30 خرداد پر حادثه ادامه دارد؛ از ندا آقا سلطان تا قاضی منصوری

حامیان خاتمی در یکی از سرود‌های خود می‌خوانند «ما به خرداد پر از حادثه عادت داریم!» این شعر کنایه‌ای است به انتخابات دوم خرداد و حوادثی مثل رحلت امام و قیام ۱۵ خرداد و... اما در کنار همه این اتفاقات، نمی‌توان از نقش تحولات خرداد در سرنوشت سیاسی ایران سخن نگفت. به خصوص درباره سی خرداد! سی خرداد را می‌توان روز جعبه‌های سیاه نامگذاری کرذد. در این گزارش به ۵ سی خرداد مهم در تاریخ ایران معاصر می‌پردازیم. مواردی که همگی ابهامات سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ایرانی یا خارجی دیده می‌شود.

سی خرداد ۶۰ تبدیل سازمان مجاهدین به منافقین

در آخرین روز‌های بهار سال ۶۰، بعد از اینکه مجلس طرح عدم کفایت سیاسی ابولحسن بنی صدر را تصویب کرد، مجاهدین خلق که تا آن زمان به صورت علنی‌تر فعالیت داشت، وارد فاز مبارزه مسلحانه شد. تظاهرات گسترده حامیان مجاهدین در روز ۳۰ خرداد و درگیری‌های زیادی که سراسر تهران بین حامیان سازمان مجاهدین و حامیان امام خمینی رخ داد، نقطه تحول مهمی در تاریخ معاصر ایران محسوب می‌شود.

به گزارش رویداد۲۴ لطف‌الله میثمی در مجله چشم‌انداز ایران، سال‌ها کوشید در گفتگو با صاحبنظران، ابعاد اتفاقات ۳۰ خرداد ۶۰ را واکاوی کند، اما هنوز این سوال مطرح است که مجاهدین خلق که ابتدا با امام خمینی و حکومت ایران همراه بودند، چطور پس از عزل بنی‌صدر به این جمع‌بندی رسیدند که وارد فاز مبارزه مسلحانه با جمهوری اسلامی شوند و نقش سرویس‌های امنیتی در این جهت‌گیری‌ها چه بوده است؟

بمبگذاری در حرم امام رضا (ع)

سال ۱۳۷۳ روز ۳۰ خرداد همزمان بود با روز عاشورا، ظهر آن روز ناگهان خبر رسید که بمبی در حرم امام رضا (ع) منفجر شده و تعداد زیادی از زوار امام هشتم شیعیان به شهادت رسیدند. در ابتدا رسانه‌های رسمی گفتند این بمبگذاری توسط سازمان مجاهدین خلق انجام شده است، اما به مرور زمان، روایت‌های دیگری نیز از ماجرا منتشر شد.

در آخرین مورد علی مطهری سال گذشته در گفتگو با رسانه‌ها گفت «روشنگری» درباره پرونده‌هایی، چون بازداشت‌های غیرقانونی مرتبط با ترور‌های هسته‌ای، انفجار مشهد، قتل‌های زنجیره‌ای و اتوبوس ارمنستان، انجام شود.

در زمان فعالیت آزاد رسانه‌ها بعد از دوم خرداد، مطبوعات اصلاح طلب از قول اکبر گنجی و عماد الدین باقی نوشته بودند که این کار توسط برخی گروه‌های اپوزیسیون مذهبی داخلی انجام شده بود اما مسئولان برای جلوگیری از تنش‌های مذهبی، آن را به مجاهدین خلق مرتبط کردند.

بعد از حدود ربع قرن از انفجار در حرم امام رضا (ع)، همچنان ابهامات درباره این پرونده وجود دارد و به قول مطهری، درباره آن روشنگری صورت نمی‌گیرد!

مرگ مشکوک سعید اسلامی (سعید امامی)!

بعد از اینکه در پاییز ۷۷ جمعی از روشنفکران و نویسندگان ایرانی ترور شدند و وزارت اطلاعات اعلام کرد سعید اسلامی (امامی) از مسئولان ارشد این وزارتخانه مسئولیت ترور‌ها را بر عهده داشته است، روز ۳۰ خرداد اعلام شد سعید اسلامی در زندان خودکشی کرده است (البته احتمالا زمان دقیق مرگ سعید اسلامی ۲۹ خرداد بوده است)

بعد از مرگ سعید اسلامی، تحولات عجیبی در کشور رخ داد. از یک طرف فیلمی منتشر شد که نشان می‌داد همسر او تحت فشار‌های زیادی برای اعتراف قرار دارد و از طرف دیگر چند روز بعد روزنامه سلام نوشت که نمایندگان مجلس پنجم قانون مطبوعاتی را تصویب کرده‌اند که سعید اسلامی در نگارش آن نقش داشته است. این اتفاق منجر به توقیف روزنامه سلام شد.

