محقق داماد کیست و چرا رئیس قوه قضائیه شدنش آرزوست؟

دکتر علی اکبر گرجی، دانشیار حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی، وکیل پایه یک دادگستری، در یادداشتی تلگرامی با عنوان «افسانه انتصاب آیت الله محقق داماد به ریاست قوه قضائیه» نوشت:

چندی پیش، برخی از دوستان دلسوز ایران پیشنهادی را مطرح کردند که من تحقق آن را غیرممکن دانستم. پیشنهاد این بود که کارزاری برای درخواست انتصاب آیت الله محقق داماد به ریاست قوه قضائیه مطرح کنیم.

مخالفت من با این کمپین مدلل به موارد زیر است:

۱. همه روسای پیشین قوه قضائیه پیرو مشرب سیاسی و شاید هم فقهی رهبری بوده‌اند و انتصاب شخصیت فقهی-حقوقی برجسته و روشن اندیشی چون دکتر محقق داماد به این سمت بعید می‌نماید.

۲. در شرایط فعلی حکمرانی و نیز کهولت سنی، بعید است خود دکتر محقق هم پذیرای چنین مسوولیت سنگینی باشد.

۳. محقق داماد شخصیت مستقلی دارد. آیا نهادهای اقتدار تحمل حضور یک مجتهد مستقل و کم نظیر مانند دکتر محقق را در راس قوه قضائیه دارند؟ تجربه، حتی درباره سمت‌های کم اهمیت‌تر، خلاف این را ثابت می‌کند.

۴. در نهایت، طرح این آرزوها می‌تواند میمون باشد. بالاخره، شاید طرح چنین مطالباتی باعث آگاهی زمامداران از توقعات جامعه حقوقی از آنها شود. کاش، سازکارهای رسمی و مشخصی توسط خود نهادهای حکومتی، برای نظرخواهی از مردم در انتصاباتی نظیر حقوقدان‌ها و فقهای شورای نگهبان، رئیس قوه قضائیه، رئیس صدا وسیما، و…طراحی و اجرا شود.

ای خواب، گرد دیده سعدی دگر مگرد

یا دیده جای خواب بود یا خیال دوست

اما دکتر محقق داماد کیست؟

آیت الله دکتر سید مصطفی محقق داماد، فرزند آیت‌ الله سید محمد داماد، در 1324 شمسی‌ در شهر قم‌ به‌ دنیا آمد. وی علوم‌ دینی را نزد استادان‌ بزرگ‌ حوزه‌ ی‌ علمیه‌ ی قم‌ فرا گرفت‌. هم اکنون استاد دانشکده ی حقوق دانشگاه شهید بهشتی و رییس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران است.

او در سال 1348 درجه ی «اجتهاد» را کسب کرد. محقق داماد بیشتر دوره ی علوم عقلی و حکمت اسلامی را نزد «علامه طباطبایی»، استاد شهید «مرتضی مطهری» و همچنین فقه و اصول تحلیلی را نزد آیات عظام «آملی لاریجانی» و «گلپایگانی» و دایی مرحومش «مرتضی حائری یزدی» آموخت. 

وی در کنار تحصیلات علوم حوزوی و پس از طی مقطع دبیرستان در سال ۱۳۴۴ ش وارد دانشگاه تهران شد و موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌های فلسفه و حقوق اسلامی گردید.

سپس در دانشگاه لوان جدید بروکسل به ادامه تحصیل پرداخت و دکترای خود را در رشته حقوق بین الملل عمومی از این دانشگاه دریافت کرد.

محقق داماد در طول دوران تحصیل علوم دینی و پس از آن تدریس این علوم به ویژه مبانی فقه اسلامی، اصول و فلسفه اسلامی را بر عهده داشت.

وی به زبان‌های عربی و انگلیسی آشنایی کامل دارد و تا کنون کتابهایی را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده و آثاری به زبان انگلیسی به رشته تحریر در آورده است. محقق داماد پس از پیروزی انقلاب اسلامی با دعوت آیت‌الله دکتر بهشتی در امر تدوین لوایح قانونی شرکت کرد و در سال ۱۳۶۰ ش با درجه ۱۱ قضایی به سمت ریاست بازرسی کل کشور منصوب شد.

برخی دیگر از مسئولیت‌ها و مناصب وی در این دوران عبارتند از:

۱- ریاست گروه علوم اسلامی فرهنگستان علوم

۲- ریاست گروه حقوق و استاد دانشکده حقوق

۳- عضویت در شورای علمی دائرة المعارف بزرگ اسلامی

۴- عضویت در شورای عالی دانشگاه بین المللی

روایت محقق داماد از دوستی با رهبر انقلاب

من هم‌دوره‌ای حضرت آقا نیستم و متأخر از ایشان هستم، ولی به دلیل نزدیکی شدید ایشان به بیت ما، در حقیقت جزو دوستان ایشان بودیم، ولی من یک درجه عقب‌تر بودم. ایشان با وجودی که اهل رفاقت و اهل ادبیات بود، اما جدی بود. هنوز هم به نظر من شاید ایشان از نوادر افراد ایران هستند که شعر فارسی را درک می‌کنند و می‌فهمند و یکی از نوادر این افراد بوده‌اند. کمتر کسی است که ذوق ادبی‌اش این‌قدر قوی و مثل ایشان باشد.

ایشان وقتی که رئیس‌جمهور بودند، خیلی وقت‌ها به من زنگ می‌زدند که بیا این‌جا، می‌رفتیم و می‌نشستیم و صحبت می‌کردیم. من هم هر وقت کاری داشتم، می‌رفتم خدمتشان.

در آن زمان یک بند قانونی معروف به «بند جیم» به اجرا درآمد که بند مصادره‌ی کارخانه‌ها بود. من در بازرسی به این جریان و نحوه‌ای که دادگاه انقلاب کار می‌کرد و اموال کارخانه‌ها را می‌گرفت، اعتراض داشتم. واقعش این است که آن وقت در میان سران قوا دسترسی‌ام به آقای خامنه‌ای که رئیس‌جمهور بودند خیلی راحت بود و جالب این است که ایشان از اعتراضات من پشتیبانی می‌کرد و واقعاً با کارهای خلاف قانون مخالف بودند.

وقتی من رئیس سازمان بازرسی شدم یک جلسه‌ای آن روزهای اول، شب‌ها در منازل می‌گشت؛ منزل خود آقا به عنوان رئیس‌جمهور، منزل آقای سید عبدالکریم اردبیلی، منزل آقای هاشمی رفسنجانی و حاج احمدآقا خمینی فرزند امام هم از جماران می‌آمد. در آن جلسه همه‌ی تصمیمات گرفته می‌شد و من فراموش نمی‌کنم که واقعاً آن‌جا مقام رهبری همیشه دنبال اجرای دقیق قوانین بودند. می‌گفتند خلاف قانون انجام نشود.