دنیای مشاهیر؛ ماری کوری، بانویی که تمام پیکرش آلوده به مواد رادیواکتیو بود!

شایانیوز- در تاریخ علم، کمتر نامی به اندازه‌ ماری کوری با واژه‌هایی چون «نبوغ»، «شجاعت» و «فداکاری» گره خورده است. او نخستین بانوی برنده جایزه نوبل بود و تنها کسی است که در دو رشته‌ علمی متفاوت، فیزیک و شیمی، نوبل دریافت کرد. اما مسیر این دستاوردها برای دختر جوانی که از لهستان اشغالی به پاریس مهاجرت کرده بود، پر از دشواری، تبعیض و فقر بود. با این حال، ماری کوری نشان داد که اشتیاق به دانش، مرزهای فرهنگی، جنسیتی و علمی را درمی‌نوردد.

تولد و دوران کودکی

ماریا اسکلودوفسکا در سال ۱۸۶۷ در ورشو، پایتخت لهستان که آن زمان تحت سلطه امپراتوری روسیه بود، به دنیا آمد. خانواده‌اش اهل علم و فرهنگ بودند؛ پدرش معلم فیزیک بود و مادرش مدیر مدرسه. ماری از کودکی به یادگیری علاقه‌مند بود، اما به دلیل سیاست‌های سرکوب‌گرانه روس‌ها، آموزش برای دختران بسیار محدود بود. او شبانه‌روز مطالعه می‌کرد و در «دانشگاه زیرزمینی» ورشو، که به‌صورت غیررسمی برای دختران علم تدریس می‌کرد، شرکت کرد.

مهاجرت به فرانسه و تحصیل در سوربن

در ۲۴ سالگی، ماری با سختی فراوان و با حمایت مالی خواهرش به پاریس رفت تا در دانشگاه سوربن فیزیک بخواند. او که تا آن زمان فرانسوی را به‌ درستی صحبت نمی‌کرد، شب‌ها را در اتاق سرد و بدون غذا سپری می‌کرد و روزها درس می‌خواند. در سال ۱۸۹۳ مدرک فیزیک و سال بعد مدرک ریاضی را دریافت کرد. او خیلی زود در جامعه علمی فرانسه شناخته شد.

آشنایی با پیر کوری و آغاز پژوهش‌ها

در سال ۱۸۹۵ با پیر کوری، فیزیکدان برجسته فرانسوی، ازدواج کرد. آن‌ها تیمی علمی تشکیل دادند و به مطالعه بر روی پرتوهای مرموزی که هانری بکرل از اورانیوم کشف کرده بود، پرداختند. در سال ۱۸۹۸ آن‌ها موفق به کشف دو عنصر جدید شدند: پولونیوم (به افتخار لهستان، وطن ماری) و رادیوم.

جایزه نوبل اول و تبعیض‌ها

در سال ۱۹۰۳، کمیته نوبل در ابتدا تنها قصد داشت جایزه فیزیک را به بکرل و پیر کوری بدهد. اما پیر کوری در نامه‌ای به کمیته تأکید کرد که همسرش نقش کلیدی در پژوهش‌ها داشته است. در نتیجه، ماری هم‌زمان با همسرش و بکرل، جایزه نوبل فیزیک را دریافت کرد. این نخستین‌بار در تاریخ بود که زنی چنین افتخاری را کسب می‌کرد.

مرگ پیِر و قدرت ماری

در سال ۱۹۰۶، پیر کوری در تصادفی ناگهانی جان باخت. اما ماری خود را نباخت و جایگاه همسرش را به‌ عنوان استاد دانشگاه سوربن گرفت. او نخستین بانویی بود که استاد این دانشگاه شد. در سال ۱۹۱۱، برای تحقیقاتش در شیمی رادیواکتیو، دومین جایزه نوبل خود را در رشته شیمی دریافت کرد.

فعالیت‌های بشردوستانه در جنگ جهانی

در طول جنگ جهانی اول، ماری کوری ده‌ها دستگاه پرتابل رادیولوژی طراحی کرد که به «ماشین‌های کوچک کوری» معروف شدند و به جراحان در جبهه‌ها کمک می‌کردند تا ترکش‌ها را از بدن سربازان خارج کنند. او به‌ همراه دخترش، ایرن، شخصاً به مناطق جنگی رفت تا نحوه کار با این دستگاه‌ها را آموزش دهد.

مرگ و میراث جاودان

ماری کوری بخش بزرگی از عمر خود را بدون تجهیزات ایمنی با مواد رادیواکتیو کار کرد، زیرا آن زمان هنوز تأثیرات مخرب آن‌ها شناخته نشده بود. چندین دهه کار با مواد پرتوزا منجر به بیماری‌های مختلف از جمله آب مروارید و از دست رفتن تقریباً کامل بینایی وی شد. تا اینکه در سال ۱۹۳۴ به دلیل کم‌خونی آپلاستیک ناشی از پرتوهای رادیواکتیو درگذشت.

به‌علت سطح بالای آلودگی رادیواکتیو، صفحات مقالاتی که نوشته بود، به‌عنوان موارد خطرناک جهت لمس در نظر گرفته شده‌اند. حتی دفترچه یادداشت او نیز فوق‌العاده آلوده به رادیواکتیو بود. به همین دلیل امروزه مقالات او در محفظه‌ای سربی نگهداری می‌شوند و علاقه‌مندان به مطالعه آنها، باید از لباس و پوشش ویژه استفاده کنند. 

در سال ۱۹۹۵، بقایای جسد او به پانتئون در پاریس منتقل شد. به ‌علت آلودگی بدن ماری به مواد رادیواکتیو، بقایای پیکر او در محفظه‌ای سربی قرار داده شد. 

اما میراث او، ماندگار است. مؤسسه رادیوم پاریس که او بنیان گذاشت، بعدها به یکی از مراکز اصلی پژوهش سرطان تبدیل شد. دخترش، ایرن کوری نیز راه مادر را ادامه داد و برنده جایزه نوبل شیمی شد.

یک زن، یک عصر

ماری کوری فقط یک دانشمند نبود، بلکه نماد مبارزه برای برابری جنسیتی و تلاش برای نجات بشریت بود. او الهام‌بخش نسل‌های بی‌شمار دانشجویان و پژوهشگران است. او بانویی بود که در عصر خود تابوها را شکست، قوانین را بازنوشت و نشان داد که اشتیاق، سخت‌کوشی و علم، می‌تواند مسیر تاریخ را تغییر دهد.