نگاهی به صحنه یک جنایت

صحنه جرم یا صحنه جنایی به محل وقوع یک جرم یا جنایت اشاره دارد. این محل ممکن است شامل محیط‌های مختلفی مانند خیابان‌ها، منازل، محل‌های کاری، خودروها یا هر مکان دیگری باشد که جرمی انجام شده است.

اطلاعات و شواهدی که در صحنه جرم به دست می‌آید، می‌تواند برای پلیس، محققان جنایی و دادگاه برای تعیین شرایط و توالی واقعه و همچنین شناسایی مجرمین و اثبات ادعاها و احکام بسیار مهم باشد.

به طور کلی، بررسی صحنه جرم یکی از مراحل مهم در فرآیند تحقیقات جنایی است که به کمک شواهد فیزیکی، شاهدان و تحلیل‌های مختلف، می‌تواند به تعقیب و دستگیری مجرمان منجر شود.

پزشکی قانونی یکی از اعضای بررسی صحنه جرم است که نقش مهمی نیز در حفظ و بررسی آن ایفا می‌کند. در این مقاله بنیاد وکلا به نقش پزشکی قانونی در بررسی صحنه جرم آن خواهیم پرداخت.

اهمیت حفظ صحنه جرم

اولین اقدام بعد از شنیدن از وقوع جرایمی مانند قتل، سرقت و حریق عمدی، حفظ صحنه جرم است. ماموران نیروی انتظامی عموما اولین افرادی هستند که از وقوع جرایم مطلع می‌شوند، بنابراین آن‌ها مسئول حفاظت از صحنه جرم هستند. اهداف حفظ صحنه جرم شامل موارد زیر است:

1. تعیین محدوده دقیق صحنه جرم و حفاظت از آن، با توجه به شرایط موجود مانند موقعیت جسد و محدودیت‌های طبیعی.
2. بررسی دقیق صحنه جرم توسط کارشناسان و عکاسان جنایی و جمع‌آوری اطلاعات و شواهد لازم.
3. جلوگیری از تردد افراد غیر مجاز در صحنه جرم تا از به هم ریختن دلایل و مدارک جلوگیری شود.
4. مانع شدن از ورود مجرمان به صحنه جرم برای از بین بردن شواهد.
5. پیشگیری از انتشار بی‌مورد اخبار و اطلاعات مربوط به جرم تا از سوءاستفاده افراد غیرمجاز جلوگیری شود.
6. حفظ امنیت افراد در صحنه‌های حریق و جرمی با در نظر گرفتن خطر اسلحه یا مواد منفجره.
7. نظارت بر افراد مظنون و اشخاصی که به نحوی به صحنه جرم نزدیک شده‌اند و در صورت لزوم دستگیری آن‌ها برای تحقیقات.

اقدامات پزشکی قانونی در صحنه جرم

در بررسی صحنه جرم، اقدامات متداول شامل ثبت اطلاعات، عکسبرداری از صحنه و تهیه کروکی می‌شود. در ثبت اطلاعات، جوانب مختلف صحنه مثل زمان وقوع جرم، وضعیت عمومی صحنه و جسد و وضعیت نور و حضور افراد مورد توجه است.

عکسبرداری از درب ورودی، منظره کلی و جزئیات صحنه به شکل دقیق و منظم صورت گرفته و در برخی مواقع فیلمبرداری نیز انجام می‌شود. همچنین، تهیه کروکی صحنه جرم با مشخص‌نمودن جهت‌های اصلی، اندازه‌گیری دقیق فواصل و مدارک جرم و اشیا غیرمرتبط با جرم، صورت می‌گیرد.

وظیفه پزشکی قانونی در بررسی صحنه جرم

وظیفه پزشکان قانونی تعیین علت مرگ است و تخمین می‌زنند که آیا جرمی رخ داده یا نه. در بسیاری از موارد، وضعیت و علت مرگ آشکار است، اما گاهی اوقات این امر آسان نیست.

به عنوان مثال، زمانی که یک شخص از طبقه بالایی ساختمان سقوط می‌کند، اولین نشانه‌ها به نظر می‌رسد که مرگ ناشی از سقوط است. اما در موردی‌ها، تحقیقات بیشتر نشان می‌دهد که علت مرگ ممکن است مختلفی باشد: مثل اثرات خون مردگی در داخل حلق و حنجره که ممکن است ناشی از خفگی باشد یا حتی وجود گلوله در لباس جسد که نشان دهنده قتل است.

