بانوی اول تکیه کلام حاشیه ساز جمیله علم الهدی؛ این عنوان در جهان به چه معناست؟!

شایانیوز- این روزها ویدئویی منتشر شده و دست به دست می شود که از سخنرانی جمیله علم الهدی، همسر رئیس جمهور، پیرامون اطلاق عنوان «بانوی اول»  حکایت دارد.

وی طی این سخنرانی که در جشنواره بین‌المللی خورشید انجام پذیرفته بود، صراحتا چنین بیان داشت: من تازه متوجه شدم که بنده را به عنوان بانوی اول معرفی کردند. لازم است توضیح دهم در ساختار جمهوری اسلامی ایران بانوی اول همسر رهبر معظم انقلاب هستند.

علم الهدی در ادامه افزود: سال هاست که آرزو می‌کنم بتوانم برای انتقال خاطرات ایشان کاری بکنم. خوشبختانه مشهدی‌ها کار خوبی کردند و آن اینکه منزل ایشان را تبدیل به موزه کردند.

عنوان بانوی اول از زبان جمیله علم الهدی و نقد های پی در پی

از اولین لحظات انتشار این ویدئو، هزاران نفر اعم از عام و خاص جامعه، آن را دیده و مورد نقد و بررسی های گوناگونی قرار داده اند. این البته بار اولی هم نیست که وی در بیانات خود از عنوان «بانوی اول» استفاده می کند. بلکه به نوعی در این به کار گیری، مسبوق سابقه است. عنوانی که از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا به این لحظه، در هیچ زمان دیگری به اندازه ی زمان دولت فعلی، به بهانه های مختلف سر زبان ها نیفتاده بود. اما نکته ی حائز اهمیت این است که وی در بیانات اخیر خود اظهار داشته بود که «در ساختار جمهوری اسلامی ایران» این عنوان متعلق به وی نیست.

لذا جدای از اینکه بخواهیم واقعا واکاوی کنیم که مقام بانوی اول حال حاضر ایران، در دستان کیست، خوب است که ابتدا یاد آور شویم اساسا این عنوان، ارتباطی به ساختار جمهوری اسلامی ایران ندارد. بلکه عنوانی جا افتاده در جوامع دیگر است که البته سال پیش، وقتی جمیله علم الهدی در جایی دیگر آن را بر زبان آورده بود نیز مهدی فضائلی، یکی از اعضای برجسته دفتر رهبر انقلاب، در توئیتی منتقدانه نوشت: کم نبوده اند بانوان بزرگ و عالی قدری که در کنار مردان بزرگ نقش آفرینی کرده اند. اما خطاست که دولتمردان برای تکریم آنها، از الگوی نابجای بیگانگان کپی برداری کنند. 

در چند ماه اخیر و طی اخبار پیرامون سفر رئیس جمهور به نیویورک نیز  بار دیگر، اطلاق این عنوان به همسر رئیسی، مورد انتقاد علیرضا پاک‌ فطرت، نماینده شیراز قرار گرفته بود. وی در این خصوص چنین بیان داشت: اگر قرار باشد بانوی اول به کسی گفته شود، همسر حضرت امام یا همسر رهبر انقلاب یا مادر یا همسر شهدایی که چند کودک یتیم را بزرگ می‌کنند، هستند.

محمدرضا باقری مجری صداوسیما نیز اخیرا مضمون انتقادش از ماجرا، شبیه به اظهارات پاک‌ فطرت است. او نیز در توئیت خود واکنش نشان داد و با اشاره به بیانات همسر رئیس جمهور، چنین نوشت: اگر قرار به انتخاب بانوی اول باشد، مادران و همسران شهدا در صدر لیست هستند، نه همسران مقامات سیاسی.

بانوی اول تحت چه شرایطی معنا دارد؟!

اگر بخواهیم دانه به دانه اظهارات خاص و عام، پیرامون این عنوان در ساختار جمهوری اسلامی را ذکر کنیم، قصه به درازا می کشد. کما اینکه «بانوی اول»، در جوامع غربی تعریفی مشخص دارد و عموما متعلق به همسر رئیس جمهور یا شخص اول مملکت است. اما بیایید ببینیم صرف نظر از اینکه دقیقا به مادر و همسر شهدا، همسر رئیس جمهور یا همسر مقام معظم رهبری تعلق دارد یا خیر، «بانوی اول» در مضمون و اختیارات به چه معناست؟!

اولین بار چه کسی از عنوان بانوی اول استفاده کرد؟!

این عنوان اولین بار توسط دوازدهمین رئیس‌ جمهور ایالات متحده آمریکا، زکری تیلور، در سال ۱۸۴۹ به کار گرفته شد. تیلور در مراسم خاکسپاری همسر خود دالی مدیسن و برای توصیف کمالات وی، از چنین ترکیبی استفاده کرد.

پس از آن به تدریج، عنوان بانوی اول در خصوص همسر رئیس جمهور یا شخص اول مملک به کار رفت اما تنها به همان خلاصه نشد. فردی که به واسطه ی چنین عنوانی خطاب می شود، عموما در دیدرس رسانه هاست. لذا همیشه در نوع گفتار، رفتار، پوشش، خدمات و فعالیت های اجتماعی، مد و پوشش، فنون بیان و مذاکره، سبک زندگی، هوش و استقلال شخصیتی و بسیاری از موارد دیگر، شاخص جلوه کرده و الگویی محبوب در میان مردمان سرزمین خویش است. 

بانوان اول تاثیر گذار جهان

جالب ترین خصیصه اخلاقی در خصوص یک بانوی اول، شخصیت قدرتمند وی است. تا جایی که آنها در کمال احترام و همراهی همه جانبه همسران خود، استقلال هویتی خود را نیز حفظ کرده و یا به بیانی دیگر، بدون سود جستن از نام و منصب شوهرانشان و صرفا به اتکای خدمات ارزنده ی اجتماعی، فرهنگی و … خود، دست کم در سرزمینشان از مقبولیت حداکثری برخوردارند. در نتیجه، بانوی اول بیش از اینکه تنها در ابعاد یک عنوان جلوه پیدا کند، سرشار از مسئولیت ها و وظایف تعریف شده است.

برای مثال در در خصوص بانوان اول تاثیر گذار جهان می توانیم به میشل اوباما، بانوی اول زمان خود و همسر رئیس جمهور سابق آمریکا اشاره کنیم. وی در میان مردم کشور خود و حتی سایر نقاط جهان، بسیار محبوب شده بود. تا جایی که حتی در سخنرانی های عمومی، بهتر از شوهر خود، باراک اوباما عمل کرده و طرفداران بیشتری هم داشت.

مورد بعدی می تواند بانوی اول کامرون باشد. کسی که اغلب او را بیشتر از همسرش، رییس جمهور پل بییا (Paul Biya) به یاد دارند. زنی قدرتمند با چهارچوبی متشکل از وظایف سنگین و تعریف شده.

به طور خلاصه، در ادوار تاریخی، بانوان اول زیادی وجود داشته اند که با خدمات اجتماعی موثر، همیشه در دل تاریخ و ذهن مردم خود پایدارند و اینجا تنها به چند مورد آن اشاره کردیم. عنوانی که پیش از بحث در خصوص اینکه به کدام بانوی کشور ما تعلق دارد و اساسا غربی است یا شرقی، باید دانست که در بر دارنده بار معنایی و مسئولیت هایی کثیر است. با تمام این تفاسیر، تصمیم گیری در خصوص اینکه باید به چه کسی نسبت داده شود نیز بر عهده ما نیست.