداقلی پیروز می‌شوند و فردی از جنس نمایندگان مجلس یازدهم بر کرسی ریاست‌جمهوری تکیه خواهد زد».

آیا اگر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا شود از هم با صندوق‌ها قهر خواهند کرد؟

مطمئنا دیدگاه زیباکلام در اصلاح‌ طلب ‌ندانستن ظریف درست است و علاقه‌ نداشتن مردم سیاست ‌زده به حضور در انتخابات نیز صحیح؛ اما همین مردم خسته از تحریم‌های ظالمانه آمریکا که در سخت‌ترین روزهای زندگی خود قرار دارند، اگر ببینند جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا شده است و آمریکا که مسبب همه این سه سال و اندی درد و رنج ملت ایران است، متواضعانه به برجام بازگشته، آن‌ هم توافقی که مرد شماره یک دیپلماسی ایران آن را چنان منعقد کرده که ترامپ را در شورای امنیت منزوی و سرافکنده کند، باز هم با صندوق‌ها قهر خواهند کرد؟!

تاثیر انتخابات آمریکا بر آرایش انتخاباتی ایران

بر اساس کدام منطق سکان اداره کشور را به دستان اصولگرایی تندرو که بر طبل جنگ و تحریم می‌کوبد، خواهند سپرد؟ وطن‌پرستی و ایران‌دوستی ملت را نباید نادیده گرفت. به ‌هرحال انتخابات ریاست ‌جمهوری آمریکا خواه‌ناخواه تأثیر بسیاری بر آرایش انتخاباتی خواهد داشت و شاید اگر ترامپ بازنده آن رقابت باشد، شانس اجماع بر سر فردی میانه‌رو که مورد تأیید رهبری باشد و از سد شورای نگهبان رد شود، مقبولیت عمومی داشته و همچنان قهرمان ملی باقی مانده است، کلید موفقیت خواهد بود.

آیا در شرایطی که ظریف می‌تواند نامزد مورد حمایت اطلاح‌طلبان و اعتدالیون باشد، کارگزاران حزبی که خود به دولت فعلی نزدیک است، از لاریجانی حمایت خواهد کرد؟ آن‌هم زمانی که می‌دانیم ظریف مورد حمایت دولت است؟ بقیه نامزدهای احتمالی اصلاح‌طلبان مانند اسحاق جهانگیری یا محسن هاشمی و… نیز از هم‌اکنون بازی را به اصولگرایان باخته‌اند؛ زیرا قدرت بسیج عمومی برای شرکت در انتخابات را ندارند.

استفاده اصولگرایان از حضور نداشتن مردم پای صندوق های رای

اصولگرایان نیز چهره شاخص مورد حمایت مردم را ندارند و فقط می‌خواهند از حضور ‌نداشتن حداکثری مردم پای صندوق‌های رأی، نهایت استفاده را ببرند و پیروز انتخابات باشند که اگر شرایط سیاسی و اقتصادی کشور به همین منوال باشد و ترامپ هم پیروز انتخابات شود و در پی آن تحریم‌ها دوچندان، خب پیش‌بینی درستی خواهد بود؛ اما چرا بدبین باشیم؛ شاید بازی دنیا به نفع مردم ایران تغییر کرد.

همان اندازه که اصولگرایان اما و اگرهای سیاسی را به نفع خود تعبیر می‌کنند، اصلاح‌طلبان نیز با آمدن ظریف می‌توانند موازنه قدرت در کارزار انتخابات را به نفع خود تغییر دهند. به همین دلیل، به‌طور قطع محمدجواد ظریف همچنان یک احتمال بسیار قوی برای انتخابات 1400 است و می‌تواند روحی تازه بر کالبد فرسوده اصلاح‌طلبان بدمد و منتفی‌دانستن حضور او به دلیل عدم تمایل شخصی، کمی دور از ذهن است.