بازگشت یوزپلنگ‌ها به جنگل‌های هند

هفتاد سال پس از انقراض نسل یوزپلنگ آسیایی در هند دیوان عالی این کشور اجازه داده چند قلاده آفریقایی از این تندپاترین حیوان روی خشکی به مناطق خاصی از جنگل‌های هند بازگردانده شوند.

دیوان عالی هند این مجوز را در پی درخواست دولت این کشور صادر کرد که خواسته اجازه یابد چند قلاده از یوزپلنگ‌های آفریقایی را در مناطقی که "بسیار با دقت انتخاب می‌شود" رها کند.

شمار یوزپلنگ‌ها که یک گونه در معرض انقراض هستند تنها حدود ۷۱۰۰ قلاده در جهان برآورد می‌‍شود و تقریبا همه آنها در آفریقا زندگی می‌کنند.

از گونه آسیایی پوزپلنگ‌ها، که زمانی آزادانه در مراتع و جنگل‌های آسیا می‌دویدند، تنها حدود ۵۰ قلاده در ایران باقی مانده است.

دادگاه عالی هند در حکم صادره خود تصریح کرده که رهاسازی این حیوان در مناطق منتخب با هدف بررسی این تجربه صورت خواهد گرفت که آیا آنها قادر به سازگاری با اقلیم‌های انتخاب شده در هند هستند یا خیر.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دوران استعمار هند توسط بریتانیا دست کم ۲۰۰ یوزپلنگ به دست اغلب صاحبان گله‌های گوسفند و بز کشته شدند.

یوزپلنگ تنها گونه جانوری منقرض شده در هند پس از استقلال این کشور از بریتانیا در سال ۱۹۴۷ است.

جاریم رامش، وزیر سابق محیط زیست هند از این تصمیم دادگاه عالی استقبال کرده و آن را فرصتی برای بازگرداندن یوزها به هند ارزیابی کرده است.

موضوع بازگرداندن گربه‌های بزرگ خال‌دار چون یوزپلنگان به هند در چند سال گذشته بارها میان مقام‌های مسئول حفاظت از حیات وحش، کردارشناسان و حامیان حفاظت از یوزپلنگان مورد بحث و بررسی بوده است و اغلب آنها موافق اجرایی کردن چنین تجربه‌ای بوده‌اند.

با وجود این چند نفر از خبرگان سرشناس حمایت از حیات وحش درباره قابلیت‌های طرح فعلی ابراز تردید کرده‌اند.

آنها نگرانند که بازگرداندن کامل یوزپلنگ‌ها به حیات وحش هند در نهایت به این تجربه ختم شود که این کشور ناچار شود آنها را در مناطق حفاظت شده بزرگی چون باغ وحش‌های سافاری نگه‌داری کند نه این که بتواند آنها را کاملا در طبیعت رها کند.

آنها می‌گویند بدون تضمین شرایط اقلیمی و یا اطمینان از وجود گونه‌هایی که پوزپلنگان در چرخه غذایی به آنها وابسته‌اند و همچنین شانس بالای تعارض بومی-زیستی میان یوزها و آدم‌ها، نمی‌توان به موفقیت چنین طرحی و افزایش جمعیت یوزپلنگان اطمینان داشت.

آنها همچنین به تجربه نه چندان موفق هند در بازگرداندن گونه‌های جانوری در گذشته اشاره می‌کنند.

در دهه ۱۹۵۰ میلادی دولت هند در ایالت اوتار پرادش در شمال این کشور یک منطقه حفاظت شده برای بازگرداندن شیرها ایجاد کرد اما شکارچیان کمی بعد نسل شیرها را دوباره از بین بردند.

با وجود این، آن گروه از حامیان حفاظت از حیات وحش که مدیریت این طرح جدید را بر عهده دارند می‌گویند دلایل و شواهد زیادی برای نگرانی‌های طرح شده از سوی منتقدان وجود ندارد چرا که مناطق مورد هدف طرح جدید تنها پس از تحقیقات مفصل و اطمینان از وجود بسترهای اقلیمی مناسب و اجتناب از تعارض میان انسان-حیوان برگزیده خواهند شد.

بنابر بررسی‌ اسناد تاریخی در هند، نخستین تلاش برای تکثیر پوزپلنگان در جهان توسط جهانگیر شاه، چهارمین پادشاه سلسله گورکانیان هند بوده که یک امپراطوری مغولی در هندوستان و در حد فاصل سال‌های ۱۵۵۶ تا ۱۶۰۵ میلادی بوده است.

اکبرشاه، پدر جهانگیر شاه در اسناد حکومتی خود تعداد یوزپلنگان هند را در آن زمان ۱۰ هزار قلاده برآورد کرده بوده است.

اما چند سده بعد و در قرن ۱۹ میلادی بررسی‌ها نشان داد که تنها حدود ۲۰۰ قلاده از آنها در جنگل‌های هند باقی مانده بودند.

آخرین بار که یوزپلنگی در حیات وحش هند مشاهده شد به سال‌های ۱۹۶۷-۱۹۶۸ باز می‌گردد.