معماری درون‌گرا در بافت شهری؛ اصول طراحی خانه ساعد در شهر آمل

شایانیوز- در سال‌ های اخیر، تغییرات سریع در بافت شهری، به ویژه در شهرهای در حال رشد، باعث شده است که خانه‌ های تک‌ واحدی حیاط‌ دار به تدریج جای خود را به آپارتمان‌های چند طبقه بدهند. این تغییرات، نه تنها سبک زندگی سنتی را تحت تاثیر قرار داده، بلکه به حذف تدریجی این گونه مسکونی از مراکز شهری و رانده شدن آن به حاشیه شهرها منجر شده است. در این میان، پروژه‌هایی مانند «خانه ساعد» در شهر آمل، تلاشی است برای حفظ تعادل بین معماری مدرن و نیازهای اجتماعی و فرهنگی ساکنان، در بافتی که به سرعت در حال تغییر است. خانه ساعد به عنوان یک واحد مسکونی تک‌ واحدی، در محله‌ای با بافت شهری متراکم و آپارتمانی طراحی شده است. این پروژه با چالش‌هایی همچون حفظ حریم خصوصی، کاهش تاثیرات ساخت‌ و سازهای اطراف و ایجاد فضایی باکیفیت برای زندگی خانوادگی رو به‌ رو است.

تلاشی برای جذابیت دوباره خانه تک واحدی

طراحی و بازسازی «خانه ساعد» سال 1403 توسط دفتر معماری رازان به پایان رسید؛ این بنا در زمین به مساحت ۴۰۰ مترمربع بنا نهاده شد. موضوع اصلی پروژه، قرارگیری یک خانه تک‌واحدی در محله‌ای با بافت شهری و اجتماعی آپارتمانی است. در سال‌ های اخیر، با تبدیل خانه‌ های حیاط‌ دار به آپارتمان‌ های ۴ و ۵ طبقه و بی‌ توجهی مدیریت شهری به توزیع مناسب تراکم و حفظ پهنه‌ های مسکونی تک‌ واحدی، این سبک زندگی به تدریج از بافت شهری حذف شده و به حاشیه شهرها، جایی که امکانات آموزشی و شهری کم‌ تر وجود دارد، رانده شده است.

خانه ساعد؛ نمادی از مقاومت در برابر تغییرات شهری

«خانه ساعد» یک واحد مسکونی تک‌ واحدی است که برای سکونت دائمی یک خانواده چهار نفره در یکی از محله‌ های مرکزی شهر آمل طراحی شده است. این محله به سرعت در حال تغییر است و آپارتمان‌ های کوتاه و بلند، جای خانه‌ های قدیمی را می‌ گیرند. طراحی یک خانه تک‌ واحدی در چنین بافت متراکمی با چالش‌ هایی مانند حفظ حریم خصوصی در برابر اشراف همسایه‌ ها، تفاوت‌ های اجتماعی و معماری متمایز همراه است.

هماهنگی با بافت شهری و حفظ تعاملات اجتماعی

برای اینکه خانه ساعد با بناها و همسایه‌ های اطراف خود هماهنگ باشد، از بیرون به شکل یک ساختمان آپارتمانی ساده طراحی شده است. این طراحی آگاهانه از ایجاد یک بنای منفرد و چشم‌گیر پرهیز کرده و به جای آن، بر حفظ پیوستگی فضای شهری و تقویت ارتباطات اجتماعی تأکید دارد. فرم و هندسه بازشوها و استفاده از مصالح ارزان و در دسترس نیز در راستای همین هدف انتخاب شده‌اند.

درون‌گرایی و کیفیت فضای داخلی

در داخل، خانه ساعد با ارائه یک مدل درون‌ گرا، فضایی باز و یکپارچه اما به خوبی تفکیک‌ شده ایجاد کرده است. یک فضای خالی مرکزی به ارتفاع چهار طبقه با سقف تمام شیشه‌ ای، کل خانه را به هم متصل میکند. این طراحی نه تنها فضاهای عمومی و خصوصی را سازماندهی میکند، بلکه موقعیت‌ هایی فراتر از تجربه‌ های روزمره را برای ساکنان فراهم می‌ آورد و حس حضور و ارتباط با فضا و زمان را تقویت می‌ کند.

سازماندهی فضاهای عملکردی

در دو طرف فضای خالی مرکزی، دو حجم مکعبی شکل قرار گرفته‌اند که فضاهای عملکردی خانه را در خود جای داده‌اند. بازشوهای نمای خارجی این حجم‌ها، علاوه بر کنترل دید به کوچه و جلوگیری از دیدهای مزاحم، با ایجاد یک پوسته دوم، منظری داخلی همراه با پوشش گیاهی برای فضاهای عمومی مانند پذیرایی، اتاق تلویزیون و اتاق کار ایجاد کرده‌ اند. این پوسته همچنین عملکردی اقلیمی دارد و در برابر باران‌های مایل شمالی از خانه محافظت می‌کند.

ارتباط فضایی و تجربه‌های متنوع

بازشوهای نمای داخلی، فضاهای عمومی و خصوصی را سازماندهی کرده و سطح محرمیت هر بخش را تعیین می‌کنند. ارتباط بین فضاهای داخلی و امکان تجربه‌های متنوع از طریق پل‌های میانی و یک پلکان مجسمه‌وار در فضای خالی مرکزی تأمین می‌شود. استفاده از المان‌های معماری شمال ایران، مانند لمبه‌کوبی‌ها، مرز بین فضاهای پر و خالی را پررنگ کرده و به پروژه هویتی محلی بخشیده است.

فضاهای بیرونی و بهره‌گیری از نور طبیعی

فضاهای بیرونی خانه ساعد شامل یک استخر سرپوشیده متصل به حیاط پشتی، یک تراس سرپوشیده متصل به آشپزخانه و سالن پذیرایی، و یک حیاط روباز متصل به فضای بازی و نشیمن است. این فضاها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از نور جنوبی بهره‌مند شوند و در عین حال از دیدهای مزاحم محافظت شوند.