احتیاط در نظر گرفتن این مسائل ضروری است، زیرا اشتباه در تشخیص ممکن است منجر به پیامدهای جدی شود. اگر مرگ به عنوان جنایت شناخته شود در صورتی که واقعا خودکشی باشد، این موضوع ممکن است منجر به اتهام به افراد بی گناه و محکومیت آن‌ها شود.

همچنین، اگر خودکشی را به عنوان جنایت در نظر بگیریم، این ممکن است منجر به تبعات منفی برای شخصیت و فرهنگ اجتماعی شود. بنابراین، بهتر است قبل از اظهار نظر، شواهد و دلایل علمی را به دقت بررسی کرده و از اظهار نظرهای قطعی پرهیز کرد.

اهمیت حضور پزشکی قانونی در صحنه جرم

حضور پزشکان قانونی در صحنه جنایات اهمیت بسیاری دارد:

1. اگر پزشکان مشکوک به جنایت هستند، اقدامات قضایی فوری شروع می‌شود. به دلیل اینکه قاضی و ماموران ممکن است در ابتدا جریان را فوت عادی تلقی کنند. اما پس از معاینه جسد توسط پزشکی قانونی، مسئله به جنایت تغییر کرده و از زمان مناسب برای جمع‌آوری شواهد و پی‌جویی استفاده می‌شود.
2. حضور پزشک قانونی در صحنه فوت، از محو آثار و علائم ضرب و جرح به دلیل فساد نعشی جلوگیری می‌کند.
3. معاینه جسد در صحنه، بهترین راهنمای پزشک قانونی برای تجزیه و تحلیل واقعیت ماجراست، زیرا او می‌تواند صدمات را با شیوه‌های مختلف تفسیر کند.
4. اگر پزشک قانونی در محل حاضر باشد، می‌تواند ساعت و زمان دقیق مرگ را سریع‌تر و دقیق‌تر تعیین کند.
5. پزشک قانونی اغلب برای کسب اطلاعات مقدماتی، از قضات و ماموران استعلام می‌گیرد، زیرا معمولاً اطلاعی از نحوه حدوث صدمات ندارد.
6. حضور پزشک قانونی به جلوگیری از اشتباه در تشخیص موضوع مرگ یا زندگی فرد کمک می‌کند.
7. در برخی موارد، قاضی ممکن است مسئله را جنایت بداند، در حالی که پزشک قانونی ممکن است موضوع را طبیعی تلقی کند یا بالعکس، بنابراین حضور هر دو طرف در محل جنایت می‌تواند به جمع‌آوری مدارک لازم برای دفاع یا اتخاذ تصمیم مناسب کمک کند.

در کل، بررسی صحنه جرم پایه‌ای برای تشکیل پرونده‌های قضایی است و عدم جمع‌آوری دلایل و شواهد مناسب می‌تواند به مشکلاتی در دستگیری مجرمان و قضاوت‌های عادلانه منجر شود.

دستور قضایی برای حضور پزشکی قانونی در صحنه جرم

در فرآیند حضور پزشک در صحنه جنایت در قانون ایران، ماده‌های 73، 78، 79، 82، 83 و 84 آیین دادرسی کیفری تعیین‌کننده‌اند. طبق این مواد، معاینه محل توسط مستنطق یا اهل خبره با دعوت از افراد مختصرا مشخص می‌شود. اگر ضروری باشد، مستنطق می‌تواند از چند طبیب دعوت کند.

وظایف مستنطق شامل حفظ جسد متوفی و تحقیقات هویت و علت مرگ می‌شود. در این قانون، نقش پزشک قانونی مورد توجه نیست و به نظر می‌رسد که در آن زمان، این رشته هنوز در ایران شناخته نشده بوده است.

ماده 78 از قانون مذکور به دستور قاضی یا اهل خبره، معاینه محل جرم را تعیین می‌کند. همچنین، مواد 83، 84، 87، 88 و 89 این قانون نقش و اختیارات اهل خبره را در کشف جرایم بررسی می‌کنند. قانونگذار به نظر می‌رسد تا حد زیادی نیاز به دانش روز در کشف جرایم را تاکید کرده است.

در ماده یک و بند اول قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی، وظایف این سازمان شامل اظهارنظر در مسائل پزشکی قانونی، انجام کالبدشکافی و آزمایشگاهی تحت دستور قضات قضائیه را مشخص می‌کند. این نقش به دقت در امور پزشکی قانونی وابسته به دستور مراجع قضایی اجرا می‌شود.

بنابراین بسیار مهم می‌باشد توان گفت قاضی در صورت لزوم اجازه دارد تا از طبیب که امروزه همان پزشکی قانونی است، برای بررسی صحنه جرم دعوت کرده و با دستور قضایی او را احضار کند.