یادآوری دوباره رواج کودک‌ همسری در جامعه ایرانی

چند روز پیش اخباری در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها درباره ازدواج دو کودک متولد دهه نود منتشر شد که موجب واکنش‌ها و انتقادات گسترده‌ای از سوی افکار عمومی شد.

تکذیب خبر ازدواج دو کودک دهه نودی                                             

در اوایل هفته‌ جاری، عکسی از دختر و پسری 7 و 8 ساله در کنار هم به همراه برگه آزمایش پیش از ازدواج آن‌ها منتشر شد و ادعا شد این دو کودک افغانستانی ساکن کازرون در شرف ازدواج هستند. این خبر مانند بمبی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منفجر شد و بسیاری از پدیده کودک‌همسری و ازدواج کودکان در سنین پایین انتقاد کردند.

البته کمی بعد روابط عمومی دادگستری کازرون اعلام کرد که این ماجرا توسط دادستان عمومی و انقلاب این شهرستان مورد بررسی قرار گرفته و خبر ازدواج این دو کودک کذب است. براساس اطلاعیه دادگستری کازرون این کودکان قرار است در آینده، بعد از رسیدن به سن قانونی ازدواج کنند اما خانواده‌های آن‌ها به دلیل داشتن سابقه بیماری تالاسمی اقدام به انجام آزمایش‌های مربوطه کرده‌اند تا مشکلی در ازدواج آتی‌شان به وجود نیاید.

خبر ازدواج این دو کودک دهه نودی گرچه از سوی مراجع قانونی تکذیب شد اما دوباره معضل کودک‌همسری و ازدواج کودکان را مطرح کرد. برخی هم با وجود تکذیب ازدواج این دو کودک، از انجام آزمایش‌های مربوط به ازدواج برای آن‌ها و حتی صدور معرفی‌نامه ازدواج توسط دفتردار انتقاد کردند. پدیده کودک‌همسری و به ویژه ازدواج دختران در سنین پایین از جمله مسائل اجتماعی بوده که جامعه‌شناسان و روانشناسان درباره گسترش آن و پیامدهای منفی‌اش در کشور هشدار داده‌اند چرا که کودک‌همسری از مصداق‌های خشونت علیه کودکان و کودک‌آزاری محسوب می‌شود.

کودک‌همسری؛ معضل رایج جامعه ایرانی

براساس گزارش «وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران» که در آذرماه سال جاری توسط مرکز آمار کشور منتشر شد در سه ماهه اول امسال 7323 دختربچه 10 تا 14 ساله و یک دختر زیر 10 سال ازدواج در ایران کرده‌اند؛ همچنین در همین مدت 346 نوزاد از مادران زیر 15 سال در کشور متولد شده‌اند. در بخش دیگری از این گزارش آمده است که در بین سال‌های 95 تا 98 حدود 130 هزار دختربچه کمتر از 14 سال ازدواج کرده و 100 پسربچه زیر 15 سال نیز زن گرفته‌اند. 

به عقیده برخی یکی از دلایل مهم رشد کودک‌همسری در کشور، تلاش برای دریافت وام ازدواج در خانوارهای دهک درآمدی پایین عنوان شده است. اولین بار محمدمهدی تندگویان، معاون وزارت امور جوانانِ وزارت ورزش و جوانان در سال 98 نسبت به افزایش کودک‌همسری در کشور با انگیزه دریافت وام ازدواج هشدار داد. تندگویان در آن مقطع زمانی تاکید کرد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که در برخی از نقاط کشور که با فقر فرهنگی و اقتصادی روبه‌رو هستیم، از وام ازدواج برای معامله کودکان زیر 15 سال استفاده می‌شود. بعد از افزایش وام مذکور، کودک‌همسری به شدت در برخی نقاط افزایش پیدا کرده است.»

بعد از هشدارها درباره افزایش کودک‌همسری و پیامدهای منفی آن بر سلامت جسمی-روانی کودکان، برخی از فعالان حقوق زنان و تعدادی از فعالان سیاسی تلاش کردند لایحه افزایش سن قانونی ازدواج را در مجلس تصویب کنند که براساس آن ازدواج دختران کمتر از 13 سال و پسران کمتر از 15 سال ممنوع می‌شد؛ هر چند تلاش آن‌ها به جایی نرسید و لایحه پیشنهادی هم به صحن مجلس نرفت. در حال حاضر طبق ماده 1041 قانون مدنی، پسران زیر 15 سال و دختران زیر 13 با اجازه ولی و تایی دادگاه می‌توانند ازدواج کنند.