نزدیکان سعید امامی در مراسم سالگرد او مدام اصرار دارند او را شهید بنامند و روی سنگ قبر او نیز از واژه شهید استفاده شده است. منابع حکومتی گفتند سعید اسلامی خودکشی کرده اما کسی از این توضیح قانع نشد که او واقعا خودکشی کرده یا عواملی این کار را بر عهده داشته‌اند تا سی خرداد ۷۸ نیز یکی از روز‌های ابهام آمیز تاریخ ایران باشد! همفکران او همچون روح الله حسینیان نیز با ادبیاتی جالب توجه (ما زمانی خودمان قاتل بودیم) گفتند مرگ او مشکوک بوده و خودکشی را قبول نکردند.

ندا آقا سلطان

سال ۸۸ بعد از اینکه میرحسین موسوی نتایج انتخابات را نپذیرفت، حامیان او به خیابان آمدند. روز ۲۹ خرداد حکومت از معترضان خواست اعتراض خود را از راه‌های قانونی پیگیری کنند، اما اعتراضات همچنان ادامه داشت. روز سی خرداد تصویر تیر خوردن یک دختر جوان در رسانه‌های جهان منتشر شد. نام آن دختر «ندا آقا سلطان» بود.

برای حامیان جنبش سبز و منتقدان نظام ایران، قاتل ندا، نیروهای امنیتی بودند که سر خود شلیک کرده‌اند. تصویر خون آلود ندا آقاسلطان خیلی زود به یکی از نماد‌های معترضان جنبش سبز تبدیل شد. اما از آن طرف نیرو‌های امنیتی سعی کردند مقصر دیگری برای مرگ ندا پیدا کنند. آن‌ها آرش حجازی (مترجم) را به عنوان متهم احتمالی مطرح کردند که پیش از دیگران بالای سر ندا آقاسلطان رسیده بود. با این حال در همه این سال‌ها کسی به اتهام قتل ندا بازداشت نشده تا پرونده او نیز یکی از راز‌های سر به مهر باقی بماند!

عبدالمالک ریگی

در سال ۸۸ گروه تروریستی دیگری در شرق ایران عملیات خرابکارانه و تروریستی انجام می‌داد. رهبر این گروه جوانی بود به نام عبدالمالک ریگی. در اسفند ۸۸ وزارت اطلاعات ایران و اطلاعات سپاه توانستند در عملیاتی پیچیده ریگی را بازداشت کند و سی خرداد ۸۹ او اعدام شد.

سرنوشت ریگی بر خلاف دیگر افراد این فهرست، با ابهام کمتری مواجه است، اما در روایت این پرونده نیز، گرچه مثل سایر ابهامات سی خرداد، تناقضی دیده نمی‌شود، اما نقاط کم رنگ و مبهم زیادی وجود دارد. به خصوص اینکه مشخص نیست بعد از ریگی، سرنوشت گروه او چه شد و چه ارتباطی بین ریگی و سرویس‌های اطلاعاتی آمریکایی، سعودی و اسرائیلی وجود داشته است. ریگی به ارتباط با آن‌ها اعتراف کرده بود، اما جزئیات این ارتباط هیچوقت فاش نشد.

پرواز قاضی منصوری از طبقه هشتم!

در یکی از سی خردادهای پرحادثه خبر رسیده کهقاضی منصوریدر رومانی خودکشی کرده است. قطعا مرگ قاضی منصوری با سایر موارد این فهرست تفاوت می‌کند و مورد جدیدی به شمار می‌رود. بلافاصله بعد از مرگ قاضی منصوری، یکی از توییت‌نویسان اصولگرا (سردبیر سایت اصولگرای مشرق) در توییتی عجیب نوشت «مرگ قاضی منصوری عمق استراتِژیک جمهوری اسلامی در رومانی است.» این توییت تلویحا به این معنا بود که گویا در این ماجرا نقش داشته است. هرچند لحظه‌ای بعد این توییت حذف شد، اما بسیاری از کاربران توییتر درباره آن پست نسنجیده اظهار نظر کردند.

پرونده قاضی منصوری در ابتدای راه است و شاید در روز‌های آینده جزئیاتی از ماجرای مرگ او افشا شود، اما آنچه مشخص است این است که نحوه مرگ او ابهامات بسیار زیادی را در رسیدگی بهپرونده اکبر طبریاضافه خواهد کرد.